شام در تنش؛ بهره برداری صهیونیست‌ها از جولان سلفی‌ها در دمشق

باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمد بیات* - مسئله اقلیت‌ها در منطقه غرب آسیا تنها محدود به مرز‌های سیاسی یک یا چند کشور جدید تاسیس نیست. همچنین اقلیت‌ها در چارچوب‌های مذهبی، قومی و نژادی هرکدام برای دولت مرکزی دارای اثرات بالقوه و بالفعلی هستند که می‌تواند امنیت پایتخت کشور‌های عربی را تحت تاثیر قرار دهد. گاهی دولت مرکزی از آنها به عنوان ابزاری برای متوسل شدن به هم‌کیشان خود در دیگر نقاط جهان بهره می‌برد (مانند لبنان) و از طرفی دیگر ممکن است اقلیت‌ها برای به دست آوردن امتیاز‌های بیشتر دولت را تحت فشار قرار دهند (مانند سوریه).

به هر ترتیب مباحث مربوط به اقلیت‌ها در تمام کشور‌ها موضوعی کاملاً حساس به شمار می‌رود و نظر ورزی در خصوص آنها نیازمند آشنایی نسبتا کامل به تاریخ حضور اقوام یا مذاهب مختلف در آن محدوده جغرافیایی است. اخیراً مقامات اسرائیلی دفاع از دروزی‌های ساکن سوریه را از اهداف جانبدارانه سیاست داخلی خود برای یاری رساندن به هم‌نوعان دروزی مستقر در سرزمین‌های اشغالی اعلام کردند.

این موضوع درحالی پیگیری می‌شود که در چند روز گذشته جنگنده‌های اسرائیلی شهر دمشق و چند استان در نزدیکی پایتخت را بمباران کرده‌اند. علاوه بر این گرچه استدلال اسرائیلی‌ها در جهت حمایت از دروزی‌ها پرسه می‌زند؛ اما عملکرد آنها براساس منافع از پیش تعیین شده یعنی تجزیه یا اشغالی بخشی از خاک این کشور عربی است. برهمین اساس در ادامه یادداشت سعی خواهیم کرد به ابعاد حملات رژیم صهیونیستی به سوریه بپردازیم.

جستاری در باب ادبیات تجزیه‌طلبی

تجزیه یک کشور به طور کلی در قانون اساسی هیچ واحد سیاسی لحاظ نشده و هیچ حکومتی برای بقای اقتدار خود این موضوع را قانونی نمی‌داند. در هنگام تجزیه یک کشور معمولاً گروهی از اقلیت‌ها در این زمینه پیشرو هستند و گاهی نیرو‌های خارجی به این امر دامن می‌زنند. زیرا برای طرف نخست احساس مستقل بودن برای تعیین حق سرنوشت رقم می‌خورد و برای طرف ثانی یا همان بازیگران خارجی تضعیف کشور تجزیه شده و نابودی اقتدار مرکزی مربوطه را به همراه دارد؛ بنابراین زمانی که مقامات اسرائیلی ادعا می‌کنند که برای دفاع از دروزی‌های سوری حملات هوایی انجام می‌دهیم، منظور دامن زدن به ایده‌های تجزیه‌طلبانه در این کشور است. اگر تنها یک اقلیت از سوریه جدا شوند، باید منتظر شورش‌های کُرد‌ها و علوی‌ها باشیم. در صورت وقوع این اتفاق تهدیدات مرز‌های شمالی اسرائیل کاهش می‌یابد و رژیم به قسمت‌های جنوبی لبنان تسلط بیشتری پیدا می‌کند. از سویی دیگر حتی اگر پروژه تجزیه‌پذیری رخ ندهد، در میان مدت مقامات یهودی با اعلام دفاع از دروزی‌ها، حامی و پیرو جدیدی در سوریه برای خود پیدا کرده‌اند.  

در سوریه چه خبر است؟

در روز‌های پایانی ماه آوریل نیرو‌های تحت امر دمشق به بهانه برخورد با فردی دروزی که متهم به اهانت به ساحت حضرت محمد (ص) وارد منطقه اشرفیت صحنایا شدند. پس از انتشار این صوت در فضای مجازی و واکنش هواداران احمد الشرع، نیرو‌های امنیتی وارد منطقه اشرفیه صحنایا شده و به بهانه پیدا کردن فرد هتاک حمله به این منطقه را آغاز کردند. در جریان این درگیری قریب به ۹ نفر کشته و زخمی شدند.

