از اقتصاد فضایی چه می‌دانیم؟

باشگاه خبرنگاران جوان - سرپرست پژوهشگاه فضایی ایران گفت: استفاده عملی از داده‌های فضایی در مدیریت آب، کشاورزی و ناوبری، فرصت‌های درآمدی و کاربردی جدیدی برای کشور ایجاد خواهد کرد.

 پیمان نیک‌پی سرپرست پژوهشکده سامانه‌های ماهواره‌ای پژوهشگاه فضایی ایران به نقش دانشگاه‌ها در تأمین نیروی انسانی متخصص اشاره کرد و گفت: بخش قابل توجهی از فعالیت‌های پژوهشگاه و توسعه ماهواره‌ها وابسته به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌هاست. همکاری نزدیک با دانشگاه‌ها، به‌ویژه رشته‌هایی که دانشجو در زمینه ماهواره فعالیت کرده‌اند، باعث سهولت تأمین نیروی مورد نیاز و پیشبرد پروژه‌های فضایی می‌شود.

وی با تأکید بر اهمیت ورود دانشجویان دانشگاه‌ها به صنعت فضایی، اعلام کرد: آموزش و آماده‌سازی دانشجویان زمان‌بر و هزینه‌بر است اما برای پژوهشگاه و صنعت فضایی کشور، این سرمایه‌گذاری ضروری و ارزشمند است. دانشجویانی که از دانشگاه به تیم‌های فضایی می‌پیوندند، می‌توانند بخش زیادی از کارهای عملیاتی را به‌طور مستقیم انجام دهند، آموزش حداقلی کافی است و در نتیجه هزینه و زمان اجرای پروژه‌ها کاهش می‌یابد.

نیک‌پی در زمینه تحقیقات و توسعه فناوری با دانشگاه‌ها افزود: پژوهشگاه با دانشگاه‌های متعدد همکاری دارد و پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی دانشجویان به‌عنوان پروژه‌های تحقیقاتی مستقل یا سفارش شده، در اختیار تیم‌های علمی قرار می‌گیرد. نتایج این تحقیقات، پس از بررسی، برای توسعه فناوری‌های ماهواره‌ای و پروژه‌های عملیاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به بلوغ تکنولوژی و توانمندسازی پژوهشگاه کمک می‌کند.

استفاده کاربردی از پایان‌نامه‌ها برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان

این کارشناس پژوهشگاه فضایی ایران با اشاره به اهمیت بهره‌برداری عملی از پایان‌نامه‌های دانشجویی گفت: یکی از چالش‌های جدی صنعت فضایی کشور، مهاجرت نیروهای آماده و متخصص است. نیروهایی که سال‌ها روی پروژه‌های واقعی کار کرده‌اند، وقتی فرصت بروز و بهره‌برداری علمی نداشته باشند، به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند؛ تجربه و دانش آن‌ها در دست دیگران قرار می‌گیرد.

به گفته نیک‌پی، راهکار مؤثر برای جلوگیری از این معضل، استفاده کاربردی از تحقیقات و پایان‌نامه‌های دانشگاهی در پروژه‌های واقعی پژوهشگاه است. در پژوهشگاه فضایی، یک درخت دانش و فناوری ایجاد شده که شامل پروژه‌های جاری و تکنولوژی‌های مورد نیاز آینده است. این پروژه‌ها و فناوری‌ها در اختیار دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد تا دانشجویان بتوانند روی آن‌ها کار کنند.

وی افزود: پایان‌نامه‌ها و طرح‌های تحقیقاتی مستقل دانشجویان با هدایت پژوهشگاه، در مسیر عملی و کاربردی قرار می‌گیرند و نتایج آن‌ها به‌طور واقعی در پروژه‌های فضایی کشور به کار گرفته می‌شود. این مسیر باعث می‌شود دانشجو با انگیزه باقی بماند، از خروج نیروهای متخصص کشور جلوگیری شود و تجربه علمی در داخل کشور متمرکز شود.

