کتابخوان‌ها خطرناک نیستند!

باشگاه خبرنگاران جوان - چهار روز پیش از طریق برخی کارزارها و دادخواست‌های اینترنتی که توسط ایرانی‌ها راه افتاده بود خبر رسید شبکه اجتماعی «گودریدز» که مختص کتاب و کتاب‌خوانی است، حساب کاربران ایرانی را تعلیق یا حتی حذف کرده است.

شواهد هم نشان می‌دهد که برخلاف قوانین اولیه این شبکه و سایت، مدتی پیش برای برخی کاربران ایرانی پیامی ارسال و اعلام شده باید مدارک شناسایی، مدارک اشتغال که کجا کار می‌کنند و کجا کار نمی‌کنند و همچنین کشور و محل سکونتشان را برای بررسی ارسال کنند!



دورهمی به صرف کتاب

«گودریدز» یا همان دورهمی کتابخوان‌ها که این روزها توسط «آمازون» اداره می‌شود، فقط ۱۸ سال دارد و سال۲۰۰۶ به عنوان یک وبگاه توسط یک مهندس نرم‌افزار کارآفرین، وب‌باز و البته کتاب‌باز راه‌اندازی شده و با رشد سریع به مرحله‌ای رسیده که تبدیل به شبکه کتابخوان‌های جهان شده و کاربران می‌توانند در آنجا کتاب‌های مورد علاقه‌شان را جست‌وجو کنند، درباره کتاب‌های مختلف نقد و اظهارنظر بنویسند، بحث کنند، به کتاب‌ها امتیاز بدهند و خلاصه دور هم، اوقاتشان را کتابی بگذرانند. گودریدز همچنین برای کاربرانش آزمون اطلاعات و گاه مسابقه همراه با جایزه برگزار می‌کند. خبرنامه دارد و کاربران عضو را از جدیدترین پیشنهادها، کتاب‌ها و مصاحبه‌های مربوط به کتاب خبردار می‌کند. یک بخش ویژه هم در گودریدز هست که به نویسندگان کمک می‌کند مخاطبان خود را پیدا کنند. گودریدز حضور فعالی در شبکه‌های اجتماعی مختلف مثل فیس‌بوک، ایکس و... دارد.البته این شبکه اجتماعی دفعه اولش نیست که با ایران ماجرا دارد! پیش از این‌ها یعنی ۱۵ سال پیش، نخست ما ایرانی‌ها بودیم که گودریدز را فیلتر کردیم. بهمن‌ماه ۱۳۸۸ یکباره ترافیک کاربران ایرانی در گودریدز کاهش یافت. این اتفاق با فیلتر شدن جی‌میل در ایران همزمان بود و از سوی مدیریت گودریدز به‌عنوان نشانه‌ای از فیلتر شدن سایت در ایران تعبیر شد. آن زمان، ۱۱۴هزار کاربر ایرانی در این سکو فعال بوده و ۷۱۴ هزار کتاب در قفسه‌های مجازی‌شان ثبت کرده بودند. دلیل فیلترینگ از سوی ایران احتمالاً بحث سیاسی‌ای بود که هر روزه در این شبکه درمی‌گرفت.

 

  تلافی کردن

۱۰ سال بعد نوبت به گودریدز رسید که تلافی کند! خرداد ۱۳۹۸ همزمان با بازگشت تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران، تعدادی از کاربران ایرانی اعلام کردند حساب‌های کاربری‌شان در گودریدز مسدود شده است. در ایمیل‌هایی که از سوی گودریدز ارسال شد، دلیل این اقدام «تحریم‌های دولتی و مقررات کنترل صادرات» عنوان شده بود! تعداد زیادی از نویسندگان، مترجمان و کاربران فرهنگی در آن زمان این اقدام را «تحریم فرهنگی» خوانده و آن را در تضاد با ادعای آزادی گردش اطلاعات دانستند. قسمت مهم و البته جالب ماجرا این است که گودریدز خدمات مالی و اقتصادی ارائه نمی‌دهد و کاربران ایرانی صرفاً برای نقد و مدیریت مطالعات خود از آن استفاده می‌کردند. و بازهم جالب‌تر اینکه در سال ۲۰۱۰ «جسیکا دوناگی» یک مدیر انجمن گودریدز در وبلاگ شرکت نوشته بود: «سال‌هاست که گودریدز زیر نظر دولت ایران فعالیت می‌کند... گودریدز یک انجمن برخط فراهم کرده است که در آن ایرانیان نه‌تنها در بحث‌های جدی در مورد ادبیات؛ بلکه به طور طبیعی، در بحث‌های سالم در مورد سیاست نیز شرکت می‌کنند. ما مفتخریم که این فضای امن را برای نظرات صادقانه فراهم کرده‌ایم... جمعه گذشته از کاهش شدید بازدید گودریدز در ایران متأسف شدیم که این تنها می‌تواند به این معنی باشد که گودریدز به جمع سایت‌هایی پیوسته است که توسط ایران مسدود شده‌اند». خانم جسیکا دوناگی آخر بیانیه‌اش از سوی گودریدز شعار «کتاب‌ها آسیبی ندارند» سر داده بود.حالا و با وجود اقدام اخیر این شبکه در تعلیق و حذف گروه دیگری از کاربران ایرانی، یکی باید پیدا شود و به گودریدز

