نگاهداری: عشایر در طول تاریخ پاسداران بی‌ادعای جغرافیای ایران بوده‌اند

باشگاه خبرنگاران جوان - بابک نگاهداری، امروز -سه‌شنبه ۱۵ مهر ماه ۱۴۰۴- در رویداد ملی «روز روستا و عشایر» که در سالن همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما برگزار شد، ضمن تبریک دوازدهمین سالگرد این روز، گفت: شرافت جامعه روستایی و عشایری ایران ریشه در ارزش‌ها و ویژگی‌هایی دارد که قرن‌ها ستون فرهنگی و اقتصادی این مرزوبوم بوده است.

وی با بیان اینکه برای روستاییان و عشایر، زمین فقط یک کالا نیست، تصریح کرد: زمین برای این عزیزان، مادر و ماوای حیات بوده و آنها بهره‌وری از طبیعت را در چارچوب احترام و نگهداری از آن می‌دانند و این نگاه شرافتی اکولوژیک است.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، با بیان اینکه عشایر در طول تاریخ ساکنان و محافظان مرز‌های طبیعی ایران و به نوعی پاسداران بی‌ادعای جغرافیای ایران بوده‌اند، عنوان کرد: این عزیزان معقدند که شرافت معیشتی، در عرق ریختن و به دست آوردن نان حلال است. آنها مصرف کننده صرف نبوده بلکه تولیدکنندگان اصلی ثروت ملی در بخش کشاورزی و دامداری هستند.

وی افزود: زندگی در دامان طبیعت چه در مزرعه و چه در کوچ نیازمند تحمل سختی، گرما، سرما و بی‌آبی است و این تاب‌آوری شرافتی است که در جان و روان آنها ریشه دوانده است.

نگاهداری با بیان اینکه قول عشایر، سند آنهاست، تاکید کرد: در بین عشایر، شرافت در راستگویی و پایبندی بر عهد و پیمان است.

وی در ادامه تاکید کرد: در زندگی روستایی هم شرافت در بسندگی و قناعت است و نه در انباشت ثروت و نمایش آن. سنت‌های تعاونی در زراعت و بند در چوپانی و دیگر اشکال همکاری سنتی نشان از جامعه‌ای دارد که شرافتش در یاری به همسایه و هم‌نوع و هم‌قبیله است و فردگرایی در آن جایی ندارد.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه داد: شرافت عشایر و روستاییان در این است که حتی اگر یک لقمه نان بیشتر نداشته باشد آن را با مهمانش تقسیم کند و این یک مهمان‌نوازی اسطوره‌ای است.

نگاهداری عشایر و روستاییان را حافظان میراث فرهنگی ناملموس و میراث‌دار زبان، ادبیات و موسیقی‌های محلی، مراسم آیینی و هنر‌های دستی و انتقال سینه به سینه دانش‌های بومی دانست و گفت: در روستاییان و عشایر، غیرت مدنی تنها جنبه فردی ندارد بلکه در دفاع از استقلال و آبادی و حریم کشور تجلی می‌یابد.

وی تصریح کرد: شرافت جامعه روستایی و عشایری در اصالت، تولید، همبستگی و پاسداری از میراث طبیعی و فرهنگی ایران است و این شرافت سرمایه اجتماعی و فرهنگی بی‌بدیلی برای ایران است که درک و پاسداشت آن نه تنها یک وظیفه اخلاقی بلکه یک ضرورت برای توسعه متوازن و پایدار کشور است.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به لزوم چرخش‌های تحول‌آفرین در آینده پژوهی روستایی و عشایری ایران، گفت: بخشی از این چرخش می‌بایست از توسعه کمی به توسعه کیفی و تاب‌آور، از تمرکز بر شاخص‌های کمی مانند تولید کشاورزی و تعداد مدارس و جاده‌ها در گذشته به تاب‌آوری در برابر شوک‌هایی نظیر خشکسالی، سیل، تحریم، کیفیت زندگی، پایداری زیست محیطی، عدالت اجتماعی و رفاه چند بعدی در آینده باشد.

