مهارتی که اگر داشتیم، این‌همه اضطراب و گرفتاری نمی‌کشیدیم

باشگاه خبرنگاران جوان - سوره مؤمنون با معرفی ویژگی‌های اساسی اهل ایمان آغاز می‌شود؛ ویژگی‌هایی که نه‌فقط معیار سنجش مؤمنان نخستین‌اند، بلکه نقشه راه انسان معاصر نیز برای ساختن جامعه‌ای اخلاق‌مدار، متعادل و رستگارند. این آیات تصویری از انسان کامل ارائه می‌کنند؛ انسانی که هم در ارتباط با خدا رشد یافته و هم در روابط اجتماعی مسئولیت‌پذیر است.

آیات ابتدایی سوره اعلام می‌کند که مؤمنان رستگار شدند. این رستگاری یک نتیجه بیرونی نیست، بلکه محصول ساختار درونی و روحی انسان است. وقتی ایمان در جان انسان ریشه می‌گیرد، ثمره آن در آرامش، استقامت، اخلاق، و رفتار اجتماعی ظاهر می‌شود. آیات نشان می‌دهد که رستگاری بیش از آنکه یک پاداش نهایی باشد، یک وضعیت جاری در زندگی است؛ وضعیتی که مؤمن آن را در همین دنیا تجربه می‌کند.

خشوع در نماز مایه آرامش در زندگی

اولین ویژگی مؤمنان خشوع در نماز است؛ آرامشی عمیق و حضور قلبی که نماز را از یک عمل ظاهری به یک نیروی تربیتی و روح‌بخش بدل می‌کند. خشوع پاسخی است به دنیای شلوغ و پرازدحام انسان امروز؛ دنیایی که ذهن را تکه‌تکه و روح را ناآرام می‌کند. آیه یادآوری می‌کند که مؤمن با اتصال آرام و عمیق به خدا، قدرت عبور از بحران‌ها را پیدا می‌کند.

پاک‌سازی ذهن و جامعه از حاشیه با دوری از لغو

دومین نشانه، روی‌گردانی از لغو است؛ یعنی هر سخن بیهوده، هر رفتار بی‌ثمر و هر مسیری که انرژی انسان را هدر می‌دهد. جامعه‌ای که درگیر لغو و حاشیه می‌شود، قدرت تمدن‌سازی را از دست می‌دهد. این آیه برای جامعه امروز نیز پیام مهمی دارد: مؤمن وقت و انرژی خود را در شبکه‌های بی‌هدف، حرف‌های بی‌ثمر و جدل‌های بی‌پایه تلف نمی‌کند.

کنترل قوه‌ای که می‌تواند سازنده یا ویرانگر باشد

آیات بعد به کنترل غریزه جنسی اشاره می‌کنند؛ اینکه مؤمن این غریزه را در چارچوب خانواده مدیریت می‌کند. این ویژگی نشان می‌دهد که یکی از پایه‌های جامعه ایمانی، سلامت اخلاقی و تعادل رفتار‌های فردی است. آیات تأکید می‌کنند که رستگاری بدون مدیریت نفس ممکن نیست.

امانت‌داری و وفای به عهد ستون‌های اعتماد اجتماعی

از محوری‌ترین ویژگی‌های مؤمنان، امانت‌داری و پایبندی به عهد است. این آیات به ساختار اجتماعی اشاره دارند؛ جامعه‌ای که در آن قول‌ها سست باشد، اعتماد فرو می‌ریزد و روابط انسانی فرسوده می‌شود. پایبندی به عهد تنها یک فضیلت دینی نیست، بلکه شرط شکل‌گیری هر پیشرفت جمعی است. قرآن با قرار دادن این خصلت در کنار نماز و پاکدامنی نشان می‌دهد که ایمان بدون اخلاق اجتماعی ناقص است.

مراقبت از عبادت، استمرار در مسیر رشد روحی

در پایان این بخش، آیات از کسانی یاد می‌کنند که بر نماز‌های خود مراقبت دارند؛ یعنی نه‌فقط می‌خوانند، بلکه مراقب کیفیت، حضور قلب، و تداوم آن هستند. این مراقبت همان چیزی است که شخصیت مؤمن را از درون می‌سازد. قرآن نتیجه می‌گیرد که صاحبان این صفات وارثان فردوس‌اند؛ یعنی به بهترین درجه آرامش، سعادت و رضایت الهی می‌رسند.

آفرینش انسان، یادآوری مسیر شگفت‌انگیز خلقت

از آیه ۱۲ به بعد، موضوع آفرینش انسان مطرح می‌شود؛ سفری دقیق و مرحله‌به‌مرحله که قدرت و حکمت خدا را به تصویر می‌کشد. خلقت از خاک، قرار گرفتن نطفه در جایگاه امن، تبدیل آن به علقه، سپس مضغه، شکل‌گیری استخوان‌ها و پوشیده شدنشان با گوشت، و در نهایت دمیده شدن مرحله‌ای تازه از وجود، همگی نشانه‌هایی از خالق تواناست.

این بخش از آیات انسان را دعوت می‌کند که به ریشه‌های وجودی خود نگاه کند؛ به این‌که موجودی ساخته‌شده، هدایت‌شده و هدفمند است. یادآوری این مسیر، غرور انسان را می‌زداید و او را نسبت به مسیر تکامل خویش هوشیار می‌کند.

آیات ۱۷ و بخش پایانی این فراز به ساختن هفت آسمان اشاره دارند؛ نظامی عظیم، هماهنگ و الهی که در خدمت نیاز‌های بشر قرار گرفته است. اما این خدمت‌گذاری به معنای بی‌قیدی انسان نیست؛ بلکه نشان‌دهنده مسئولیتی بزرگ است. انسانی که چنین جهانی برای او آماده شده، باید مسیر ایمان، اخلاق و رشد را دنبال کند و حق ندارد نعمت‌ها را دست‌مایه فساد و تباهی سازد.

منبع: فارس