توصیه به دانشجویان تازه‌وارد حوزه هوافضا: مهارت‌محوری، کلید موفقیت

این پژوهشگر فضایی در ادامه به دانشجویان تازه‌وارد رشته‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد هوافضا توصیه کرد: علاوه بر تمرکز بر درس و مباحث تئوری، باید از همان ابتدا به دنبال کسب مهارت‌های عملی باشید. شرکت در تیم‌های تخصصی دانشگاه، همکاری با اساتید با تجربه و حضور در پروژه‌های عملی، می‌تواند تجربه مفیدی برای شما باشد. این فعالیت‌ها نه تنها روحیه و انگیزه دانشجویان را افزایش می‌دهد، بلکه امکان کسب تجربه عملی، دسترسی به درآمد و تعامل با شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در صنعت فضایی را نیز فراهم می‌کند. اکتفا کردن صرف به درس و کلاس‌های تئوری کافی نیست. دانشجویان باید خود را در محیط کاری و پروژه‌های عملی قرار دهند تا مهارت‌های لازم را فرا بگیرند و مسیر موفقیت خود را هموار کنند.

‌اقتصاد فناوری فضایی: بهره‌برداری عملی از داده‌های ماهواره‌ای

نیک‌پی در ادامه درباره مفهوم اقتصاد فناوری فضایی توضیح داد: اقتصاد فناوری فضایی به معنای استفاده عملی و تجاری از داده‌ها و خدمات فضایی است. برای مثال، داده‌های ماهواره‌ای در حوزه پایش اقلیم، مدیریت منابع آب، خطوط انتقال نیرو و کشاورزی، مشتریان واقعی دارند. نهادها و سازمان‌های متولی این حوزه‌ها با توجیه علمی و ارائه اطلاعات، از این داده‌ها بهره‌برداری می‌کنند.

به گفته وی، در حوزه ناوبری، کنترل و حمل‌ونقل نیز تقاضا برای داده‌های فضایی وجود دارد. حتی در ستادهای بحران و حوادث طبیعی، داده‌های ماهواره‌ای به‌سرعت جمع‌آوری و پردازش می‌شوند تا ارزش افزوده ایجاد کرده و به تصمیم‌گیری‌های کلان کمک کنند. پردازش داده‌های خام ماهواره‌ای و تبدیل آن به اطلاعات کاربردی، زمینه‌ای برای ایجاد پروژه‌ها و کسب درآمد فراهم می‌کند و اقتصاد فناوری فضایی را در کشور فعال نگه می‌دارد.

برنامه ایران برای پرتاب ماهواره‌های آتی و ارتقای مدارهای فضایی

این کارشناس پژوهشگاه فضایی ایران با تشریح برنامه‌های آینده پرتاب ماهواره گفت: برنامه بالادستی کشور این است که به مدارهای بالاتر و ماهواره‌های مخابراتی دست پیدا کنیم. در حال حاضر، برنامه فعلی برای ماهواره‌های بانک کفایت می‌کند، اما برای ماهواره‌های مخابراتی، توسعه پرتابگر، زیرساخت‌های تجمیعی و تست و همچنین فرایند ماهواره‌سازی در دستور کار قرار دارد.

وی در ادامه درباره بهبود کیفیت ماهواره‌ها توضیح داد: پژوهشکده فضایی ایران پروژه‌های متعددی برای ارتقای کیفیت تصاویر ماهواره‌ای در دست اجرا دارد. این بهبود کیفیت از دو مسیر انجام می‌شود؛ نخست، ارتقای عملکرد تصویربرداری خود ماهواره که با همکاری مشترک با برخی کشورها انجام می‌شود و دوم، پردازش داده‌های تصویری که در داخل کشور انجام می‌گیرد. برای نمونه، تصویری که ابتدا دقت یک متری داشت، توسط شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی با پردازش ویژه به وضوح ۵۰ سانتی‌متر ارتقا یافته است.

