تقویت حسابرسی سیستمی، مسیر سرمایه‌گذاری برای تولید را هموار می‌کند

هرجا که سخن از تولید است، سرمایه‌گذاری باید در کنار آن معنا پیدا کند. در واقع، تولید بدون سرمایه‌گذاری صرفاً یک شعار است، نه یک مسیر عملی. برای همین است که در سال ۱۴۰۳، شعار سال با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید» اعلام شد؛ تأکیدی که نشان می‌دهد سیاست‌گذار می‌داند تولید نیاز به انگیزه، امنیت و اطمینان دارد. اما این سه مؤلفه از کجا تأمین می‌شوند؟ یکی از مهم‌ترین پاسخ‌ها به این سؤال در ساختار مالیات‌ستانی کشور نهفته است.

نظام مالیاتی در هر کشور، آینه‌ای از رابطه حاکمیت با بخش خصوصی است. اگر مالیات‌ستانی بر اساس قواعد روشن، فرآیند شفاف و رفتار پیش‌بینی‌پذیر باشد، سرمایه‌گذار احساس می‌کند در یک زمین بازی منصفانه حضور دارد. اما اگر فضای مالیاتی با ابهام، ممیزمحوری و عدم قطعیت همراه باشد، آن زمین به میدان مین تبدیل می‌شود. حسنعلی اخلاقی، عضو کمسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، با نگاهی دقیق به این موضوع، معتقد است حسابرسی سیستمی و مالیات هوشمند، کلید اعتمادسازی و هموارسازی مسیر سرمایه‌گذاری در تولید است.

او  اظهار کرد: ما سال‌ها با مالیات‌ستانی سنتی، مبتنی بر رسیدگی‌های دستی و تشخیص‌های فردی، نه‌تنها جلوی فرار مالیاتی را نگرفتیم، بلکه بخش زیادی از وقت و انرژی سازمان امور مالیاتی صرف رسیدگی به مودیان قانون‌مدار شد. این مسیر غلط بود و از ابتدای دولت سیزدهم، روند فاصله گرفتن از نظام مالیاتی سنتی با تمرکز بر هوشمندسازی به‌طور جدی آغاز شده و همچنان در حال پیشرفت است.

اخلاقی معتقد است که حسابرسی سیستمی، به‌صورت مستقیم بر فضای سرمایه‌گذاری اثر دارد. سرمایه‌گذار دنبال یک چیز است: قطعیت. باید بداند قرار است با چه فرآیندی مواجه شود، بر چه اساسی مالیات بدهد و آیا آنچه می‌پردازد، مبتنی بر واقعیت است یا نظر شخصی مأمور؟ حسابرسی داده‌محور، با کنار زدن سلیقه و اتکا به اطلاعات فروش، به سرمایه‌گذار نشان می‌دهد که در یک ساختار منطقی فعالیت می‌کند. این همان چیزی است که تولید را ممکن می‌کند.

او با اشاره به آمار‌های رسمی، مسیر طی‌شده را مثبت ارزیابی می‌کند: بیش از ۹۵ درصد مودیان مالیات بر عملکرد در سال جاری اظهارنامه‌های خود را بدون مراجعه حضوری ثبت کرده‌اند. رسیدگی دستی برای مودیان حقوقی ۵۰ درصد کاهش یافته و برای مودیان حقیقی کلان هم این عدد به ۶۷ درصد رسیده. این یعنی سازمان امور مالیاتی دارد به سمت اتکا به سیستم و داده حرکت می‌کند، و این اتفاقی است که باید از آن حمایت کرد.

اخلاقی این تحول را نه فقط به نفع مودیان، بلکه به نفع برنامه‌ریزی دولت هم می‌داند: وقتی برآورد درآمد‌های مالیاتی مبتنی بر داده باشد، دولت می‌تواند با دقت بسیار بالاتری نسبت به تخصیص منابع، اجرای پروژه‌های عمرانی و ارائه خدمات عمومی تصمیم‌گیری کند. هیچ اقتصاد پایداری بدون درآمد پایدار ساخته نمی‌شود و مالیات، اگر درست و منصفانه دریافت شود، بهترین شکل درآمد پایدار برای دولت است.

او در ادامه به عدالت مالیاتی اشاره می‌کند و آن را یکی از نتایج قطعی حسابرسی سیستمی می‌داند. در نظام سنتی، بسیاری از مودیان به دلیل ضعف ابزار شناسایی، از پرداخت مالیات فرار می‌کردند یا کمتر از آنچه باید، مالیات می‌دادند. اما امروز، وقتی ابزار تحلیل هوشمند در اختیار سازمان مالیاتی قرار دارد، امکان شناسایی دقیق‌تر و عادلانه‌تر فراهم می‌شود. این عدالت، نه‌تنها فشار را از روی مودیان شفاف برمی‌دارد، بلکه فضا را برای رقابت سالم اقتصادی فراهم می‌کند.

اخلاقی در بخش دیگری از گفت‌و‌گو به نقش احترام و تکریم سرمایه‌گذار در فضای اقتصادی اشاره می‌کند: احترام فقط در رفتار کلامی نیست، بلکه در ساختار تصمیم‌گیری و فرآیندهاست. وقتی تولیدکننده مجبور نباشد برای اثبات حقش ساعت‌ها وقت صرف کند، وقتی فرآیند‌ها شفاف، قابل پیش‌بینی و بدون تفسیر شخصی باشد، آن‌وقت احساس احترام می‌کند. ما باید نظام مالیاتی را از یک ابزار فشار، به یک بستر همکاری تبدیل کنیم.

او تأکید می‌کند که این نگاه باید در سطح کلان تقویت شود. در مجلس و دولت، باید تمرکز روی تکمیل و تسهیل این سیستم باشد. هر جا که کار متوقف شده، گره‌های اجرایی و فنی را باز کنیم، هرجا که قانون نیاز به اصلاح دارد، ورود کنیم. چون تحقق شعار سرمایه‌گذاری برای تولید فقط با بخش‌نامه و تبلیغ انجام نمی‌شود؛ باید ساختار‌ها را طوری تنظیم کنیم که سرمایه‌گذار خودش انگیزه پیدا کند وارد میدان شود.

در پایان گفت‌و‌گو، اخلاقی بر نقش بلندمدت این اصلاحات هم تأکید دارد: ما در اقتصاد نیاز به ثبات داریم، نه تصمیم‌های ناگهانی. هر تغییری که باعث پیش‌بینی‌پذیری شود، در بلندمدت به نفع کشور خواهد بود. حسابرسی سیستمی و مالیات هوشمند، اگر درست اجرا شود، فقط ابزار جمع‌آوری مالیات نیست، بلکه یکی از پایه‌های اعتمادسازی در اقتصاد ملی است. ما اگر دنبال سرمایه‌گذاری در تولید هستیم، باید این اعتماد را بسازیم، و هیچ چیزی بهتر از شفافیت و قاعده‌مندی این کار را انجام نمی‌دهد.

وی افزود: به طور خلاصه؛ حسابرسی سیستمی با حذف سلیقه‌گرایی، افزایش شفافیت و فراهم‌کردن امکان پیش‌بینی هزینه‌ها، فضای امن‌تری برای سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کند و مسیر تولید را برای فعالان اقتصادی هموار می‌سازد.