 و خانم جسیکا دوناگی بگوید: «کتابخوان‌ها خطرناک نیستند و آسیبی ندارند».

چند روز پیش یکی از کاربران ایرانی طی یک دادخواست و کارزار اینترنتی نوشت: «در ماه‌های اخیر چندین کاربر ایرانی گودریدز، متوجه شده‌اند که حساب‌های کاربری‌شان بدون هیچ هشداری، صرفاً به دلیل اقامت فعلی یا گذشته‌شان در ایران، به حالت تعلیق درآمده یا حذف شده است. برخی از آن‌ها بیش از یک دهه از گودریدز استفاده کرده بودند و صدها نقد کتاب و یادداشت نوشته بودند که همه آن‌ها یک شبه و بدون هیچ اطلاع قبلی ناپدید شدند... این کاربران هرگز درگیر تراکنش‌های مالی نبودند... جلوگیری از دسترسی افراد به نوشته‌ها، فهرست‌ها و تاریخچه مطالعاتشان براساس ملیت یا محل سکونت قبلی، انطباق با قوانین نیست؛ بلکه تبعیض است... ما، امضاکنندگان زیر، از آمازون و گودریدز می‌خواهیم که: به تعلیق تبعیض‌آمیز حساب‌ها براساس ملیت یا اقامت پایان دهید... ما باید از حق جهانی خواندن و شنیده شدن دفاع کنیم».



پس عدالت دسترسی چه می‌شود؟

«خبرآنلاین» با یک کارشناس فناوری اطلاعات در این باره گفت‌وگو کرده است. «امیر مجیری» گفته است: «کاربران ایرانی اینترنت نه فقط در مورد «گودریدز» که به طور کلی همیشه تحت فشار قیچی حذف بوده‌اند. کاربرانی که لزوماً از نظر دانش فنی متخصص نیستند، همیشه یا باید در حال پنهان کردن هویت ایرانی خود از سرویس‌های خارجی باشند و یا پنهان کردن خود از سیستم فیلترینگ ایران... نکته‌ جالب اینجاست که خود گودریدز وقتی فیلتر شد، ایران را شماتت کرد که سایت بی‌ضرری مانند گودریدز را که فقط برای قشر کتابخوان طراحی شده فیلتر کرده است. گودریدز از عبارت «کتاب‌ها هیچ ضرری ندارند» استفاده کرد. در آن زمان گودریدز نوشت ۵درصد کل کاربرانش ایرانی هستند. حالا پس از ۱۵ سال خود گودریدز کاربران ایرانی‌اش را حذف کرده است... یکی از اصول اساسی مطرح‌شده در اخلاق فناوری «عدالت دسترسی» است. یعنی همگان باید بتوانند صرف‌نظر از نژاد، ملیت یا موقعیت جغرافیایی، به امکانات دیجیتال برابر دسترسی داشته باشند. شبکه‌های اجتماعی متکی به داده‌های کاربران خود هستند و بدون آن‌ها هیچ ارزشی ندارند. اما اینکه پس از رشد کردن به کمک کاربران، آن‌ها را با بی‌احترامی بیرون کنند، یعنی برای کاربران خود و به‌طبع برای خودشان ارزشی قائل نیستند. اقداماتی نظیر اقدام اخیر گودریدز با توجیه پیروی از تحریم‌های آمریکا انجام شده است (گرچه این شرکت برای جلوگیری از تبعات حقوقی بعدی به هیچ وجه حاضر نشده است نامی از «ایران» به عنوان کشور تحریم‌شده بیاورد). اما اگر این شرکت برای کاربران خود ارزش قائل بود می‌توانست کاری مشابه گیت‌هاب انجام دهد. گیت‌هاب که به اهمیت حضور کاربران مختلف در سایت خود پی برده بود، با پیگیری حقوقی توانست مجوزی رسمی از دولت آمریکا برای اجازه‌ فعالیت کاربران ایرانی بگیرد». 

منبع: روزنامه قدس