ترکیه در دوراهی سرنوشت‌ساز؛ پیامد‌های بازداشت امام‌اوغلو

بازداشت اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، تنها سرکوب یک فرد نیست، بلکه نشان‌دهنده مرحله جدیدی از حرکت ترکیه به سمت حکومت اقتدارگراست. سرنوشت این بحران، آینده کشور را برای نسل‌های آینده رقم خواهد زد.



ضربه‌ای حساب‌شده برای حذف مخالفان



دستگیری امام‌اوغلو در بامداد ۱۹ مارس، تنها چند روز پیش از اعلام رسمی نامزدی او از سوی حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، نه یک رویداد اتفاقی است و نه یک اقدام قانونی مشروع. این حرکت آشکارا با هدف حذف یکی از محبوب‌ترین چهره‌های اپوزیسیون انجام شده و پیامی روشن به همه مخالفان حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) مخابره کرده است: هرگونه مخالفت، بدون تحمل خواهد بود. این اقدام در شرایطی انجام شد که شرایط داخلی و بین‌المللی برای دولت اردوغان فراهم بود تا بدون مواجهه با عواقب جدی، این سرکوب را پیش ببرد.



سکوت جامعه بین‌المللی و فضای مطلوب برای سرکوب



در سطح جهانی، بازگشت دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا فضایی ایجاد کرده که رهبران اقتدارگرا جسورتر شوند. سابقه او در چشم‌پوشی از تضعیف دموکراسی‌ها نشان می‌دهد که واشنگتن احتمالاً نسبت به این اقدامات ترکیه واکنشی جدی نشان نخواهد داد، زیرا منافع ژئوپلیتیک را بر حقوق بشر ترجیح می‌دهد. علاوه بر این، تحولات اخیر در سوریه موجب افزایش نقش استراتژیک ترکیه شده است. با فروپاشی رژیم اسد و کاهش نفوذ برخی دیگر از کشور‌های منطقه در مناطق کلیدی، ترکیه به بازیگری تعیین‌کننده تبدیل شده که ایالات متحده برای ثبات منطقه‌ای، به‌ویژه در برابر نفوذ ایران، به همکاری با آن نیاز دارد.



از سوی دیگر، رهبران اروپایی نیز در وضعیت دشواری قرار گرفته‌اند. با احتمال کاهش حضور نظامی آمریکا در اروپا، نقش ترکیه به‌عنوان دارنده دومین ارتش بزرگ ناتو بیش از پیش پررنگ شده است. دولت‌های اتحادیه اروپا که هنوز در حال بازتعریف استراتژی‌های امنیتی خود پس از جنگ اوکراین هستند، نمی‌توانند به‌راحتی ترکیه را تحت فشار قرار دهند. آنها ممکن است بیانیه‌های نگرانی صادر کنند، اما بعید است که تحریم یا اقدامات جدی علیه ترکیه اتخاذ کنند.



ضربه پیشگیرانه پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری



در سطح داخلی، بازداشت امام‌اوغلو اقدامی پیشگیرانه برای جلوگیری از رسمیت یافتن نامزدی او در انتخابات ریاست‌جمهوری است. قرار بود روز یکشنبه ۲۳ مارس، حزب جمهوری‌خواه خلق یک رأی‌گیری مقدماتی برگزار کند که بیش از یک میلیون عضو در آن شرکت می‌کردند. این مشارکت گسترده، جایگاه امام‌اوغلو را به‌عنوان اصلی‌ترین رقیب اردوغان تثبیت می‌کرد و او را از نظر سیاسی مصون می‌ساخت.



حتی برای حزب عدالت و توسعه که بیش از دو دهه است تحت رهبری اردوغان قدرت را در دست دارد، زندانی کردن یک نامزد رسمی انتخابات ریاست‌جمهوری که از حمایت گسترده برخوردار است، اقدامی بی‌سابقه و دشوار بود. این تاکتیک معمولاً در کشور‌هایی مانند روسیه، بلاروس یا ونزوئلا دیده می‌شود، نه در ترکیه که هنوز ادعای دموکراتیک بودن دارد.



ترس اردوغان از قدرت گرفتن امام‌اوغلو



تصمیم حزب جمهوری‌خواه خلق برای معرفی زودهنگام امام‌اوغلو، زنگ خطر را برای حزب حاکم به صدا درآورد. با توجه به محبوبیت روزافزون او، AKP تصمیم گرفت سریع و قاطع عمل کند. اما این اقدام نشان‌دهنده نگرانی عمیق اردوغان است: اگر حزب عدالت و توسعه واقعاً به قدرت خود اطمینان داشت، نیازی به سرکوب زودهنگام امام‌اوغلو نداشت. از نظر استراتژیک، حذف امام‌اوغلو سه سال پیش از انتخابات، می‌تواند واکنش‌های مردمی را در طول زمان کاهش دهد. در حال حاضر، خشم عمومی در اوج خود است و اگر انتخابات در ماه آینده برگزار شود، او با اختلاف پیروز خواهد شد. اما AKP امیدوار است که با گذشت زمان، این موج فروکش کند. علاوه بر این، این سرکوب زودهنگام پیامی به دیگر چهره‌های مخالف ارسال می‌کند: هر فردی که تهدیدی جدی برای AKP محسوب شود، ممکن است با سرنوشتی مشابه روبه‌رو شود.



پرونده‌سازی‌های سیاسی علیه امام‌اوغلو



بازداشت امام‌اوغلو تنها یکی از ده‌ها اقدام قضایی علیه او بوده است. از زمان تصدی سمت شهرداری در سال ۲۰۱۹، او با بیش از ۹۰ پرونده قضایی مواجه شده است که از اتهامات فساد مالی گرفته تا ادعا‌های عجیب مانند «ازدحام بیش‌ازحد در اتوبوس‌های عمومی در دوران کرونا» را شامل می‌شود. لغو مدرک دانشگاهی او درست یک روز پیش از بازداشتش، آخرین ضربه برای حذف او از رقابت‌های ریاست‌جمهوری بود. این اقدام آشکارا با هدف جلوگیری از کاندیداتوری او انجام شد، زیرا طبق قانون اساسی ترکیه، رئیس‌جمهور باید دارای مدرک دانشگاهی باشد.



اما سرکوب تنها به امام‌اوغلو محدود نشد. در عملیاتی گسترده، بیش از ۱۰۰ نفر از همکاران او نیز بازداشت شدند که نشان‌دهنده تلاش برای برچیدن کل شبکه سیاسی او است. این اقدام در ادامه موج بازداشت شهرداران اپوزیسیون در مناطق کلیدی استانبول انجام شد.



آینده دموکراسی ترکیه در خطر است



این لحظه نیازمند واکنشی فوری و هماهنگ است. اپوزیسیون باید متحد بماند و خشم عمومی را به اقدام سیاسی سازمان‌یافته تبدیل کند. اعتراضات گسترده، چالش‌های حقوقی و فعالیت‌های مردمی، ابزار‌هایی حیاتی برای مقابله با این حرکت اقتدارگرایانه خواهند بود. بازداشت امام‌اوغلو تنها مربوط به یک فرد نیست. این مسئله تعیین خواهد کرد که آیا ترکیه همچنان یک دموکراسی باقی خواهد ماند یا به‌طور کامل به سوی حکومت اقتدارگرا سوق پیدا می‌کند. نتیجه این بحران، مسیر آینده ترکیه را برای نسل‌های بعدی مشخص خواهد کرد.