بازی درمانی؛ پلی برای رشد و بهبود کودکان دارای اختلالات رشدی

باشگاه خبرنگاران جوان - عضو هیئت علمی گروه کاردرمانی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی درباره اثرات مثبت بازی درمانی در کودکان دارای اختلالات مغزی و رشدی توضیح داد.

 کاردرمانی کودکان یکی از مهم‌ترین شاخه‌های توانبخشی است که هدف آن کمک به رشد و توسعه مهارت‌های حرکتی، شناختی، اجتماعی و رفتاری کودکانی است که با چالش‌های مختلف در زمینه توانایی‌های جسمی یا ذهنی مواجه هستند. این روش درمانی، با استفاده از فعالیت‌های هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده، به کودکان کمک می‌کند تا استقلال بیشتری در زندگی روزمره خود پیدا کنند و کیفیت زندگی‌شان بهبود یابد.کاردرمانی یکی از روش‌های درمانی است که بر اساس نیازهای فردی هر کودک طراحی می‌شود. در این روش، متخصصان کاردرمانی با استفاده از بازی‌ها و فعالیت‌های متنوع، مهارت‌هایی مانند حرکت، تمرکز، برنامه‌ریزی حرکتی، و هماهنگی بین چشم و دست را در کودکان تقویت می‌کنند. این روش به کودکان کمک می‌کند تا فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن، نوشتن و بازی کردن را به طور مستقل انجام دهند. از دوران کودکی، فرایند یادگیری و ارتباط با دنیا را از طریق بازی آغاز می‌کنیم. این فعالیت که محدود به کودکان نیست، برای بزرگسالان نیز مزایای جسمی و روانی دارد. بازی درمانی، به عنوان ابزاری برای حل مشکلات عاطفی و رفتاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای همه سنین مناسب است. بازی درمانی در روانشناسی نوعی درمان است که عمدتاً برای کودکان استفاده می‌شود. زمانی که کودکان نتوانند احساسات خود را پردازش کنند یا مشکلات خود را به والدین یا دیگر بزرگسالان بیان کنند، بازی درمانی بسیار مفید است. اگرچه به ظاهر گاهی بازی معمولی به نظر می‌رسد، اثر بازی درمانی بسیار عمیق‌تر و بیشتر از این حرفهاست.

هوشنگ میرزایی، عضو هیئت علمی گروه کاردرمانی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت‌گفت: بازی درمانی مختص کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری نیست؛ بازی درمانی برای کودکان مبتلا به اختلالات عصبی رشدی که با چالش یادگیری و خواندن روبرو هستند، اثربخش است.اثر بخشی روش بازی درمانی در کودکان وقتی از کودکی به دانش‌آموزی می رسند و شاهد مرحله ای خاص هستند مشهود است. کودکان برای ورود به دوره دانش آموزی،باید قوانین قواعد و آموزش‌های نظام مند که در قالب جدید است بگذراند و از این جهت باید قالبی برای خود داشته باشند.کودکان باید برای ورود به مدرسه،حرکات ریز، حرکات درشت، حرکات ثباتی و تعادلی جابه جایی‌ها و انتقال فیزیکی‌ها و غیره را درک و کسب کنند و این مهم، توسط کاردرمانگرها تسهیل و تصویب می‌شود و کاردرمانگرها در حوزه‌های مختلف کارهای متفاوتی انجام می‌دهند که یکی از این کارها بازی درمانی است. در کودکان، بازی یک راه ارتباطی بین آنها و دنیای اطرافشان محسوب می‌شود، بازی‌ها موجب افزایش اعتماد به نفس کودکان و رفع اختلالات ذهنی، حرکتی، اجتماعی و ارتباطی آنها می‌شود، بازی در عین حال که ساده به نظر می‌رسد، نقش مهمی در شکل گیری شخصیت و روان کودکان ایفا می کند.

