چرا خمیازه واگیردار است؟

باشگاه خبرنگاران جوان - دیدن یا شنیدن خمیازه دیگران می‌تواند باعث شود خودتان هم خمیازه بکشید. این پدیده فقط به انسان‌ها محدود نمی‌شود و برخی حیوانات نیز خمیازه‌ی واگیردار را تجربه می‌کنند. اما چرا خمیازه تا این حد مُسری است؟

دکتر چارلز سویت، روان‌پزشک و مشاور پزشکی در موسسه لاینرهلث اوکلاهاما در آمریکا، علت اصلی چنین اتفاقی را «نورون‌های آینه‌ای» در مغز می‌داند که ممکن است نقش مهمی در این موضوع ایفا کنند.

این‌ها نورون‌ها هستند که وقتی جانداران عملی را انجام می‌دهند و یا مشاهده می‌کنند که دیگری همان عمل را انجام می‌دهد، تحریک می‌شوند.

دکتر سویت در این خصوص می‌گوید: «وقتی کسی را در حال خمیازه کشیدن می‌بینید، آن نورون‌ها فعال می‌شوند.»

این سازوکار عصبی می‌تواند توضیح دهد که چرا خمیازه به‌ راحتی در گروه‌های اجتماعی پخش می‌شود.

در همین حال تحقیقات نشان داده‌اند که انسان‌ها و حیوانات بیشتر در واکنش به خمیازه افراد آشنا خمیازه می‌کشند تا افراد غریبه یا ناشناس.

به‌عنوان مثال، نتایج یک مطالعه‌ که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد نشان می‌داد سگ‌ها بیشتر زمانی که صاحب خود را در حال خمیازه کشیدن می‌دیدند، خمیازه می‌کشیدند تا زمانی که یک فرد غریبه را تماشا می‌کردند.

اندرو گالوپ، استاد رفتارشناسی زیستی در دانشگاه جانز هاپکینز، می‌گوید این الگو که به آن «سوگیری نسبت به آشنایی» گفته می‌شود، احتمالا به دلیل تمرکز توجه بیشتر به اعضای حلقه‌ی اجتماعی نزدیک رخ می‌دهد.

آیا خمیازه واگیردار برای هشدار به گروه مفید است؟

یکی از فرضیه‌ها این است که خمیازه واگیردار در روند تکامل پدید آمده تا توانایی تشخیص خطر را در سطح گروه تقویت کند.

یافته‌های یک مطالعه که پیش‌تر در نشریه علمی روان‌شناسی تکاملی منتشر شد، نشان می‌داد که خمیازه به خنک شدن مغز کمک می‌کند.

این اثر خنک‌کننده، هوشیاری و کارایی ذهنی فرد را افزایش می‌دهد و اگر خمیازه در میان اعضای یک گروه گسترش یابد، این می‌تواند سطح هوشیاری کلی گروه را افزایش دهد.

مطالعات جدیدتر نیز نشان داده‌اند که مشاهده خمیازه دیگران می‌تواند توانایی افراد را در تشخیص خطر افزایش دهد. امری که از فرضیه بالا پشتیبانی می‌کند.

هم‌زمان‌سازی گروهی از طریق خمیازه

فرضیه‌ دیگری نیز در این خصوص مطرح است که می‌گوید خمیازه واگیردار برای هم‌زمان‌سازی فعالیت‌های گروهی تکامل یافته است.

از آن‌جا که خمیازه معمولا بخشی از چرخه‌های طبیعی شبانه‌روزی است و انتقال بین حالت‌های فعالیت را نشان می‌دهد، گسترش آن در گروه ممکن است به هماهنگی رفتاری و زمانی میان اعضا کمک کند.

مطالعه‌ای بر شیرهای وحشی آفریقایی نشان داد شیرهایی که خمیازه سایر شیرها را تقلید می‌کردند، ۱۱ برابر بیشتر رفتار آن‌ها را تقلید کردند نسبت به شیرهایی که خمیازه نکشیده بودند.

آیا همه به یک اندازه خمیازه واگیردار را تجربه می‌کنند؟

پاسخ به این سوال منفی است. در مطالعات انجام‌گرفته، حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد از افراد با دیدن خمیازه‌ دیگران خودشان نیز خمیازه می‌کشند.

این در حالی است که نتایج تکان‌دهنده دیگری نیز در این باره وجود دارد. یکی از یافته‌های نسبتا ثابت این است که افراد دارای امتیاز‌های بالا در ویژگی‌های روان‌پریش‌گونه (مثل خودمحوری، بی‌احساسی و سوءاستفاده از دیگران) دارند، کمتر تحت‌تأثیر خمیازه مُسری قرار می‌گیرند.

با این حال دکتر سویت می‌گوید: «در نهایت، خمیازه‌ واگیردار کمتر مربوط به خستگی است و بیشتر به اتصالات اجتماعی مربوط می‌شود. این نوعی هم‌زمان‌سازی بی‌سروصدا در مغز ما با اطرافیان و حتی حیوانات خانگی‌مان است.»

منبع: روزنامه هفت صبح