جهان در تماشا: آیا «اسنپ‌بک» آینده دیپلماسی هسته‌ای را تغییر می‌دهد؟
باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهسا حنیفه - شورای امنیت در آستانه رأی‌گیری برای احیای تحریم‌های ایران است؛ تصمیمی که می‌تواند دیپلماسی هسته‌ای را به مخاطره اندازد. این خبر در حالی منتشر شده که رئیس‌جمهور فرانسه، امانوئل ماکرون، بازگشت تحریم‌ها را قطعی دانسته است. دیپلمات‌ها به رسانه‌های اروپایی گفته‌اند که این رأی‌گیری، نقطه عطفی در مسیر پرتنش برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود.
طناب‌کشی دیپلماتیک در نیویورک
رأی‌گیری پیش‌رو در شورای امنیت، نتیجه سال‌ها مذاکرات پرچالش و تنش‌های فزاینده در اطراف توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، موسوم به برجام، است. این توافق که با هدف محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران در ازای رفع تحریم‌ها شکل گرفت، از زمان خروج یک‌جانبه آمریکا در سال ۲۰۱۸ به شدت تضعیف شده است. اقدام سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در فعال‌سازی مکانیزم «اسنپ‌بک» که به معنای بازگرداندن خودکار تحریم‌های پیش از ۲۰۱۵ است، نشان‌دهنده عمق شکاف میان طرف‌های باقی‌مانده در این توافق است. مذاکرات روز چهارشنبه میان ایران و تروئیکای اروپایی با حضور مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پیشرفت قابل‌توجهی نداشته است.
ایران از یک سو استدلال می‌کند که هرگز از مزایای کامل اقتصادی برجام بهره‌مند نشده و خروج آمریکا، مشروعیت هرگونه اقدام تنبیهی را زیر سؤال برده است. از سوی دیگر، کشور‌های اروپایی معتقدند که ایران با افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده و کاهش همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، تعهدات خود را نقض کرده است. این تقابل دیدگاه‌ها، شورای امنیت را به صحنه‌ای برای یک رویارویی دیپلماتیک تبدیل کرده که نتیجه آن می‌تواند پیامد‌های گسترده‌ای برای ثبات منطقه‌ای و جهانی داشته باشد.
سایه جنگ و دیپلماسی شکننده
یکی از عوامل کلیدی که به تشدید تنش‌ها منجر شده، حملات بی‌سابقه آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران در ژوئن ۲۰۲۵ است. این حملات که به گفته میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی، به‌عنوان بزرگ‌ترین ضربه به سیستم پادمان‌های آژانس توصیف شده، نه‌تنها به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران آسیب رساند، بلکه اعتماد تهران به مذاکرات بین‌المللی را بیش‌از پیش مخدوش کرد. ایران در واکنش، همکاری خود با آژانس را به حالت تعلیق درآورد و تهدید کرد که در صورت فعال‌سازی «اسنپ‌بک»، ممکن است از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شود.
این تهدید، هرچند از سوی دیپلمات‌های اروپایی چندان جدی تلقی نشده، اما نشان‌دهنده عمق خشم و ناامیدی تهران از روند کنونی است. حملات ژوئن، که به ادعای عاملان آن با هدف نابودی کامل تأسیسات هسته‌ای ایران انجام شد، نه‌تنها نتیجه معکوس داد، بلکه ایران را به سمت موضع‌گیری‌های سخت‌تر سوق داد. این وضعیت، دیپلماسی را در موقعیتی شکننده قرار داده است، جایی که هر تصمیم می‌تواند به تشدید تنش‌ها یا حتی درگیری نظامی منجر شود.
بازی قدرت‌های جهانی: وتو یا توافق؟
رأی‌گیری امروز در شورای امنیت، بیش از آنکه یک فرآیند ساده باشد، نمایشی از توازن قوای جهانی است. بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱، اگر قطعنامه‌ای برای تداوم رفع تحریم‌ها تصویب نشود، مکانیزم «اسنپ‌بک» به‌طور خودکار فعال خواهد شد. با توجه به مواضع متضاد اعضای دائم شورای امنیت، از جمله حمایت روسیه و چین از ایران و همراهی آمریکا با تروئیکای اروپایی، احتمال تصویب چنین قطعنامه‌ای بسیار اندک است. کره جنوبی، به‌عنوان رئیس دوره‌ای شورا، پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای حفظ وضعیت کنونی ارائه کرده، اما این قطعنامه به احتمال زیاد با وتوی یکی از اعضای دائم مواجه خواهد شد.