اگر شما به یک کودک حین بازی دقت کنید، می‌توانید تا حدودی شخصیت، خلق و خو و نیازهای او را دریابید. همچنین بازی به کودک اجازه می‌دهد که بتواند استعداد و خلاقیت های خود را نشان داده و آن ها را پرورش دهد؛ از همین رو کاردرمانگران برای کودکانی که دچار اختلالات حسی، حرکتی و یا چالش‌های خاصی هستند، از تکنیکی به عنوان روش بازی درمانی استفاده می‌کنند.  اگر کودک مهارتهای ضروری برای ورود به مدرسه را کسب نکرده باشد؛ یعنی در یک یا چندین مهارت رشدی دچار اشکال است وکاردرمانی در این مسیر نقش اساسی و پایه‌ای دارد و الگوی رشد و فرآیند رشد را تسهیل می‌کند، کودکان برای ورود به مدرسه نیاز به شرایطی خاص دارند، مدرسه حوزه و ورود به مرحله ای جدیدی در حوزه کارکردی است و کاردرمانی در آن نقش اساسی و پایه ای دارد و الگوی رشد و فرآیند رشد را تسهیل می کند.

کودکان در ابتدا از مهارت‌های ارتباطی مطلوبی برخوردار نیستند خواه این مهارت ها، کلامی باشد یا شناختی، از همین رو بازی می تواند عاملی باشد برای آن ها تا بتوانند روی نقاط ضعف خود کار کنند و آن ها را به نقاط قوت تبدیل کنند. بازی درمانی با شناخت مداخلات و در طول فرآیند موجب کفایتمندی کودک می شود، بازی درمانی نشان می دهد که کودک به قابلیت رسیده است و بازی درمانی به نوعی رصد اختلالات یادگیری است و وقتی حاصل شود، می توان شاهد بود گروهی که در غربالگری ها، کفایتمندی ندارند یا افرادی که درگیر یکی از سه نوع از اختلالات یادگیری نظیر اختلالات عمومی، اختصاصی و مفاهیم عمومی هستند می توانند به سطحی از یادگیری برسندکاردرمانگران برای کودکانی با اختلالات رشدی زیر دو سال وکودکانی که به دلیل اختلالات ژنتیکی، مادرزادی، پایه ای رشدی و ... اختلالات حسی حرکتی شناختی دارند نیز نقش آفرینی می کنند و می‌توانند این گروه‌ها را برای ورود به مدرسه به سطح یادگیری کاملی برسانند .

کودکان مبتلا به اختلالات عصبی رشدی در یادگیری و خواندن با چالش‌ها یی روبرو هستند و مسیرهای رشد منحصر به فردی را تجربه می‌کنند، اختلالات مغزی و سیستم عصبی موانعی در مقابل ارتباطات درست اجتماعی، یادگیری و تعامل اجتماعی ایجاد می‌کند و در چنین مواردی، درمانگران با درک مشکلات خانواده و کودک، از بازی درمانی برای کمک به کودکان در جهت ابراز احساسات، پردازش تجربیات دشوار، تسهیل و بهبود اختلالات ارتباطی استفاده می‌کنند. کاردرمانگران همچنین فرآیند رشد جسمی حرکتی کودکان، الگوی رشد عصبی مغزی و همچنین الگوی سبک زندگی خانواده را مورد بررسی قرار دهند با وجود این اختلال ها همچنین در حوزه شناختی ورود پیدا می کنند و در حوزه شناختی با آگاهی از مهارت های حافظه و تمرکز و ترکیب و تشخیص، کاری انجام می دهند تا کودک به مرحله ای حسی شناختی برسد که یادگیری شناختی کامل داشته باشند و از حیث شناختی و حرکتی، پاسخ مناسب داشته باشد.وی بهبود مهارت های فردی، افزایش اعتماد به نفس کودک، بهبود عملکرد تحصیلی، بهبود اختلالات رفتاری و..‌.را برخی از مزایای بازی درمانی عنوان کرد که توسط کاردرمانگران انجام می‌شود.

 منبع: فارس