خبرگزاری مهر- گروه هنر: شاید این روزها با دسترسی مخاطبان به فضای اینترنت دیگر به سختی بتوان گفت رادیو و تلویزیون فراگیرترین و در دسترس‌ترین رسانه‌ها هستند. وقتی یک برنامه اینترنتی که برای اولین‌بار در بستر اینترنت و در ماه رمضان از این فضا پخش می‌شود، می‌تواند تا ۴۵ میلیون بازدید داشته باشد، یعنی این فضای جدید خیلی راحت دسترسی خود را برای مخاطب تثبیت کرده است. اما این میزان از مخاطب و دسترسی همان‌قدر که بالاست، چندین برابر می‌تواند خطرآفرین هم باشد چراکه ضریب هر خطایی در این گستره از پخش و توزیع اینترنتی نیز بیشتر خواهد شد و نظارت جدی‌تر و نظام‌مندتری را هم مطالبه می‌کند.
خبرگزاری مهر مدتی است با مرور و تحلیل فرآیند نظارت بر عملکرد وی‌اودی‌ها و بسترهای اینترنتی نسبت به خلاهای موجود در این فضا هشدار داده و در همین راستا هم گفتگوهایی با جامعه‌شناسان و روان‌شناسان و متخصصان امر داشته است. در این بستر گفتگوهایی هم با مدیران و مسئولان سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر «ساترا» داشتیم که در حال حاضر جدی‌ترین و اصلی‌ترین متولی نظارت بر این فضای رسانه‌ای تازه است.
تولید برنامه‌های ترکیبی مشابه برنامه‌های گفتگومحور تلویزیونی تازه‌ترین دستورکار فعالان فضای مجازی در کنار عرضه محصولات نمایشی، است. حوزه‌ای که همزمان با ماه مبارک رمضان، تولیدات شاخصی در بستر آن به سرانجام رسید که بازتاب‌ها و حواشی آن منجر به گفتگوی صریح خبرگزاری مهر با مدیر مدیرکل نظارت و تطبیق در سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر یا همان «ساترا» شد تا شاید پاسخی به این پرسش داده شود؛ مرجع صدور مجوز رقبای مجازی سیما کجاست؟
در ادامه همین پیگیری این بار سراغ ضلع دیگر این جریان نوظهور رفته‌ایم؛ گفتگویی که در زیر می‌خوانید با یکی از متولیان تولید و برنامه‌سازی در بستر اینترنت است که پیش از این برنامه‌هایشان از طریق تلویزیون و شبکه‌های سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شد و امسال «باغ رمضان» را به‌عنوان یکی از خبرسازترین تولیدات اینترنتی به تولید رساند. برنامه‌ای که در برخی موارد حاشیه‌های گفتگوهای مجریان و مهمانانش باعث شد بخش‌هایی از آن در شبکه‌های اجتماعی بازتاب داشته باشد.
ویژه‌برنامه «باغ رمضان» تجربه جدید در حوزه برنامه سازی بود که ماه رمضان امسال با حمایت منطقه فرهنگی و گردشگری عباس آباد در بستر فضای مجازی تولید و پخش شد. در این برنامه که از نخستین شب ماه مبارک رمضان از ساعت ۲۴ تا ۱:۳۰ بامداد برای کاربران فضای مجازی منتشر می‌شد، حجت‌الاسلام محمدرضا زائری به‌عنوان مجری کارشناس و مجریان دیگری همچون محمدرضا حسینیان، مبینا نصیری، مریم جلالی، زهره سادات هاشمی، منصور ضابطیان، سیاوش صفاریان پور و… میزبان مهمان در حوزه‌های مختلفی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بودند.
در کنار این گفتگوهای چالشی، خوانش ترجمه قرآن، دعا و مناجات، آواز و موسیقی، قصه‌خوانی و پخش ویدئوهای کوتاه با محوریت نیایش و ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان از دیگر بخش‌های «باغ رمضان» بود که آن را از برنامه‌های مناسبتی و گفتگومحور صداوسیما متمایز می‌کرد.