پس از تشدید تنش در این منطقه شیخ یوسف جربو، رهبر مذهبی دروزی‌ها ضمن رد اهانت به وجود پیامبر اکرم گفت که اگر هم چنین فایلی حقیقت داشته باشد، نظر چند نفر بوده و موضع جامعه دروزی‌ها سوریه نیست. در سوی مقابل حسام الطحان مقام امنیتی دولت الشرع به خبرگزاری «سانا» گفت که نیرو‌های امنیتی عملیات خود در منطقه صحنایا را تمام کرده و نیرو‌های امنیتی برای برقراری امنیت و ثبات در نزدیکی دمشق مستقر شدند.

وزارت خارجه دولت الشرع نیز که تبدیل به دستگاه تطهیر چهره نظام نوپا سوریه در محیط بین‌المللی شده با انتشار بیانیه‌ای مدعی شد که دولت جدید تعهدی تزلزل ناپذیر به محافظت از تمام افشاری سوری دارد! در ادامه این بیانیه دمشق، بدون اشاره به جنایات صورت گرفته علیه اقلیت‌های کشور توسط نیرو‌های سلفی- تکفیری، نسبت به دخالت‌های خارجی ابراز نگرانی کرد! ناظران بیرونی معتقدند اقدامات تهاجمی الشرع در قبال اقلیت‌ها با هدف تثبیت جایگاه دمشق در سوریه و در نهایت افزایش قدرت چانه‌زنی وی در قبال بازیگران منطقه‌ای- بین‌المللی است.  

اسرائیل و ماجراجویی در سرزمین‌های شمالی

حاکم امروز سوریه که خود با تکیه بر سلاح غیرقانونی توانست حکومت قانونی سوریه را تغییر دهد، حال خواستار ضبط تمام تسلیحات باقی مانده در دستان نیرو‌های شورشی یا اقلیت‌های قومی شده است. در سوی مقابل، اما دروزی‌ها، کرد‌ها و علوی‌ها معتقدند که حکومت جدید دمشق نتوانسته از آنها در برابر نیرو‌های متخاصم یا تهدیدات تکفیری دفاع کند، به همین دلیل آنها میلی برای تحویل سلاح به حکومت نالایق الشرع نمی‌بینند.

در چنین شرایطی صهیونیست‌ها سرمست از قتل عام مردم غزه، خواستار سوء استفاده از شرایط داخلی سوریه و الحاق بلندی‌های حرمون، بخش‌های از استان قنیطره و السویدا هستند. عقل استراتژیک حکم می‌کند که احمد الشرع برای نجات از مخمصه کنونی به جای دستآویز شدن به نمایندگان کنگره یا چراغ سبز نشان دادن برای پیوستن به پیمان ابراهیم، باید به دنبال نیرویی موازنه‌گر باشد. این نیروی موازنه‌گر قطعا ترکیه نمی‌تواند باشد، زیرا ترک‌ها به عنوان یکی از اعضای ناتو و شریک امنیتی اسرائیل قصدی برای تقابل با دولت نتانیاهو ندارند.

پس از تغییر قدرت سیاسی در سوریه، نخست وزیر اسرائیل با انتشار ویدیویی اعلام کرد که از موافقت‌نامه ۱۹۷۴ خارج شده است. نابودی استعداد‌های دفاعی سوریه و اشغال بخشی از خاک این کشور عربی توسط رژیم صهیونیستی سبب شد تا الشرع با انتشار مصاحبه‌های متعدد مدعی شود که سوریه جدید دیگر منبعی تهدیدی علیه اسرائیل نخواهد بود. وی حتی پا را فراتر گذاشته و در مصاحبه با العربیه مدعی شد که تهران- تل‌آویو در آستانه جنگ در میدان سوریه بودند، اما اقدام وی سبب شده است تا امنیت رژیم حفظ شود! اکنون احمد الشرع در حالی بر کرسی قدرت تکیه زده که نه تنها خطر تجزیه بیش از گذشته جنوب سوریه را تهدید می‌کند، بلکه امکان آغاز جنگ فرقه‌ای در این یادگار «سایکس- پیکو» بیش از گذشته وجود دارد.

کارشناسان معتقدند که اگر «جولانی» همچنان از سر خصم به دنبال خلع سلاح اقلیت‌های سوری باشد، دیر یا زود باید آمده تهاجم مخالفان سلفیسم به سمت پایتخت باشند. واقعیت آن است نیرو‌های تحت امر جولاتی سال‌ها مشق «نفرت»، «تکفیر» و «جنگ» کردند و صرفاً با زدن کروات نمی‌توانند مشق حکمرانی را یاد بگیرند. در چنین شرایطی دورنمای روشنی نمی‌توان برای حکومت نوپای معارضان سوری متصور بود و به زودی سوریه درگیر بحرانی فراگیر خواهد شد. در صورت تحقق این سناریو سرسخت‌ترین منتقدان اسد با فانوس در تاریکی باید به دنبال حافظ استقلال و تمامیت ارضی سوریه بگردند!  

*کارشناس مسائل غرب آسیا