جزئیات چاقوکشی راننده در اتوبوس؛ چرا مردم کلافه‌اند؟

باشگاه خبرنگاران جوان - به نقل از فرارو، جان ۴۰ تا ۵۰ مسافر در دست راننده اتوبوسی بود که به هنگام خشمگین شدن از جیبش چاقو درآورد. درگیری میان مسافر و راننده هم همان دعوا‌های همیشگی بود که هر روزه بار‌ها در سطح شهر دیده می‌شود.

درگیری میان مسافر و راننده وسایل نقلیه عمومی، یک نزاع همیشگی است. موضوع می‌تواند متفاوت باشد. گاهی برهم خوردن قوانینِ از پیش موجود، گاهی خواسته‌های خودخواهانه مسافر و گاهی هم کوتاه نیامدن راننده. قدیم‌تر‌ها دوربین همواره دست مردم نبود تا از رفتار‌ها فیلمبرداری کنند؛ بنابراین در برخی موارد متخلف زیر بار نمی‌رفت و کتمان می‌کرد. اما حالا در درگیری پیش آمده میان یک مسافر و راننده، همه چیز ضبط شده و در خاطره شهر باقی مانده. در این میان دو موضوع مورد بحث است؛ اول اینکه اصلا ماجرای این درگیری چه بود؟ و دوم دلیل این همه مشاجره‌ای که در سطح شهر دیده می‌شود چیست؟

ماجرای راننده چاقوکش

ماجرا با صدای زنی آغاز می‌شود که می‌گوید: «این آقا، در اتوبوس رو بسته نمی‌ذاره من پیاده شم.» پلاستیک زردرنگ او لای در اتوبوس مانده و راننده از روی لجبازی در را باز نمی‌کند. مسافران پشت سر هم از معطل شدنشان گلایه می‌کنند. در میان این تنش‌ها، یکی از مسافران درون اتوبوس با راننده درگیر می‌شود و راننده ناگهان چاقویی از جیب شلوارش درمی‌آورد و به مسافر حمله می‌کند.

پس از انتشار گسترده این ویدئو، روابط عمومی شرکت واحد اتوبوسرانی تهران اعلام کرد که اتوبوس متعلق به بخش خصوصی است و بررسی دقیق موضوع و برخورد با راننده متخلف در دستور کار واحد‌های نظارتی قرار گرفته است. بسیاری از مخاطبان تصور کرده بودند که اتوبوس، ناوگان رسمی عمومی است، اما گزارش ایرنا نشان داد که اتوبوس از طریق یک شرکت خصوصی فعالیت می‌کرد.

روز بعد، شرکت واحد اتوبوسرانی تهران اعلام کرد: «روند رسیدگی آغاز و راننده متخلف به مراجع ذی‌صلاح معرفی شد. خدمت‌رسانی در این خط از شرکت خصوصی سلب شده و از روز یکشنبه ۲۵ آبان‌ماه، ارائه خدمت توسط ناوگان شرکت واحد انجام خواهد شد.» روابط عمومی شرکت واحد ضمن عذرخواهی از شهروندان تأکید کرد که همواره رانندگان را به تکریم مسافران فرامی‌خواند. با این حال، پرسش مردم این بود که برخورد نهایی با راننده چگونه خواهد بود؟

رانندگان گواهی سلامت روان ندارند؟

در کنار این واکنش‌ها، بحث سلامت روان رانندگان نیز مطرح شد. برخی از متخصصان سال‌هاست هشدار می‌دهند که رانندگان وسایل نقلیه عمومی باید از نظر روانی ارزیابی شوند. مردادماه امسال صحبت‌هایی درباره الزام گواهی سلامت روان برای دریافت گواهینامه مطرح شد، اما گروهی از متخصصان آن را محدودکننده حقوق شهروندی دانستند.

 در نهایت، رئیس پلیس راهور اعلام کرد که ارائه این گواهی الزامی نیست و تنها در موارد خاص، ارجاع به روان‌پزشک انجام می‌شود. در همین زمینه، محمدباقر صابری زفرقندی، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، تاکید کرد که تعریف دقیق و روشن از سلامت روان مناسب برای رانندگی ضروری است، وگرنه ارزیابی‌ها سلیقه‌ای و ناعادلانه خواهد شد.

تهران؛ شهری خسته، آسیب‌دیده و گرفتار ترومای جمعی

پس از این اتفاق در جامعه همچنان این پرسش پابرجاست: چرا تاب‌آوری مردم به این اندازه کاهش یافته و چرا نزاع‌ها در تهران افزایش یافته است؟

محمد درویش، کارشناس ارشد محیط زیست، پیش‌تر در گفت‌و‌گو با فرارو گفته بود: «اکنون تعداد نزاع در هر ۱۰۰ هزار نفر در تهران ۷۰۰۰ مورد است و این شهر سومین شهر نزاع‌خیز جهان است. علت آن است که فضا‌های امن شهری وجود ندارد و خدمات مناسب به شهروندان ارائه نمی‌شود.» این وضعیت عمومی بر رفتار‌های اجتماعی تاثیر مستقیم گذاشته و از سطوح خرد تا کلان جامعه را درگیر کرده است.»

روان‌شناسان اجتماعی نیز وضعیت امروز جامعه ایران را با مفهوم «ترومای جمعی» توصیف می‌کنند؛ نوعی فشار روانی فراگیر که بر بخش زیادی از مردم یک جامعه اثر می‌گذارد. این وضعیت در واکنش به بحران‌های شدید و مشترک شکل می‌گیرد. ایران طی سال‌های اخیر با بحران آب، مشکلات اقتصادی و مهم‌تر از همه جنگ ۱۲ روزه روبه‌رو بوده است.

گفته می‌شود «قحطی، جنگ، درگیری نظامی، رکود اقتصادی، نسل‌کشی، بیماری‌های واگیردار و حوادث طبیعی از عواملی هستند که می‌توانند ترومای جمعی ایجاد کنند. جامعه‌ای که چنین رویدادی را از سر می‌گذراند، هرگز به حالت قبل بازنمی‌گردد.»

واکنش جامعه در برابر این تروما چگونه است؟ کاهش اعتمادبه‌نفس، بحران هویتی، افسردگی، اضطراب، بی‌اعتمادی، ناتوانی در کنترل خشم و افزایش مصرف مواد مخدر از پیامد‌های آن است. در کنار رفتار‌های خشن مانند چاقوکشی راننده اتوبوس، افزایش موارد خودکشی و قتل نیز نمود دیگری از این فروپاشی روانی اجتماعی است.

علیرضا شریفی یزدی، روانشناس اجتماعی، تاکید می‌کند که میزان اختلالات روانی در ایران به بیش از ۵۰ درصد جمعیت رسیده است؛ رقمی که ریشه در شرایط اجتماعی دارد. از طرفی کارشناسان راه برون‌رفت از این وضعیت را در تقویت تاب‌آوری جامعه می‌دانند. امیر مغنی‌باشی، مددکار اجتماعی و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، می‌گوید: «باید فرهنگ گفت‌و‌گو را در جامعه ترویج کرد. مردم باید بیاموزند در موقعیت‌های چالش‌برانگیز به‌جای خشونت به گفت‌و‌گو و راه‌حل‌های سازنده روی بیاورند.» در نمونه اخیر نیز اگر گفت‌و‌گو و تحمل در رفتار راننده و مسافر وجود داشت، احتمالا ماجرا هرگز به خشونت و چاقوکشی کشیده نمی‌شد.