درباره تجربه ایده‌پردازی و نظارت بر محتوای این جنس از تولیدات مجازی، گفتگویی با محمدحسین حجازی مدیرعامل منطقه فرهنگی و گردشگری عباس‌آباد داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید؛
* از اینجا شروع کنیم که اساساً ایده «باغ رمضان» چگونه شکل گرفت؟
«باغ رمضان» جشنواره منطقه فرهنگی و گردشگری عباس‌آباد در ماه مبارک رمضان سال‌های گذشته بود. این برنامه امسال هم طبق روال سال‌های گذشته برگزار شد، منتها امسال بنا به شرایط حاضر کشور و براساس پروتکل‌های بهداشتی ستاد ملی مبارزه با کرونا بدون حضور مخاطبان و شهروندان برگزار شد. در واقع امسال ششمین جشنواره باغ رمضان بود که برگزار شد.
امروزه فضای مجازی به زمین اصلی تاثیرگذاری و جریان سازی در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی و… تبدیل شده و رسانه‌های رسمی در مقام بعدی هستند. اینکه آیا این جریان منطقی است یا نه بحث دیگری است * با اینکه امسال، ششمین سال این برنامه بود اما نسبت به سال‌های قبل که اتفاقاً از تلویزیون هم پخش می‌شد حواشی و مهمانان و گفتگوهای آن گویی بیشتر دیده شد. واقعاً فکر می‌کنید تلاش برای دیده شدن در فضای مجازی، کمک کرد برنامه نسبت به سال‌های قبل بیشتر دیده شود؟
مهمترین تفاوت برنامه امسال، بستر «پخش» بود. پنج دوره گذشته با حضور شهروندان و پخش تلویزیونی بود و امسال پخش در فضای مجازی. شیوع ویروس کرونا در کنار همه سختی‌ها و تلخی‌ها باعث شد ما بیشتر به ظرفیت فضای مجازی رو بیاوریم و از این اتفاق خرسندیم.
امروزه فضای مجازی به زمین اصلی تاثیرگذاری و جریان‌سازی در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی و… تبدیل شده و رسانه‌های رسمی در مقام بعدی هستند. اینکه آیا این جریان منطقی است یا نه بحث دیگری است، اما به هر حال فضای مجازی واقعیت کنونی دنیای پیرامونی است و طبیعتاً باید از این زمین بازی بیشترین استفاده را کرد.
* یعنی از نظر شما تلویزیون کارکرد خود را از دست داده است؟
خیر. تلویزیون کارکرد رسمی خود را همچنان ایفا می‌کند اما شرایط حال حاضر جوامع به واسطه پررنگ‌تر شدن و فعال‌تر شدن شبکه‌های اجتماعی فضای رسمی جای خود را به فضای غیررسمی داده و طبیعتاً زبان حاکم امروز همین زبان غیررسمی است که ساخته و پرداخته شبکه‌های اجتماعی است.
نکته‌ای که باید حتماً به آن اشاره کنم برنامه‌ریزی تیم محتوایی «باغ رمضان» قبل از اجراست که پس از بررسی‌های فراوان و برگزاری جلسات متعدد با فعالان مجازی و مسئولان مختلف به این نتیجه رسیدیم که امسال جهت‌گیری مخاطبان باغ رمضان را از خانواده به جوانان و نوجوانان تغییر دهیم. بنابراین رویکرد برنامه تقریباً به سمت جوانان متمایل شد و تلاش شد محتوای موردنظر این قشر از جامعه تامین و تالیف شود. طرح برنامه هم بر اساس همین اصل نوشته شد و رویکرد برنامه به این سمت رفت و آیتم‌ها با این رویکرد تعریف شد.
* «باغ رمضان» امسال تفاوت‌هایی را هم در ساختار نسبت به فصل‌های قبل در تلویزیون داشت و از محدودیت‌هایی که می‌دانستید پیش از این در تلویزیون وجود دارد فراتر رفته بودید.
اگر به طور خلاصه بگویم، در چارچوب‌های اجرایی، نوع مخاطب و تنوع متفاوت بود. برای اجرای برنامه چون می‌دانستیم برای مخاطب جوان قرار است برنامه ساخته شود پس از اول به فکر تنوع آیتم‌ها بودیم. تلاش شد آیتم‌ها نهایتاً از ۷ دقیقه بیشتر نشود تا مخاطبی که قرار هست هزینه (اینترنت) پرداخت کند و از برنامه استفاده کند خسته نشود برای همین برنامه یک ساعت و نیم هر شب ما پر از بخش‌های مختلف بود تا همراهی مخاطب را به دنبال داشته باشد.