این کارشناس همچنین به نقش همکاری‌های بین‌المللی اشاره کرد و افزود: تکنیک‌ها و تجربیات کسب‌شده از مشارکت‌های خارجی نیز در بهبود ماهواره‌ها و پرتابگرها به کار گرفته می‌شود. با وجود آمادگی ماهواره‌ها و زیرساخت‌های داخلی، مرحله پرتابگر نیز باید به دقت هماهنگ شود تا زمان و نحوه رساندن ماهواره به مدار مشخص شود. با استمرار پروژه‌های ماهواره‌سازی، پرتابگرها و پردازش تصاویر داخلی، ایران مسیر خود را برای دستیابی به مدارهای بالاتر و توسعه ماهواره‌های مخابراتی با کیفیت بالا ادامه می‌دهد.

این پژوهشگر همچنین بر اهمیت همکاری بین دانشگاه‌ها، دولت و شرکت‌های خصوصی تأکید کرد و گفت: بهبود عملکرد مدیریتی و هماهنگی بین نهادی می‌تواند هم‌افزایی بیشتری ایجاد کرده و نتایج پروژه‌های فضایی را به شکل قابل توجهی ارتقا دهد.

نیک‌پی توانمندی‌های ایران در حوزه فناوری ماهواره به دو بخش تقسیم کرد: یکی مدیریت پژوهش است که پتانسیل بسیار بالایی داریم و می‌توانیم آن را بهبود دهیم. دوم، منابع انسانی متخصص است که کیفیت و توانمندی بالایی دارند. خوشبختانه پژوهشگران ایرانی در کشورهای خارجی بسیار موفق بوده و مورد استقبال قرار می‌گیرند، چرا که علاوه بر سابقه پژوهشی، همت و توان ذهنی بالایی دارند. نکته تلخ ماجرا این است که بسیاری از این نیروهای متخصص خارج از کشور فعالیت می‌کنند و امکان استفاده مستقیم از توان آن‌ها در داخل کشور محدود است، با این حال کیفیت منابع انسانی ایران بسیار بالا و امیدبخش است.

پتانسیل نیروی انسانی بالا، نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی کلان

این کارشناس پژوهشگاه فضایی ایران با اشاره به وضعیت نیروی انسانی در حوزه فضایی کشور گفت: پتانسیل نیروی انسانی متخصص کاملاً وجود دارد و کیفیت آن بالاست، اما به دلیل ضعف در مدیریت و برنامه‌ریزی کلان، هنوز کمبودهایی در بهره‌برداری از این ظرفیت مشاهده می‌شود. حل این چالش نیازمند هماهنگی میان سه نهاد اصلی دانشگاه‌ها، دولت و شرکت‌های خصوصی است. سیاست‌های کلان و برنامه‌ریزی هوشمند می‌تواند استفاده بهینه از منابع انسانی را ممکن کند.

سرپرست پژوهشکده سامانه‌های ماهواره‌ای پژوهشگاه فضایی ایران درباره نقش پژوهشکده در تأمین نیروی انسانی توضیح داد: ما در پژوهشکده با حضور در سمینارها و ایجاد ارتباط بین دانشگاه‌ها و پژوهشگاه، سعی می‌کنیم دانشجویان و فارغ‌التحصیلان را به منابع مختلف پژوهشگاه وصل کنیم تا از توانایی‌های آن‌ها در پروژه‌های فضایی استفاده شود. در حال حاضر، ارتباطات خوبی با دانشگاه‌های تهران شامل دانشگاه‌های شریف، تهران، شهید بهشتی و امیرکبیر برقرار شده است. همچنین دانشگاه خواجه نصیر در حال مذاکره است و دانشگاه‌های اصفهان، شیراز و تبریز نیز قراردادهایی با پژوهشکده دارند و در پروژه‌ها مشارکت می‌کنند.

منبع: مهر