سرنوشت پسران قذافی، مبارک و صدام چه شد؟

باشگاه خبرنگاران جوان - به تازگی انتشار خبری در خصوص آزادی «هانیبال قذافی»، فرزند معمر قذافی، دیکتاتور لیبی بار دیگر مسأله سرنوشت فرزندان اون را در اخبار برجسته کرد.

دستگاه قضایی لبنان با صدور قرار وثیقه‌ای به ارزش ۱۱ میلیون دلار، حکم به آزادی فرزند معمر قذافی، دیکتاتور پیشین لیبی و البته ممنوع الخروجی وی رأی داد. بر پایه این گزارش، حکم به آزادی مشروط هانیبال قذافی پس از ده سال از گذشت بازداشت وی بی‌آنکه محاکمه شود، صورت گرفت.

پسران دیکتاتور لیبی

خبرگزاری فرانسه هم به نقل از یک منبع قضایی اعلام کرد: «قاضی زاهر حماده، بازپرس پرونده ربایش و ناپدید شدن امام موسی صدر با آزادی «هانیبال قذافی» در برابر وثیقه‌ای به ارزش ۱۱ میلیون دلار و ممنوع الخروج کردن وی موافقت کرده است. 

در همین حال، وکیل مدافع هانیبال قذافی اعلام کرد بزودی به مسأله وثیقه مالی تعیین شده که به میزان ۱۱ میلیارد دلار می‌رسد، اعتراض خواهد کرد. لوران بایون، وکیل فرانسوی هانیبال قذافی به خبرگزاری فرانسه گفت: آزادی مشروط و به قید وثیقه به طور کلی امر غیرقابل قبولی است؛ به خصوص در زمینه بازداشت خودسرانه‌ای این چنین و برای همین نیز ما به زودی در خصوص این قرار وثیقه اعتراض خواهیم کرد. او همچنین گفت موکل وی تحت تحریمهای بین‌المللی قرار دارد و قادر نیست تا این مبلغ را تأمین کند. 

اما هانیبال قذافی، تنها فرزند قذافی نبود که حکم آزادی گرفت، بلکه سیف الاسلام قذافی، دیگر فرزند دیکتاتور لیبی نیز با چنین حکمی روبرو شد. 

سیف الاسلام قذافی

سیف الاسلام قذافی، فرزند معمر قذافی و شناخته‌شده‌ترین پسر دیکتاتور سابق لیبی بود که در سال ۱۹۹۴ از دانشکده مهندسی دانشگاه الفاتح طرابلس در رشته مهندسی معماری فارغ التحصیل شد؛ سپس وی پس از آنکه چندین کشور نظیر فرانسه و کانادا از اعطای ویزای دانشجویی به وی خودداری کردند، در سال ۱۹۹۸ به دانشگاه ایمادک (IMADEC University) در اتریش رفته و موفق به کسب ام‌بی‌ای (کارشناسی ارشد مدیریت کسب و کار) شد. وی سپس در سال ۲۰۰۸ موفق به کسب مدرک دکترا از «مدرسه اقتصاد لندن» شد. 

سیف الاسلام قذافی از شخصیت‌هایی بود که در جریان انقلاب ۱۷ فوریه ۲۰۱۱ (۲۸ بهمن ۱۳۸۹) از رژیم پدرش حمایت می‌کرد و با حضور در صفحه تلویزیون، انقلابیون را به باد انتقاد می‌گرفت و به مزدوری و خیانت متهم می‌کرد. پس از انقلاب لیبی او که به اتهام ارتکاب جنایات ضد بشری تحت پیگرد دادگاه بین‌المللی کیفری قرار داشت، در تاریخ ۱۹ نوامبر ۲۰۱۱ و در حالی که تلاش داشت از کشور بگریزد، بازداشت شد. دادگاه استیناف لیبی در سال ۲۰۱۵ برای رئیس دستگاه اطلاعاتی قذافی، نخست وزیر و سیف الاسلام قذافی، فرزند قذافی به جرم سرکوب انقلاب ۱۷ فوریه حکم اعدام صادر کرد؛ هرچند وکلای سیف الاسلام گفتند به موجب عفو عمومی که پارلمان لیبی در تاریخ ۶ ژوئیه ۲۰۱۶ (برابر با ۱۶ تیر ۱۳۹۵) صادر کرد، وی آزاد شد. 