نگاهداری گفت: بخش دیگری از این چرخش می‌بایست چرخش از نقش منفعل به عاملیت و توانمندسازی، چرخش از ذینفعان یا دریافت‌کنندگان منفعل کمک‌های دولتی در گذشته به عاملیت جوامع محلی به عنوان بازیگران اصلی و کارآفرین در فرایند توسعه در آینده باشد.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه داد: بخش دیگر می‌بایست چرخش از اقتصاد تک بعدی به اقتصاد‌های چندکارکردی و چرخشی باشد، یعنی از اقتصاد متکی بر کشاورزی و دامداری سنتی در گذشته به سمت تولید، حفاظت از محیط زیست، گردشگری، انرژی‌های تجدیدپذیر، صنایع دستی و خلاق، اقتصاد چرخشی و استفاده مجدد و بازیافت منابع در آینده حرکت کنیم.

نگاهداری بیان داشت: بخش دیگر هم می‌بایست چرخش از نگاه جزیره‌ای به بخش کشاورزی، آب، محیط زیست و آموزش در گذشته به درک روستا و عشایر به عنوان نظام‌های پیچیده زیستی، اقتصاد و اجتماعی باشد به نوعی که تمام اجزای آن اعم از آب، خاک، انسان، سرمایه و فرهنگ به هم وابسته باشند که البته همه اینها نیازمند یک برنامه‌ریزی یکپارچه است.

وی در تشریح پیشران‌های کلیدی این چرخش‌ها آنها در در بخش‌هایی، چون ‍ فناورانه، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تقسیم بندی کرد و گفت: در بخش پیشران‌های فناورانه باید توجه کنیم که انقلاب دیجیتال امکان هوشمندسازی روستا‌ها شامل کشاورزی هوشمند، آموزش از راه دور، سلامت الکترونیک، تجارت الکترونیک برای فروش محصولات محلی، و دورکاری، فناوری‌های سبز با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، آبیاری هوشمند، بازیافت پسماند، فناوری‌های زیستی، توسعه بذر‌های مقاوم، تولید واکسن‌های دامی و مکمل‌های غذایی را به وجود آورده است که باید از آنها به بهترین شکل ممکن در زندگی روستاییان و عشایر استفاده کنیم.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح کرد: در پیشران‌های اقتصادی هم می‌توان به مواردی، چون دسترسی به بازار‌های جهانی از طریق پلت‌فرم‌های آنلاین، تغییر الگوی مصرف با تمایل شهرنشینان به محصولات سالم و طبیعی و محلی و فرصت‌سازی برای برند‌های محلی و ژئوپارک‌ها، اشاره کرد.

وی ادامه داد: پیشران‌های ا جتماعی و فرهنگی نیز با افزایش آگاهی و تحصیلات که با ارتقای مطالبات برای مشارکت و خدمات همراه خواهد بود می‌تواند به رفع مواردی، چون پیری جمعیت روستایی، کاهش نیروی جوان منجر شود که برای این مهم الزامتی، چون برنامه‌ریزی در زمینه تغییر سبک زندگی، گردشگری بوم‌گردی در حوزه تجربه زندگی عشایری و گردشگری غذایی، نیاز است. 

نگاهداری توضیح داد: پیشران‌های حکمرانی و نهادی نیز مواردی، چون تمرکززدایی و قدرت دهی به مدیریت‌های محلی و از حکمرانی متمرکز دولتی به مدل‌های مشارکتی، شورا‌های روستایی، تعاونی‌ها و سازمان‌های محلی غیر دولتی، گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان کشاورزی، استارت‌آپ‌های فناور محور روستایی و تعاونی‌های چند منظوره به عنوان بازیگران جدید توسعه روستایی را در برمی‌گیرد.

وی در جمع بندی صحبت‌های خود با بیان اینکه آینده مناطق روستایی و عشایری نه در تداوم روند‌های گذشته بلکه در گروه تقاطع و همکنشی این پیشران‌ها و تحولات چرخش آفرین است، گفت: سناریوی مطلوب همگرایی فناوری‌های دیجیتال، حکمرانی مشارکتی و اقتصاد چند کارکردی است که منجر به ظهور روستا-شهر‌های هوشمند، تاب‌آور و پایدار می‌شود.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، تصریح کرد: در این میان سناریوی تهدیدآمیزی هم شامل تشدید بحران آب و تغییر اقلیم همراه با ناکارآمدی نهادی وجود دارد که منجر به تخلیه گسترده روستاها، حاشیه نشینی شدید، ناامنی غذایی و اجتماعی می‌شود که البته با این چرخش‌ها و پیشران‌ها می‌توان بر آنها غلبه کرد.

منبع: مرکز پژوهش‌های مجلس