نام ۸۱ دانشگاه ایرانی در میان برترین‌های آسیا

باشگاه خبرنگاران جوان -  «مؤسسه آموزش عالی تایمز» در ویرایش ۲۰۲۵ خود که در پایان ماه آوریل ۲۰۲۵ میلادی منتشر شده، نام ۸۱ مؤسسه ایرانی را در سیاهه مؤسسه‌های برتر آسیا منتشر کرده است.

بر پایه این گزارش، دانشگاه صنعتی شریف در جایگاه نخست ملی و ۶۹ آسیا جای گرفته است. جایگاه چهار مؤسسه ایرانی نیز با عنوان «reporter» گزارش شده است. مؤسسه‌هایی که رتبة آسیایی آنها «reporter» است، آنهایی هستند که داده‌های خود را به «مؤسسة آموزش عالی تایمز» داده‌اند، ولی کمینة لازم برای به دست آوردن رتبة آسیایی را نداشته‌اند. در ویرایش پیشین این نظام رتبه‌بندی ۷۳ مؤسسه از ایران در میان مؤسسه‌های برتر آسیا جای گرفته بودند. در نمودار یک، روند سالانه شمار مؤسسه‌های ایرانی در نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌های آسیایی «مؤسسه آموزش عالی تایمز» گزارش شده است.

بر پایه نمودار یک، روند سالانه شمار مؤسسه‌های ایرانی در نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌های آسیایی «مؤسسه آموزش عالی تایمز» همواره رشد داشته است و در ویرایش ۲۰۲۵ به ۸۱ مؤسسه رسیده است. روش‌شناسی رتبه‌بندی دانشگاه‌های آسیایی «مؤسسه آموزش عالی تایمز» همانند چارچوبی است که در رتبه‌بندی جهانی این مؤسسه به کار گرفته می‌شود، اما وزن شاخص‌ها به‌منظور انعکاس اولویت‌های مؤسسه‌های آسیایی تعدیل شده است. در این نظام از ۱۸ شاخص عملکردی متوازن بهره‌برداری می‌شود که مقایسه‌ای جامع برای دانشجویان، پژوهشگران، مدیران دانشگاه‌ها، صنعت، و دولت‌ها فراهم می‌کند. شاخص‌های عملکردی در پنج حوزه دسته‌بندی شده‌اند: آموزش (آوازة آموزشی، نسبت استاد به دانشجو، نسبت دانشجوی کارشناسی به دکتری، نسبت دانش‌آموختگان دکتری به استاد، و درآمدها) با وزن ۵/۲۴ درصد، فضای پژوهشی (حجم، درآمد، و آوازة پژوهشی) با وزن ۲۸ درصد، کیفیت پژوهش (تأثیر استنادی، توان پژوهشی، تعالی پژوهشی، و نفوذ پژوهشی) با وزن ۳۰ درصد، چشم‌انداز جهانی (اعضای هیئت علمی، دانشجویان، و همکاری پژوهشی بین‌المللی) با وزن ۵/۷ درصد، و تعامل با صنعت (درآمد‌ها و اختراع‌ها) با وزن ۱۰ درصد. یکی از شاخص‌های کنونی (تحصیل در خارج) در حال حاضر وزنی ندارد، اما در آینده ممکن است اثرگذار باشد.

داده‌های ارزیابی شامل پیمایش آوازة آموزشی و پژوهشی، شمار دانشجویان و اعضای هیئت علمی، درآمد، داده‌های انتشاراتی (از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ میلادی)، استناد‌ها (از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴ میلادی)، و ثبت اختراع است که از منابعی مانند پایگاه اسکوپوس، پیمایش سالانة مؤسسة آموزش عالی تایمز، دفاتر ثبت اختراع جهانی، و پرسشنامه‌ای گردآوری می‌شوند که مؤسسه‌ها تکمیل می‌کنند. برای دوری از سوگیری، داده‌ها بر اساس تفاوت‌های رشته‌ای و جغرافیایی نرمال‌سازی شده‌اند. دانشگاه‌هایی که کمتر از ۱۰۰۰ مقاله در بازه ۲۰۱۹-۲۰۲۳ منتشر کرده‌اند یا تمرکز پژوهشی آنها محدود به یک حوزه خاص است، از رتبه‌بندی حذف شده‌اند. در جدول یک، رتبه‌های ملی و آسیایی مؤسسه‌های ایرانی و در جدول دو، امتیاز آنها در شاخص‌های ارزیابی این نظام رتبه‌بندی آمده‌اند.

ویرایش ۲۰۲۵ میلادی رتبه‌بندی دانشگاه‌های آسیایی با ارزیابی ۸۵۳ دانشگاه از ۳۵ کشور منتشر شده است. چین با در اختیار داشتن رتبه‌های اول و دوم و پنج جایگاه در میان ۱۰ دانشگاه برتر، همچنان پیشتاز است، درحالی که سنگاپور، ژاپن و هنگ‌کنگ نیز در جمع ۱۰ دانشگاه ممتاز قرار دارند. برای اولین بار، دانشگاه‌هایی از چهار کشور ازبکستان، بحرین، مغولستان و سوریه در این رتبه‌بندی حضور یافته‌اند. همچنین، تمامی شش دانشگاه هنگ‌کنگی پس از سال ۲۰۱۷ بار دیگر در جمع ۵۰ دانشگاه برتر جای گرفته‌اند. از نظر شمار مؤسسه‌های برتر در نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌های آسیایی «مؤسسه آموزش عالی تایمز» در ویرایش ۲۰۲۵ میلادی، ایران، پس از ترکیه در جایگاه پنجم آسیا است. در جدول سه، شمار مؤسسه‌های کشور‌های آسیایی در این نظام رتبه‌بندی گزارش شده است.

بر پایه ویرایش ۲۰۲۵ میلادی نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌های آسیایی «مؤسسه آموزش عالی تایمز»، «Tsinghua University» پیشگام است و «Peking University»، «National University of Singapore»، «Nanyang Technological University, Singapore»، «The University of Tokyo»، «University of Hong Kong»، «Fudan University»، «Zhejiang University»، «Chinese University of Hong Kong»، و «Shanghai Jiao Tong University» در جایگاه دوم تا نهم هستند.

پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با ساخت و به‌روز‌رسانی ابزار‌هایی حرفه‌ای برای ارزیابی و سنجش علم، فناوری، و نوآوری کشور می‌کوشد تا در زمینه‌های در پیوند با مأموریت‌هایش به سیاست‌گذاران برای برنامه‌ریزی‌های درست و کارآمد یاری رساند. این گزارش نیز از انتشارات سامانة جایگاه علم، فناوری، و نوآوری ایران در جهان (نما) است که به پایش و گزارشِ پیرامونِ ۹۰ شاخص گوناگون از ۵۵ نهاد جهانی در حوزه‌های علم، فناوری، و نوآوری می‌پردازد و در نشانی NEMA.IRANDOC.AC.IR در دسترس همگان است.

منبع: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران