گامی به‌سوی ثبات یا بازتعریف توازن منطقه‌ای؟ 

باشگاه خبرنگاران جوان؛ باقر حکیم* - انتخابات پارلمانی عراق در سال ۲۰۲۵، در شرایطی برگزار شد که جامعه عراق طی دو دهه گذشته، همواره میان دو مطالبه اصلی در نوسان بوده است: نیاز به ثبات داخلی و ضرورت حفظ استقلال در برابر رقابت قدرت‌های خارجی. در همین چارچوب، نتایج اولیه این انتخابات تصویری چندوجهی از تحولات سیاسی عراق ارائه می‌دهد؛ تصویری که از یک سو نشانه‌ای از بازگشت مشارکت مردمی و تحکیم موقعیت جریان‌های شیعی است، و از سوی دیگر، پیامد‌هایی مهم برای معادلات منطقه‌ای و روابط بغداد با تهران و واشنگتن به همراه دارد.

افزایش مشارکت و بازگشت اعتماد نسبی مردمی

بر اساس اعلام کمیساریای عالی انتخابات، میزان مشارکت عمومی به ۵۵ درصد رسیده است؛ رقمی که نسبت به انتخابات گذشته حدود ۱۳ درصد افزایش نشان می‌دهد. این رشد، به‌ویژه پس از سال‌های رکود سیاسی و اعتراضات اجتماعی، نشانه‌ای از احیای نسبی اعتماد عمومی به روند دموکراتیک و نهاد‌های انتخاباتی است. ناظران سیاسی معتقدند که حضور پررنگ‌تر مردم، نتیجه فضای رقابتی‌تر، تنوع فهرست‌های انتخاباتی و امید به بازسازی خدمات عمومی بوده است.

پیروزی جریان‌های شیعی و تثبیت نقش آنان در ساختار قدرت

در میان جریان‌های شیعی، ائتلاف «الإعمار و التنمیة» به رهبری نخست‌وزیر محمد شیاع السودانی با کسب بیشترین آرای مردمی در صدر رقابت‌ها قرار گرفت. این ائتلاف توانست در بیشتر استان‌های شیعه‌نشین، از بغداد تا بصره، برتری محسوسی کسب کند و خود را به‌عنوان محور اصلی ثبات و توسعه در ذهن رأی‌دهندگان تثبیت سازد. 

در مراتب بعدی، ائتلاف «دولة القانون» به رهبری نوری المالکی جایگاه دوم را کسب کرد و پس از آن، لیست «صادقون» به رهبری شیخ قیس الخزعلی، ائتلاف «الفتح» به رهبری هادی العامری و جریان «قوی الدولة» به رهبری سید عمار الحکیم قرار دارند. این پنج جریان اصلی، ستون فقرات نیرو‌های شیعی در پارلمان آینده به‌شمار می‌آیند و انتظار می‌رود در فرآیند ائتلاف‌سازی برای تشکیل دولت جدید، نقشی تعیین‌کننده ایفا کنند.

به‌طور کلی، ائتلاف‌های شیعی مجموعاً بیش از ۱۹۰ کرسی از مجموع ۳۲۹ کرسی پارلمان را به‌دست آورده‌اند. این امر به‌روشنی نشان می‌دهد که ساختار سیاسی عراق همچنان بر محور نیرو‌های شیعی استوار است؛ نیرو‌هایی که توانسته‌اند پس از سال‌ها تشتّت، به سطحی از همگرایی نسبی در انتخابات اخیر دست یابند.

نقش گروه‌های مقاومت و جایگاه ایران در معادلات جدید

یکی از نکات قابل توجه در انتخابات ۲۰۲۵، عملکرد چشمگیر جریان‌های مقاومت اسلامی عراق بود. این گروه‌ها چه در قالب ائتلاف‌های مستقل و چه به‌عنوان بخشی از ائتلاف‌های بزرگ‌تر، توانستند آرای قابل توجهی کسب کنند. جریان صادقون به رهبری قیس الخزعلی و سازمان بدر به رهبری هادی العامری از جمله مهم‌ترین این نیرو‌ها بودند که در نتیجه نهایی نقشی کلیدی یافتند.

در نتیجه، اکثریت جریان‌های پیروز شیعه، روابطی نزدیک و راهبردی با جمهوری اسلامی ایران دارند. بر همین اساس، تحلیلگران معتقدند که دولت آینده عراق، با وجود تمایل به حفظ توازن در روابط خارجی، نزدیکی بیشتری به تهران خواهد داشت. این نزدیکی البته بیشتر در قالب همکاری اقتصادی، انرژی و امنیت مرزی تعریف می‌شود و نه لزوماً تبعیت سیاسی.