محمد قذافی

همچنین «محمد قذافی»، بزرگترین فرزند قذافی که ریاست شرکت پست و ارتباطات عمومی در لیبی را داشت، در جریان انقلاب لیبی، اندکی پس از آغاز اعتراضات، اینترنت را مختل و ارتباط لیبی را با دنیا قطع کرد. در تاریخ ۲۱ اوت ۲۰۱۱ (۳۰ مرداد ۱۳۹۰) و در زمانی که در محاصره مخالفان قرار داشت، در تماس با الجزیره اعلام کرد که خانه‌اش تحت محاصره مخالفان قرار دارد. با این حال در تاریخ ۲۲ اوت ۲۰۱۱ (۳۱ مرداد ۱۳۹۰) با کمک شماری از نیروهای هوادار قذافی توانست فرار کند و در تاریخ ۲۹ اوت (۷ شهریور ۱۳۹۰) به همراه شماری از خانواده قذافی وارد الجزایر شد. 

سعدی قذافی

سعدی قذافی (که الساعدی القذافی هم گویند) فرزند سوم معمر قذافی و معاون رکن یگانهای امنیتی بود. او همچنین به عنوان مهاجم در فوتبال بازی می‌کرد. از آنجا که گردان تحت نظر او در سرکوب انقلاب ۱۷ فوریه لیبی نقش داشت، پس از انقلاب او به نیجرگریخت؛ اما در مارس ۲۰۱۴ در نیجر بازداشت و به لیبی استرداد شده و تحویل مقامات لیبی شد. پس از آن، دادگاه او را از اتهام سرکوب خونین معترضان تبرئه کرد و در سال ۲۰۲۱ آزاد شد و به ترکیه رفت. او البته از چهره‌های اصلی پرونده رسوایی «پرونده اس ان سی-لاوالین» در کانادا بود. در سال ۲۰۱۹ شرکت «SNC-Lavalin»، بزرگترین شرکت مهندسی کانادا، به پرداخت ۲۸ میلیون دلار رشوه به سعدی قذافی برای به دست آوردن قراردادهای ساختمانی در لیبی اعتراف کرد. 

دیکتاتور لیبی البته ۷ پسر داشت که «المعتصم باالله القذافی»، «سیف العرب القذافی» و «خمیس قذافی» در جریان انقلاب لیبی، جنگ داخلی و حمله ناتو کشته شدند. 

پسران دیکتاتور مصر

اما به غیر از دیکتاتور لیبی، دیکتاتور مصر یعنی حسنی مبارک هم دو فرزند به نامهای «علا» و «جمال» داشت. اما آن‌ها که بودند و به چه سرنوشتی دچار شدند؟ 

علا و جمال مبارک

علا مبارک با نام کامل «علاء الدین محمد حسنی السید مبارک» فرزند ارشد حسنی مبارک، دیکتاتور سابق مصر متولد ۲۶ نوامبر ۱۹۶۰ (برابر با ۵ آذر ۱۳۳۹) بود. جمال نیز متولد ۲۷ دسامبر ۱۹۶۳ (۶ دی ۱۳۴۲) بود. علا مبارک از شخصیت‌های در سایه محسوب می‌شد که بر خلاف برادرش جمال، علاقه‌ای به ورود به سیاست نداشت. او فار غ التحصیل دانشگاه آمریکایی قاهره بود. پس از انقلاب مصر دادستان کل مصر او و برادرش جمال را برای انجام تحقیقات در خصوص فساد و سوء استفاده از نفوذ خانوادگی بازداشت کرد. سپس علا و جمال به همراه پدرشان به اتهام فساد و سوء استفاده از قدرت محاکمه شدند. علا و جمال در اکتبر ۲۰۱۵ پس از تکمیل دوره سه‌ساله زندانشان آزاد شدند. با این حال اتحادیه اروپا آن زمان تحریمهایی را علیه مبارک و پسرانش اعمال کرد و تمام دارایی‌های افشا شده مبارک را مسدود کرد. 