در این میان، اظهارات امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، مبنی بر قطعی بودن بازگشت تحریم‌ها، نشان‌دهنده عزم اروپا برای پیشبرد این مکانیزم است. ماکرون در گفت‌و‌گو با شبکه ۱۲ رژیم صهیونیستی، ضمن انتقاد از نبود حمایت داخلی در ایران از پیشنهادات دیپلماتیک عراقچی، مدعی شد که تلاش‌های دیپلماتیک به بن‌بست رسیده است. این اظهارات، که به‌نظر می‌رسد با هدف ایجاد شکاف در میان تصمیم‌گیران ایرانی مطرح شده، نشان‌دهنده استراتژی اروپا برای افزایش فشار روانی بر تهران است.
تحریم‌ها: شوک روانی یا تغییر واقعی؟
فعال‌سازی اسنپ‌بک به معنای بازگشت تحریم‌های شورای امنیت است که بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ وضع شده بودند. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های اقتصادی، مالی و تجاری، از جمله در زمینه تسلیحات و برنامه موشکی ایران، می‌شوند. با این حال، تأثیر واقعی این تحریم‌ها بر اقتصاد ایران، که سال‌هاست تحت فشار تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا قرار دارد، بسیار محدود خواهد بود. اثر اصلی این تحریم‌ها ممکن است در حوزه روانی و ایجاد اختلال در بازار‌های داخلی ایران باشد، نه تغییر ساختاری در وضعیت اقتصادی.
از منظر سیاسی، اما، این اقدام می‌تواند پیامد‌های عمیق‌تری داشته باشد. خروج احتمالی ایران از NPT یا کاهش بیشتر همکاری با آژانس، نظارت بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای ایران را به حداقل می‌رساند و خطر تشدید تنش‌های منطقه‌ای را افزایش می‌دهد. همچنین، این وضعیت می‌تواند روابط ایران با متحدانش، به‌ویژه روسیه و چین، را تقویت کند، که خود به پیچیدگی‌های ژئوپلیتیکی منطقه می‌افزاید.
آیا ایران و جهان به نقطه بی‌بازگشت نزدیک می‌شوند؟
با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل ۲۷ سپتامبر، جهان در انتظار تصمیمی است که می‌تواند مسیر دیپلماسی هسته‌ای را برای سال‌های آینده تعیین کند. ایران با تأکید بر رویکرد مسئولانه خود، از آمادگی برای مذاکرات منصفانه سخن گفته است. عراقچی در تماس‌های اخیر با همتایان اروپایی خود، بر لزوم استقلال اروپا از فشار‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی تأکید کرده و خواستار حفظ فضای دیپلماتیک شده است.
با این حال، مواضع تند تروئیکای اروپایی و حمایت ضمنی آمریکا از اسنپ‌بک، نشان‌دهنده دشواری‌های پیش‌رو در مسیر دیپلماسی است. در این میان، نقش مجمع عمومی سازمان ملل که هفته آینده برگزار می‌شود، می‌تواند فرصتی برای مذاکرات لحظه آخری باشد؛ چرا که در مجمع عمومی همیشه احتمال رخداد‌های غیرمنتظره وجود دارد.
در نهایت، فعال‌سازی اسنپ‌بک نه‌تنها یک تصمیم حقوقی، بلکه یک نقطه عطف سیاسی و استراتژیک است. این اقدام می‌تواند به افزایش تنش‌های منطقه‌ای منجر شود، اما همزمان ممکن است تهران را به سمت تقویت برنامه هسته‌ای خود و یا حتی بازنگری در تعهدات بین‌المللی‌اش سوق دهد. جهان در انتظار است تا ببیند آیا دیپلماسی در آخرین لحظات پیروز خواهد شد یا تقابل، آینده منطقه را رقم خواهد زد.
12227205
مهمترین اخبار بین‌الملل