در واقع، انتظار می‌رود دولت جدید عراق رویکردی دووجهی و متوازن در پیش گیرد: از یک‌سو تداوم ارتباط راهبردی با ایران به‌عنوان شریک تاریخی و همسایه مهم، و از سوی دیگر حفظ ارتباط با ایالات متحده و کشور‌های عربی برای تضمین منافع اقتصادی و ثبات منطقه‌ای.

جایگاه اهل سنت و کرد‌ها در صحنه سیاسی جدید

در اردوگاه اهل سنت، رقابت میان سه چهره اصلی – محمد الحلبوسی (در مرتبه اول)، مثنی السامرائی (در مرتبه دوم) و خمیس الخنجر (در مرتبه سوم) بسیار فشرده بود. هر سه توانستند در استان‌های الانبار، نینوی، صلاح‌الدین و بغداد آرای بالایی کسب کنند و حضور خود را در پارلمان تثبیت نمایند. انتظار می‌رود این چهره‌ها در ائتلاف‌سازی‌های آتی، نقش چانه‌زنی مهمی ایفا کنند و در تعیین ترکیب دولت سهم‌خواهی مؤثری داشته باشند.

در اقلیم کردستان نیز، حزب دموکرات کردستان به رهبری بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان به رهبری بافل طالبانی همچنان دو نیروی اصلی صحنه سیاسی باقی مانده‌اند و توانسته‌اند اکثریت آراء مناطق کردنشین را به‌دست آورند. این دو حزب اگرچه رقابت سنتی خود را حفظ کرده‌اند، اما در ساختار سیاسی پس از انتخابات، احتمالاً در مسیر توافقی مشترک برای مذاکره با بغداد حرکت خواهند کرد.

اهمیت انتخابات برای ایالات متحده

برای ایالات متحده، انتخابات عراق صرفاً یک رویداد داخلی نیست؛ بلکه آیینه‌ای از توازن قدرت منطقه‌ای محسوب می‌شود. از نگاه واشنگتن، نتیجه انتخابات ۲۰۲۵ تعیین‌کننده‌ی مسیر حضور و نفوذ آمریکا در عراق است. 

در سطح امنیتی، ایالات متحده همچنان حدود دو هزار نیروی نظامی در خاک عراق دارد که مأموریت آنها از مبارزه مستقیم به نقش مستشاری و آموزشی تغییر یافته است. دولت آینده عراق می‌تواند درباره ادامه یا خروج تدریجی این نیرو‌ها تصمیم‌گیری کند. با توجه به ترکیب پارلمان جدید، به نظر می‌رسد آمریکا تلاش خواهد کرد نقش خود را از حضور نظامی سخت به حضور نرم و فنی تبدیل کند تا ضمن حفظ نفوذ خود، حساسیت‌های داخلی عراق و محور مقاومت را تحریک نکند.

از منظر ژئوپلیتیک، واشنگتن نگران است که پیروزی جریان‌های نزدیک به محور مقاومت، به تقویت نفوذ ایران در بغداد بینجامد. از این رو، نتیجه انتخابات برای آمریکا معیار مهمی در سنجش توازن نفوذ تهران و واشنگتن در منطقه خواهد بود. در حوزه انرژی نیز، حضور شرکت‌های آمریکایی در میادین نفتی و نقش دلار در نظام مالی عراق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در مجموع انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ را می‌توان نقطه عطفی در مسیر بلوغ سیاسی عراق دانست. افزایش مشارکت، پیروزی جریان‌های خواهان ثبات، و نقش‌آفرینی گروه‌های مقاومت در قالب روند دموکراتیک، همگی نشانه‌هایی از پویایی جدید در سیاست عراق هستند. 

دولت آینده، چه با محوریت السودانی و چه با حضور ائتلاف گسترده‌تر شیعیان، اگر بتواند میان روابطش با ایران، آمریکا و جهان عرب توازن برقرار کند، می‌تواند عراق را از مرحله‌ی تنش‌های مزمن به سمت ثبات پایدار سوق دهد. اما در صورت بازگشت رقابت‌های درونی و مداخلات بیرونی، این فرصت تاریخی ممکن است دوباره از دست برود. 

به‌عبارت دیگر، انتخابات ۲۰۲۵ بیش از آنکه پایان یک رقابت سیاسی باشد، آغاز آزمونی جدید برای ظرفیت دولت و ملت عراق در حفظ استقلال، ثبات و نقش‌آفرینی منطقه‌ای است.

*کارشناس مسائل عراق