خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: آیین‌های ماه مبارک رمضان از گذشته‌های بسیار دور در دیار استرآباد با آداب و رسوم خاص سنتی برگزار می‌شود و برنامه‌های مذهبی این ضیافت الهی، نسل به نسل در تاریخ این سرزمین حفظ و بالنده شده است.
ماه مبارک رمضان، ماه نزدیک شدن به خدا و پاک کردن دل‌ها از زنگار گناه است و تقارن این ماه شریف با بهار طبیعت، فرصتی برای پرداختن به خود و پاکیزه ساختن توأمان صورت و سیرت یا جسم و روح محسوب می‌شود.
استان گلستان به سبب برخورداری از اقوام و مذاهب مختلف و اقلیم متنوع سرشار از آئین‌ها و خرده فرهنگ‌ها است که بخش‌هایی از آن به آداب و رسوم ماه مبارک رمضان مربوط می‌شود.
آیین‌هایی مانند خانه تکانی قبل از فرارسیدن ماه رمضان، سحری خوانی، ختم قرآن، اطعام دهی، پخت انواع غذاها، ویژه برنامه‌های شب‌های قدر و نماز عید فطر از آداب و سنن آشنای مردم گلستان در گذشته‌ها بوده و هنوز ساری و جاری است اما شکل و شمایل هر یک از آنها در نزد اقوام مختلف گلستان، با هم تفاوت‌های عمده‌ای دارند.
یکی از اقوامی که سنت‌ها و رسوم مختلفی برای ماه مبارک رمضام دارند ترکمنها هستند که با وجود گسترش شهرنشینی و اتکای بیشتر مردم به تکنولوژی و فاصله گرفتن از رسوم و سنن پیشین، اما همچنان این آداب و آئین‌های ادامه دارد.
ماه مبارک رمضان ماه ضیافت الهی، ماه رحمت است و همه مؤمنان در این ماه به انجام فرایض ویژه می‌پردازند و اقوام مختلف گلستان به ویژه ترکمن ها هم در این استان با تکیه بر آداب و مراسم خاص محلی خویش و برای بهره گیری از این ماه مبارک، فرایض الهی را به جای می‌آورند.
روزه استقبال
ترکمنها در این ماه آئین‌های خاصی دارند از جمله اینکه، قبل از فرارسیدن ماه مبارک رمضان اواخر ماه شعبان روزه می‌گیرند و خود را برای این ماه پر برکت آماده می‌کنند و با این عمل به استقبال ماه مبارک رمضان می‌روند.
روزه استقبال ارزش خاصی در بین ترکمنها دارد و بسیاری از افراد خانواده‌ها، کوچک و بزرگ، با شور و شوق خاصی با انجام مستحبات به پیشواز ماه ضیافت الهی می‌روند.
الله یولی
یکی از رسوم ترکمنها قربانی کردن است، آنها چند روز پیش از فرارسیدن این ماه، گوسفند می کشند و همسایگان و خویشاوندان را برای تناول فرا می‌خوانند.
یکی از آداب و رسوم تراکمه گلستان در ماه رمضان، نذری دادن است ترکمن ها به این آیین، «الله یولی» می گوسند و معمولاً چند روز پیش از شروع ماه مبارک رمضان آغاز می‌شود و با قربانی و نذری دادن به آشنایان همراه است.
در این مراسم که اغلب مردانه است، افراد در خانه فرد نذری دهنده جمع می‌شوند و غذا می‌خورند. برای زنان هم که در خانه‌های خود هستند، نذری فرستاده می‌شود. این مراسم در حقیقت نوعی بخشش در راه خداست و عبارت الله یولی به معنای در راه خدا است.
آشتی کنان با حضور یاش اویلی ها
از دیگر سنت‌های جالب مردم ترکمن در این ماه می‌توان به آشتی کنان قبل از فرارسیدن ماه رمضان اشاره کرد.
ترکمنها بر این باور هستند که بدون آشتی با برادران دینی روزه فرد مورد قبول درگاه الهی واقع نمی‌شود. در مراسم آشتی کنان یکی از ریش سفیدان «یاش اولی» نامیده می‌شود و نقش آشتی دهنده را بازی می‌کند.
یاش اولی در خانه اش سماور را روشن کرده و چای دم می‌کند و آن دو نفر را که نسبت به هم کدورتی دارند، بدون اطلاع از یکدیگر دعوت می‌کند و مراسم آشتی کنان را راه می‌اندازد.
رؤیت هلال ماه رمضان (آی گورمک)
آی گورمک (رویت هلال ماه) در میان ترکمنها با هیجان خاصی انجام می شود و ترکمنها اعتقاد دارند هر کس زودتر هلال ماه را ببیند ثواب بیشتری می‌برد، بنابراین برای دیدن هلال ماه سعی می‌کنند با رفتن به بلندی‌ها مانند تپه‌ها و پشت بام‌ها آن را زودتر از دیگران ببینند.
در میان ترکمنها رسم است که هر فردی که هلال ماه را می بیند آیه شریفه ۱۸۹ سوره بقره را قرائت می‌کند.
