ادبیات کودک در آستانه جهشی تازه است

باشگاه خبرنگاران جوان - محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در یادداشتی به روز ملی ادبیات کودک و نوجوان پرداخت.

 متن یادداشت محسن جوادی به شرح زیر است:

«۱۸ تیر، سالروز درگذشت زنده‌یاد مهدی آذریزدی، به عنوان «روز ملی ادبیات کودک و نوجوان» در تقویم رسمی کشور ثبت شده است؛ روزی که بهانه‌ای است برای گرامی‌داشت یاد نویسنده‌ای که با مجموعه درخشان «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، راهی نو در ادبیات کودک گشود، و در عین حال فرصتی است برای تأملی عمیق بر جایگاه امروز این حوزه و آینده‌ای که در پیش رو داریم.

ادبیات کودک و نوجوان، بیش از آن‌که فقط شاخه‌ای از نشر باشد، بستری است برای تربیت فرهنگی، گسترش تخیل، پرورش زبان، تقویت فهم اجتماعی و ساختن زیربنای فکری و اخلاقی نسلی که فردای این کشور را خواهد ساخت و از همین رو، هر سیاستگذاری فرهنگیِ آینده‌نگر، ناگزیر باید از ادبیات کودک آغاز شود.

در ماه‌ها و هفته‌های اخیر، نشانه‌هایی روشن از تحولی بزرگ و امیدبخش در این حوزه دیده‌ایم؛ نشانه‌هایی که ما را به آینده‌ای روشن‌تر امیدوار می‌کند.

نخستین فلوشیپ بین‌المللی کودک و نوجوان تهران، که در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد، گامی تاریخی و تازه در راستای جهانی‌سازی ادبیات کودک ایران بود. حدود ۱۵۰ قرارداد همکاری در این فلوشیپ مورد توافق قرار گرفت؛ قرارداد‌هایی که صرفاً جنبه اقتصادی ندارند، بلکه راه را برای دیده‌شدن آثار نویسندگان و تصویرگران ایرانی در سطح بین‌المللی هموار می‌کنند و دیپلماسی فرهنگی ایران را از مسیر کودک و کتاب، پربارتر و مؤثرتر خواهند کرد.

در کنار این دستاورد، رخداد‌هایی در فضای داخلی نیز مایه امید و دلگرمی است. در میانه روز‌های دشوار اخیر، هم‌زمان با جنگ تحمیلی، شاهد جنگ رسانه‌ای و سایبری ۱۲ روزه بودیم و مشاهده کردیم که در همین ایام برخی از نرم‌افزار‌های حوزه کتاب دست به اقدامات جالبی زدند؛ برای مثال یکی از این سکو‌ها که در حوزه کودک فعالیت می‌کند، با تصمیمی مسئولانه، دسترسی رایگان به محتوای شنیداری برای کودکان را در آن ایام فراهم کرد. این اقدام، یک نماد تمام‌عیار از بلوغ فرهنگی تولیدکنندگان ادبیات کودک در کشور ماست؛ بلوغی که نشان می‌دهد فعالان این حوزه، نه‌فقط به بازار، که به مخاطب، جامعه و روحیه کودک ایرانی می‌اندیشند.

از سوی دیگر، افزایش قابل توجه فروش کتاب‌های کودک و نوجوان در ماه‌های گذشته، نشان می‌دهد که ضلع سوم مثلث ادبیات کودک یعنی مخاطب نیز حضوری جدی و پررنگ دارد. خانواده‌ها، کتابداران، مربیان فرهنگی و آموزگاران، همگی با انتخاب کتاب برای کودکان، در حال ساختن پل‌هایی هستند که کودک را به کتاب و فرهنگ گره می‌زند.

در کنار این سه ضلع، نمی‌توان از موفقیت روزافزون نویسندگان، تصویرگران و مترجمان ایرانی در جشنواره‌ها و بازار‌های جهانی چشم پوشید. این موفقیت‌ها، نشان‌دهنده سطح بالای کیفی تولیدات داخلی است؛ تولیداتی که اکنون نه‌تنها با آثار بین‌المللی رقابت می‌کنند، بلکه گاه حتی الهام‌بخش جریان‌هایی در فضای ادبیات کودک منطقه نیز هستند.

با این همه، نمی‌توان چشم بر واقعیتی بست که ادبیات کودک امروز، دیگر محدود به کاغذ و چاپ نیست. تحولات فناورانه – از کتاب‌های صوتی تا نرم‌افزار‌های تعاملی، از پلتفرم‌های داستان‌محور تا واقعیت افزوده – تعریف تجربه کتاب‌خوانی را برای نسل امروز به کلی دگرگون کرده‌اند. این تحول، اگرچه با چالش‌هایی همراه است، اما تهدید نیست؛ بلکه فرصتی تاریخی است برای نوسازی ابزار‌های ارتباطی ما با کودکان.

وظیفه نهاد‌های متولی، از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در چنین شرایطی نه‌تنها حمایت از نشر سنتی کتاب کودک است، بلکه هم‌زمان باید بر حضور هوشمندانه در زیست‌بوم دیجیتال کودک نیز تمرکز کند. حمایت از استارتاپ‌های فرهنگی، تقویت زیرساخت‌های تولید محتوای بومی، تسهیل صادرات فرهنگی، و تربیت نیروی انسانی خلاق و کارآمد، از جمله راهکار‌هایی است که ما با جدیت آن را در دستور کار قرار داده‌ایم.

در پایان، باید گفت که همه این نشانه‌ها، از فلوشیپ تهران تا رفتار مسئولانه تولیدکنندگان محتوا، از فروش بالای کتاب کودک تا موفقیت جهانی نویسندگان ایرانی، گواهی است روشن که ادبیات کودک ایران، در مسیر رشد و بلوغی نوین قرار گرفته است. این مسیر، اگرچه نیازمند حمایت، برنامه‌ریزی و تلاش مستمر است، اما به‌درستی طی می‌شود و نویدبخش آینده‌ای است که در آن، کودک ایرانی با کتاب، زبان، فرهنگ و رؤیاهایش، جهانی را خواهد ساخت که امروز فقط می‌توانیم تصویرش را در ذهن ببینیم.»