باغ رمضان مکمل تلویزیون بود نه در مقابل آن. جالب است بدانید هر شب ناظر پخش صداوسیما در کنار ما و همراه ما بودند. البته قرار بود از شب اول برنامه به صورت زنده پخش شود اما بنا به نکاتی از حالت زنده به تولیدی تبدیل شد و امیدواریم در ادامه مسیر برنامه‌های اراضی عباس آباد و اعتمادی که تلویزیون و ساترا پیدا کرده امکان پخش زنده فراهم شود حدود ۷۰ درصد برنامه ساختار تیپ‌گونه داشت و مختصات مخصوص به خود را داشت اما ۳۰ درصد متناسب با هر شب در سر صحنه و ضبط تغییر می‌کرد تا مخاطب خسته نشود. از طرفی چون بستر ما فضای مجازی بود طبیعتاً محدودیت‌های تلویزیون در پخش را نداشتیم و دستمان باز تر بود.
نهایتاً از آنجایی که نوع مخاطب که چون جوانان مخاطب هدف ما بودند و تمرکز ما روی این قشر از جامعه بود بنابراین چارچوب اصلی مشخص بود و می‌دانستیم به دنبال چه هستیم.
* با توجه به برخی از مباحثی که در برنامه‌ها شکل گرفت برخی این برداشت را داشتند که «باغ رمضان» در مقابل تلویزیون قرار گرفته تا انحصار آن را بشکند؛ خودتان چنین نگاهی به برنامه نداشتید؟
نه تلقی ما چنین چیزی نیست؛ باغ رمضان مکمل تلویزیون بود نه در مقابل آن. جالب است بدانید هر شب ناظر پخش صداوسیما در کنار ما و همراه ما بودند. البته قرار بود از شب اول برنامه به صورت زنده پخش شود اما بنا به نکاتی از حالت زنده به تولیدی تبدیل شد و امیدواریم در ادامه مسیر برنامه‌های اراضی عباس آباد و اعتمادی که تلویزیون و ساترا پیدا کرده امکان پخش زنده فراهم شود.
* قبول دارید که برخی مهمان‌ها و صحبت‌های حاشیه‌برانگیز آنها در باغ رمضان سهم زیادی از دیده شدن و بازنشر ویدئوهای این برنامه در فضای مجازی داشتند؟
بله طبیعتاً برنامه‌ای که برای جوانان ساخته شود بخشی از آن «حاشیه» خواهد بود، ذات فضای مجازی متاسفانه بر اساس همین حاشیه‌ها شکل می‌گیرد و پررنگ می‌شود. البته تلاش ما این بود که وارد حاشیه نشویم اما خب گاهی اظهارنظرهای برخی از مهمانان و حاشیه‌های دیالوگ آنان در فضای مجازی بیشتر دیده شد.
نکته مهمی که باید بگویم این است که اصل «باغ رمضان» از ابتدا برمحور چهار ویژگی مومنانه، صمیمی، شاد و شیک شکل گرفت. اکثر مهمانان با این رویکرد دعوت شدند البته تلاش شده بود مهمانان برجسته‌ای به برنامه بیایند که بنا به دلایلی امکان حضور نداشتند از عادل فردوسی‌پور تا احسان علیخانی و علی دایی و علی پروین و… که البته آقای علیخانی در گفتگوی اینستاگرامی حاضر شد.
درباره برخی حواشی که گاهی در فضای مجازی پررنگ شد باید بگویم که هنرمندان و بازیگران حاضر در برنامه از وجوه مختلف آن، صرفاً وجه صمیمیت را در نظر گرفتند که حرف‌هایی زدند که از جنس همین بستر بود. قرار هم این بود که راحت باشند و با مخاطب ارتباط بگیرند البته ما به عنوان مجری برنامه هیچ مسئولیتی در قبال حرف‌های برخی از مهمانان نداریم.
* یعنی موافق همه حرف‌هایشان نیستید؟
طبیعی است در دیالوگ و گفتگوی دو سویه و بنا به فراخور شرایط روز حرف‌هایی زده شود که هنرمندان در رسانه رسمی امکان بازگو کردن آنها را نداشته باشند و رسانه غیررسمی صمیمی می‌تواند بهترین رسانه برای حرف‌های دل باشد اما ما در مقام تایید یا تکذیب آن گفتگوها نیستیم و مخاطب خود صحت و سقم آنها را تجزیه و تحلیل می‌کند.
