چرا در قرآن کریم آمده است که خدا هر کس را بخواهد هدایت و هر کس را بخواهد گمراه می‌کند؟ آیا این با عدالت خدا سازگار است؟

گروه کلام و فلسفه دین مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) قم به انتشار مطلبی با موضوع عدالت خدای متعال پرداخته که تقدیم می‌شود.

چرا در قرآن کریم آمده است که خدا هر کس را بخواهد هدایت و هر کس را بخواهد گمراه می‌کند؟ آیا این با عدالت خدا سازگار است؟

پاسخ: در قرآن مجید هدایت و گمراهی به خداوند متعال نسبت داده شده است. برای نمونه می‌فرماید: وَلَکِن یُضِلُّ مَن یَشَاءُ وَیَهْدِی مَن یَشَاءُ وَلَتُسْأَلُنَّ عَمَّا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ/ ولی هر که را بخواهد بیراه و هر که را بخواهد هدایت می‌کند و از آنچه انجام می‌دادید حتماً سؤال خواهید شد. (نحل، ۹۳)

هدایت و گمراهی به خواست و مشیت الهی است؛ یعنی تا او نخواهد کسی هدایت یا گمراه نمی‌شود و همه چیز تحت سیطره‌ی خواست و اراده‌ی اوست.

بر طبق توحید اَفعالی هر عملی که از هر موجودی سر می‌زند، با نیرو و خواست خدا انجام می‌شود.

اما خداوند متعال حکیم است و همین خواست و مشیت خدا حکیمانه است و بی‌مبنا و معیار و ملاک نیست. پروردگار متعال به طور فطری همه را هدایت کرده است، اما برخی با اختیار خویش به ندای فطرت خود توجه نمی‌کنند و پرده‌ای بر روی آن می‌افکنند و گمراه می‌شوند. کافری که معاند و مغرض است گمراه می‌شود این مجازات پروردگار است و به صورت ابتدایی کسی را گمراه نمی‌کند.

خداوند سبحان پیامبران الهی و کتب آسمانی را برای هدایت همه فرستاده است ولی تنها کسانی هدایت می‌شوند که به خدا ایمان آورند و به سوی او بازگردند و اراده کنند که انسان خوبی باشند.

در آیه‌ی ۲۷ سوره‌ی مبارکه‌ی رعد می‌فرماید: قُلْ إِنَّ اللَّهَ یُضِلُّ مَن یَشَاءُ وَیَهْدِی إِلَیْهِ مَنْ أَنَابَ/ بگو: خداوند هر کس را بخواهد گمراه، و هر کس را که بازگردد، به سوی خودش هدایت می‌کند.

یعنی خدا کسی را هدایت می‌کند که بخواهد به سمت خدا بازگردد و اراده‌ی بازگشت به سوی خدای خود را داشته باشد. یعنی هدایت او حکیمانه است.

در آیه‌ی ۶۹ سوره‌ی مبارکه‌ی عنکبوت هم می‌فرماید: وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ/ و آنها که در راه ما تلاش کنند، قطعاً به راه‌های خود، هدایتشان خواهیم کرد؛ و خداوند با نیکوکاران است.

یعنی هدایت خدا نصیب کسانی می‌شود که در راه خدا تلاش کنند. هدایت او بی‌ملاک و معیار نیست و نصیب نیکوکاران و مجاهدان در راه خدا می‌شود.

اما در آیات دیگر می‌فرماید: ان الله لا یهدی القوم الفاسقین/ همانا خدا قوم گناه‌کاران را هدایت نمی‌کند، لایهدی القوم الکافرین/ خدا قوم کافران را هدایت نمی‌کند. لایهدی من هو کاذب کفار/ خدا کسی که دروغگو و کفرپیشه باشد را هدایت نمی‌کند.

یعنی خداوند آنهایی که به دنبال هدایت نیستند را هدایت نمی‌کند.

همان خدا هم می‌فرماید: و یضل الله الظالمین/ و ظالمین را خدا گمراه می‌کند. کذلک یضل الله من هو مسرف مرتاب/ این‌چنین خدا گمراه می‌کند کسی را که اسراف‌کار و شکاک است. کذلک یضل الله الکافرین/ این‌چنین خدا کافران را گمراه می‌کند.

یعنی خداوند آنهایی را گمراه می‌کند که به دنبال گمراهی هستند.

منبع: حوزه نیوز