در سپتامبر ۲۰۱۸ بار دیگر علا به همراه جمال به اتهام دستکاری در بازار سهام بازداشت شدند؛ اما هردو آن‌ها بعدا از اتهام دستکاری بازار سهام تبرئه و در فوریه ۲۰۲۰ آزاد شدند. همچنین تا تاریخ نوامبر ۲۰۲۱ مقامات قضایی مصری تمام دارایی‌های خاندان مبارک را آزاد کرده و دعوای حقوقی آن‌ها در مصر به پایان رسید. 

در ۱۳ آوریل ۲۰۲۲ نیز دفتر دادستانی کل سوئیس اعلام کرد تحقیقات خود را در خصوص جمال و علا مبارک پس از ۱۱ سال تحقیقات مختومه اعلام می‌کند؛ چرا که تحقیقات انجام شده در سوئیس حتی نتوانسته است حتی مدرک ضعیفی با هیچ جرمی پیدا کند. 

پسران دیکتاتور عراق

اما سراغ عراق و صدام حسین، دیکتاتور این کشور که برویم، او نیز دو پسر به نامهای «عدی» و «قصی» داشت. 

عدی صدام حسین زاده ۱۸ ژوئن ۱۹۶۴ (۲۸ خرداد ۱۳۴۳) بود. عدی سیاستمدار و تاجر و فرزند ارشد صدام حسین محسوب می‌شد. در سال ۱۹۸۴ و پس از آنکه عدی از دانشگاه فارغ التحصیل شد، صدام او را به ریاست کمیته المپیک عراق و انجمن فوتبال این کشور منسوب کرد. عدی در رفتار با مخالفین، آشنایان و حتی اعضای خانواده خود، شخصی بی‌رحم و سفاک بود؛ تا جایی که او ورزشکارانی را که در مسابقات برنده نمی‌شدند، شکنجه می‌کرد. به گفته «لطف یحیی»، بدل «عدی صدام حسین» او به قدری سادیسیمی بود که پدر وی یعنی صدام حسین در برابر او انسان‌تر جلوه می‌کرد. 

همچنین گفته می‌شود که او زنان عراقی را از خیابانها می‌ربود تا به آن‌ها تجاوز کند. زمانی که نیروهای آمریکایی به کاخ وی دست یافتند، یک باغ وحشی پر از شیر و یوزپلنگ و گاراژی زیرزمینی حاوی مجموعه ماشینهای لوکس و نقاشی‌هایی که او و مادرش را در کنار صدام حسین به تصویر می‌کشید، پیدا کردند. همچنین در کاخ وی سیگار کوبایی پیدا شد که اسم وی روی آن نقش بسته بود و میلیونها دلار پولی که بابت خرید شراب و هروئین صرف شده بود. 

خودروهای لوکس عدی صدام حسین به حدود ۱۲۰۰ عدد می‌رسید از جمله یک خودروی رولزرویس کورنیش که قیمت آن به بیش از ۲۰۰ هزار دلار آمریکا می‌رسید و در دهه نود میلادی و در جریان مراسمی که چند کشته برجای گذاشت و برادر ناتنی صدام زخمی شد و به آتش کشیده شد. در پی این حادثه صدام حسین، دیکتاتور عراق عصبانی شد و تصمیم گرفت تا فرزندش را ادب کند؛ برای همین دستور داد تا وی ناوگان خودروهای گران قیمتش را که حتی فراری و رولزرویش و پورشه در آن بود، به آتش بکشد. نیروهای آمریکایی همچنین خودروی لامبورگینی LM002 را که از سوی معمر قذافی به او داده شده بود، منفجر کردند. 

عدی در اوایل آوریل ۲۰۰۳ و درزمانی که هنوز تانکهای عراقی در مرکز شهر در برابر نیروهای آمریکایی و بریتانیایی مقاومت می‌کردند، بغداد را به همراه برادر و پدرش ترک کرد. او و برادرش قصی در ژوئیه و در حمله نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا کشته شدند.

منبع: فرارو