نماز لیق
زنان و دختران ترکمن به طور سنتی و خودجوش قبل از حلول ماه مبارک رمضان مسجد محل خود را نظافت و غبارروبی کرده و برخی از خانواده‌ها هم مساجد را با فرش و نمدهایی که مخصوص خواندن نماز است و بین ترکمنها به نماز لیق (سجاده) مشهور است مزین می‌کنند.
نماز تراویح
پرشکوه‌ترین آئینی که در ماه رمضان در بین ترکمنها برگزار می‌شود اقامه نماز تراویح است که در مساجد بعد از نماز عشاء به جماعت اقامه می‌شود و پیر و جوان و حتی بچه‌ها به صورت یکپارچه در آن شرکت می‌کنند.
برای شرکت در این نماز همه، عرقچین سفیدی بر سر می‌گذارند، این نماز در میان ترکمنها آنقدر ارزش دارد که یکی از شرایط قبولی روزه را منوط به شرکت در این نماز می‌دانند.
نماز تراویح ۲۰ رکعت است که به صورت جماعت دو رکعت دو رکعت اقامه می‌شود و در فاصله چهار رکعت دعای مخصوص آن قرائت می‌شود. در قالب همین نماز در بسیاری از مساجد، از اول ماه مبارک رمضان توسط قاریان به صورت دسته جمعی ختم قرآن مجید انجام می‌شود؛ این عبادت شبانه، روزه داران هر شب دو الی سه ساعت طول می‌کشد.
یا رمضان
دیگر آئین ماه مبارک رمضان، در میان ترکمنها مراسم -یا رمضان به معنی نیمه رمضان است که این مراسم عمدتاً در شب چهاردهم ماه رمضان بعد از نمازعشاء و تراویح در ترکمن صحرا توسط روحانیون مساجد محل و چند تن از جوانان و نوجوانان متدین محل بیرون از مسجد اجرا می‌شود. این افراد به صورت گروه گروه به در خانه‌های مردم می‌روند و سروده‌های مذهبی و یا سوره مبارکه‌ای را با صدای بلند برای صاحبخانه قرائت می‌کنند.
در پایان هر سروده همه حاضران یک صدا با گفتن -الله هو به میدان دار پاسخ می‌دهند و صاحبخانه بنا به توانایی مالی نذرش را به عنوان هدایا به روحانیون تقدیم می‌کنند و معمولاً این مراسم تا پاسی از شب به طول می‌انجامد.
قدر گیجه سی (شب قدر)
یکی دیگر از آئینی که ترکمنها با شور و شوق به برگزاری آن در شب‌های ۲۱ الی ۲۷ ماه مبارک رمضان اقدام می‌کنند، شب قدر- قدر گیجه است. هر چند شب قدر دقیقاً مشخص نیست ولی از قدیم الایام و به استناد شواهدی این مراسم در شب ۲۷ ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود.
این شب برای ترکمنها بسیار مقدس بوده و زنان در خانه بیشمه (نوعی شیرینی خانگی)، بورگ، فرنی و نان برنجی و غیره می پزند و سفره پهن می‌کنند و بر آن ضمن گذاشتن آجیل آرد گندم به نام -قاوورداق و تالخان، سمبوسه ای گوشتی به نام بورک می‌گذارند.
در شب‌های آخر ماه مبارک در مساجداهل سنت منطقه آوای حزن انگیز الوداع و الفراق یا شهر رمضان طنین انداز می‌شود و روزه داران، محزون از اتمام مهمانی خدا دست به دعا و نیایش برای قبولی طاعات و عبادات برمی دارند.
فطریه
رسم دیگری که در ماه مبارک رمضان در بین ترکمنها که معمولاً چند روز آخر ماه رمضان، قبل از نماز عید سعید فطر انجام می‌شود ادای فطریه است.
در بین ترکمنها مبنای پرداخت فطریه اکثراً گندم است که مبلغ ریالی آن از سوی علما تعیین و اعلام می‌شود و شهروندان ترکمن اهل سنت گلستان در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان پس از یک ماه عبادت و روزه داری با انجام آئین‌های ویژه این ماه پر برکت با خرید لباس نو و تهیه انواع شیرینی‌های خانوادگی به استقبال عید فطر می روند.
پس از اتمام آئین نماز عید، دید و بازدید عید شروع می‌شود و در این روز ترکمن ها اعم از زنان و مردان در حالی که جامه‌های نو برتن کرده اند با حضور در منازل همسایگان و خویشان و اقربا، عید را به همدیگر شادباش گفته و ضمن آرزوی قبولی طاعات و عبادات ماه رمضان، صله رحم را هم بر جای می‌آورند.
در روز عید در تمامی منازل ترکمن ها سفره عید گسترده است و از مهمانان با چای و شیرینی پذیرایی می‌شود و ضمن عید دیدنی، مطابق ارشاد علما، زنگار کدورت‌های احتمالی را هم از دل می زدایند.