* خود شما بیشتر سخنان کدام یک از مهمانان را پسندیدید؟
از بین همه حرف‌هایی که در بخش گفتگو زده شد بحث‌های آقای ضرغامی بسیار خوب بود، از موضوعات حوزه موسیقی و نظر رهبر انقلاب تا موضوع دعوای با رییس جمهور تا صبحانه کاری و خاطرات خاصی که برای اولین‌بار طرح شد. همینطور برخی از مباحث دکتر آصفی و ذکر خاطرات خاص سیاسی و مزاح‌های دنیای دیپلمات‌ها و چند نکته از گفتگوی آقای پرستویی در مورد سردار سلیمانی و حاج کاظم آژانس شیشه‌ای بیشتر به دل من نشست. البته نکته‌ای که خانم عبدالرزاقی در مورد معلولیتش پرده‌برداری کردند جالب بود چون ماه رمضان ماه صداقت و راستی است و اینکه ایشان جرات بیان داشتند برایم گوارا بود.
درباره برخی حواشی که گاهی در فضای مجازی پررنگ شد باید بگویم که هنرمندان و بازیگران حاضر در برنامه از وجوه مختلف آن، صرفاً وجه صمیمیت را در نظر گرفتند که حرف‌هایی زدند که از جنس همین بستر بود. قرار هم این بود که راحت باشند و با مخاطب ارتباط بگیرند البته ما به عنوان مجری برنامه هیچ مسئولیتی در قبال حرف‌های برخی از مهمانان نداریم * تعدد مجریان در برنامه علت خاصی داشت؟
نه صرفاً برای تنوع و خسته نشدن مخاطب بود.
* شما گفتید برنامه با محوریت ۴ ویژگی شکل گرفت؛ سهم هر یک از این بخش‌ها را در خروجی نهایی چقدر می‌دانید؟
با توجه به مخاطب برنامه، باید بخش شیک، صمیمی و شاد بیشتر می‌شد و ما تلاش کردیم بخش مومنانه را که مهمترین بخش برنامه بود را لابه‌لای آیتم‌ها و در دل کار بگنجانیم. آن چیزی که ما به دنبال آن بودیم تاثیر غیرمستقیم بر مخاطب بود. مخاطب باید پس از دیدن برنامه خودش به نتیجه موردنظر ما می‌رسید. تقریباً معنویت روح حاکم بر کار بود برای همین حجت‌الاسلام زائری که متخصص حوزه دین و رسانه هستند در کنار مجریان به جایگاه‌سازی معنویت در برنامه کمک کردند. همه بخش‌ها ساخته شد که این بخش پررنگ شود.
یکی از بخش‌های برنامه خوانش فارسی قرآن کریم توسط سلبریتی‌های برجسته بود یا حدیث خوانی و موضوعاتی از این دست که روح برنامه بودند. بنابراین سایر آیتم‌ها برای بیشتر دیده شدن این آیتم‌های معنوی ساخته شد.
* آماری از میزان استقبال مخاطبانتان دارید؟
بله بر اساس آمار شبانه ما از دو بستر پخش‌مان یعنی روبیکا و تیوا مجموع ۳۰ شب پخش برنامه حدود ۲۰ میلیون بازدید و مجموع بازدید آیتم‌های مختلف در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها و اینستاگرام حدود ۲۵ میلیون بازدید بوده است که حاصل جمع آن عدد ۴۵ میلیون را نشان می‌دهد. بسیاری از آیتم‌های برنامه توسط مردم در پیام‌رسان‌ها وایرال و پخش شده و این نشان از استقبال خوب مخاطب از برنامه دارد.
* این برنامه چقدر برای اراضی عباس‌آباد هزینه برداشته است؟
شاید باورپذیر نباشد اما برای شرکت نوسازی عباس‌آباد و شهرداری تهران به عنوان متولی اجرای این برنامه که صاحب برند «باغ رمضان» است هیچ هزینه‌ای نداشته و تمام هزینه‌ها توسط اسپانسر و حامی مالی پرداخت شد که از فرصت حاضر برای تشکر از همراهی این دوستان استفاده می‌کنم که در این روزهای تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی از این برنامه حمایت کردند.
