به گزارش مشرق، ساعت 07:45 روز جمعه پنجم آذرماه بود که یک رام قطار مسافری مسیر سمنان-مشهد پس از عبور از ایستگاه هفت‌خوان، در کیلومتر 21 پلاک گرداب - هفت‌خوان به واگن انتهایی قطار مسافری تبریز-مشهد که به علت یخ‌زدگی ترمز متوقف بوده است، برخورد کرد.

در این حادثه که منجر به مشتعل شدن واگن‌ها و انحراف لکوموتیو قطار سمنان-مشهد شد، 48 تن جان باختند.

جزئیات اولیه وقوع این سانحه بدین ترتیب است لکوموتیوران قطار تبریز-مشهد پس از ایستگاه هفت‌خوان بین سمنان و دامغان در منطقه راه‌آهن شمال شرق، به دلیل‌ سرمای هوا و یخ‌زدگی در سیستم ترمز به CTC سمنان اعلام توقف می‌کند.

بلافاصله پس از توقف قطار تبریز-مشهد در سیستم ATC چراغ قرمز اخطار برای قطار بعدی که همان سمنان-مشهد است، روشن می‌شود و بدین ترتیب لکوموتیوران ‌اجازه ورود به ایستگاه هفت‌خوان را نداشته است، اما ظاهرا طی مکالماتی با مسئول CTC ایستگاه سمنان، به لکوموتیوران اعلام می‌شود که مسیر مقابل وی باز است و حرکت کند که پس از امتناع لکوموتیوران از حرکت (به علت روشن بودن چراغ قرمز) به وی از طریق تلفن‌گرام دستور کتبی داده می‌شود که ATC خود را خاموش کرده و حرکت کند.

در این سانحه احتمالاً خطای دوم را لکوموتیوران انجام می‌دهد که طبق قانون‌ باید برای خاموش کردن ATC لکوموتیو خود، از سیستم کنترل اتوماتیک قطار ATC تهران مجوز می‌گرفت‌.

به هر حال قطار سمنان-مشهد حرکت می‌کند و با سرعت 130 کیلومتر بر ساعت پیش می‌رود -حداکثر سرعت مجاز در سیستم ATC این خط‌آهن حدود 140 کیلومتر بر ساعت است- اما چون قطار تبریز-مشهد در پشت تپه‌ای روی ریل متوقف بوده است، لکوموتیوران قطار سمنان متوجه نمی‌شود و به محض دیدن قطار ترمز می‌گیرد، سرعت قطار سمنان-مشهد به 117 کیلومتر بر ساعت کاهش می‌یابد و با همان سرعت به واگن انتهایی قطار تبریز-مشهد برخورد می‌کند.

در این حادثه لکوموتیو قطار سمنان-مشهد از ریل منحرف می‌شود و در ادامه واگن‌های این قطار به واگن انتهایی قطار تبریز-مشهد برخورد می‌کند.

نکته مهم اینجاست که اولین واگن قطار سمنان-مشهد ظاهراً خالی بوده‌ و قرار بود مسافران خود را در دامغان سوار کند، بنابراین خالی بودن این واگن، خود مانعی برای افزایش تعداد جان‌باختگان این سانحه شده است.

بنابراین گزارش یخ‌زدگی سیستم ترمز قطار تبریز-مشهد رجاء در حالی روز وقوع سانحه رخ داد‌ که دقیقاً یک روز قبل از وقوع این حادثه (چهارم آذرماه 95) نیز طبق اعلام مدیرکل راه‌اهن شمال‌شرق1، این مشکل به دلیل سردی هوا در برخی قطارها رخ داده است که باید نسبت به رفع آن اقدام شود؛ چون روز پنجشنبه چهارم آذرماه امسال سیر تعدادی از قطارها از مسیر تهران - مشهد و برعکس با تأخیر انجام شده بود.

‌حمید درباغ‌عنبران یک روز قبل از وقوع سانحه هفت‌خوان گفته بود که «برای افزایش ایمنی سیر قطارها باید برنامه‌های فنی نیز اجرا شود تا مشکلی برای مسافران به وجود نیاید».

‌در‌باغ‌عنبران مدیر کل راه آهن شمالشرق (1) ‌روز پنج‌شنبه چهارم آذرماه امسال، (روز قبل از سانحه هفت‌خوان) در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) گفته بود که «تأخیری که امروز (روز چهارم آذرماه 95) در ساعت حرکت برخی از قطارهای مسیر تهران - مشهد به وجود آمد به دلیل سرمای بسیار زیاد هوا و یخ‌زدگی تیغه‌های بعضی از سوزن‌ها و قطعات فنی واگن‌ها بوده است».

بنا به گفته درباغ‌عنبران در آن مصاحبه، ‌«‌فقط حدود 10 تا 15 درصد از قطارها دچار چنین مشکلی شده‌اند،‌ برای افزایش ایمنی سیر قطارها باید برنامه‌های فنی نیز اجرا شود تا مشکلی برای مسافران به وجود نیاید».

مدیرکل راه‌آهن شمالشرق(1)‌ بر تلاش ماموران این اداره‌کل برای خدمت‌رسانی سریع‌تر به مسافران تأکید کرده و گفته بود: «در شرایطی که به دلیل سرمای هوا خودروها توانایی طی مسیر را نداشته و پروازهای فرودگاه ها نیز لغو می‌شوند، راه آهن جمهوری اسلامی ایران همه توان خود را به کار می‌گیرد تا سیر قطارها روال طبیعی خود را طی کند».

بنا به گفته درباغ‌عنبران «بی شک تردد قطارها لغو نخواهد شد تا از ایجاد مشکلات بسیاری که گریبان این حجم زیاد مسافران را می گیرد جلوگیری شود».

در آن حادثه در کنار یخ‌زدگی سیستم ترمز قطار تبریز-مشهد و توقف این قطار،‌ خروج از ریل لکوموتیو قطار سمنان-مشهد نیز ظاهراً به دلیل یخ‌زدگی ریل‌ها رخ داده است.

البته طبق گفته کارشناسان ریلی در لکوموتیوهای آمریکایی سیستم ضد یخ زدن ترمزها فعال است که بعد از انقلاب اسلامی به علت تحریم و عدم توانایی در تعمیر آنها، این سیستم از روی قطارها حذف شده‌اند!‌

به هر حال یکی از عوامل وقوع این سانحه در کنار خطاهای قبلی سیستم کنترل اتوماتیک قطار ATC و عامل انسانی، بی‌توجهی به سرمای هوا و یخ‌زدگی قطعات فنی واگن‌ها و تیغه‌های برخی از سوزن‌ها با وجود سابقه قبلی بوده است، امری که قطعاً در سیستم کنترل اتوماتیک قطار هم باید به آن توجه می‌شد.