شکست اجماع سازی غرب با کمک دوستان شرقی

باشگاه خبرنگاران جوان؛ عبدالرضا هادیزاده نائینی* - شب گذشته شورای امنیت سازمان ملل متحد درنشستی جنجالی درباره گزارش دبیرکل درخصوص قطعنامه۲۲۳۱ و اجرای برجام، شاهد حمایت بی‌سابقه و قاطع روسیه، چین و پاکستان از حقوق مشروع هسته‌ای ایران بود. این کشور‌ها با تأکید بر انقضای کامل و رسمی قطعنامه ۲۲۳۱ در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۵ مهر ۱۴۰۴)، تلاش‌های خصمانه و غیرقانونی آمریکا و تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) برای فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک وبازگرداندن تحریم‌های ظالمانه را به‌شدت محکوم کردند.

این نشست، که از همان ابتدا با اعتراض شدید روسیه و چین روبه‌رو شد، نه‌تنها نمادی از مقاومت جهان چندقطبی در برابر هژمونی یکجانبه‌گرایانه واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش است بلکه گواهی روشن بر حقانیت کامل ایران در برابر نقض‌های مکرر و سیستماتیک برجام توسط غرب به‌شمار می‌رود. درحالی که ایران، روسیه و چین پایان قطعی قطعنامه را به معنای خروج پرونده هسته‌ای از دستور کار شورای امنیت می‌دانند، کشور‌های غربی با تفسیر‌های ساختگی و نمایشی از مفاد برجام، به دنبال تحمیل اراده خود و تضعیف اعتبار این نهاد بین‌المللی هستند. نشست با فشار برخی اعضای غربی برای برگزاری تشکیل شد، در حالی که روسیه و چین آن را نامشروع می‌دانستند. 

مواضع کلیدی حامیان ایران در برابر ادعا‌های پوچ غربی

واسیلی نبنزیا، سفیر و نماینده روسیه در سازمان ملل، با صراحت کامل به تلاش کشور‌های غربی برای بازگشت تحریم‌ها و اجرای مکانیسم پس‌گشت (اسنپ‌بک) اعتراض کرد و گفت: «فشار برخی از کشور‌های عضو برای تشکیل جلسه شورای امنیت و تشکیل کمیته تحریم‌ها، نقض فاحش رویه‌های آن است.» وی افزود: «همکاران غربی تلاش می‌کنند جلسه امروز را به عنوان یک نشست دوره‌ای بررسی تعهدات و همچنین بررسی گزارش دبیرکل سازمان ملل جلوه دهند، اما روسیه قاطعانه با چنین اقدامی مخالف است.» نبنزیا تأکید کرد: «برای همه آنهایی که فراموش کرده‌اند، باید یادآوری کنم که تمام بخش‌های قطعنامه ۲۲۳۱، ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ منقضی شدند و همچنین دبیرخانه سازمان ملل دیگر اختیاری در این زمینه ندارند» .

او اقدامات فرانسه و انگلیس را «اقدامی نمایشی» خواند و گفت: «آن‌ها با این اقدامات خود تنها تلاش می‌کنند که اختلافات را در شورای امنیت بیشتر کنند.» وی با اشاره به حملات اسرائیل به خاک ایران، تأکید کرد: «پنج دوره مذاکرات انجام شد، اما اسرائیل به خاک ایران حمله کرد در حالی‌که این حمله، برخلاف روند‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود.» نبنزیا افزود: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هرگز به مقاصد نظامی در برنامه هسته‌ای ایران، اشاره نکرده است.»

 معاون نمایندگی چین نیز با حمایت کامل از روسیه، به اجرای مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی اعتراض کرد و گفت: «فقط سه کشور اسنپ‌بک را فعال کردند و این موضوع ماه اکتبر منقضی شده است.» نماینده چین مکانیسم اسنپ‌بک را «دارای خلأ‌های قانونی» دانست و تأکید کرد: «شورای امنیت به توافق نرسیده که سه کشور اروپایی دارای اختیار برای فعال کردن این مکانیسم هستند.» وی تصریح کرد: «قطعنامه۲۲۳۱ در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ منقضی شد و شورای امنیت بررسی‌های خود در مورد برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کرده است، اما برخی از کشور‌ها با این اقدام، اختیارات شورای امنیت را زیر سؤال می‌برند».

نماینده چین همچنین آمریکا را مقصر خواند و افزود: «آمریکا به‌صورت یکطرفه از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و با همراهی اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کرد.» وی با تأکید بر صلح‌آمیز بودن برنامه ایران گفت: «ایران، هیچ قصدی برای ساخت سلاح هسته‌ای ندارد». وی حملات اسرائیل و آمریکا را عامل بن‌بست دانست و گفت: «حملات اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران، منجر به پیچیدگی موضوع هسته‌ای این کشور شده و ارائه پیشنهاد‌های تحریمی توسط تروئیکای اروپایی به شورای امنیت، مسیر تشدید تنش‌های بین‌المللی را فراهم کرده است.»

معاون نمایندگی پاکستان نیز با حمایت از ایران گفت: «تمامی مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران باید از طریق گفت‌و‌گو حل و فصل شوند و اقدامات قهری، تنها شکاف اعتماد میان طرفین را تشدید می‌کند. تحریم‌ها بیشترین آسیب را به مردم عادی می‌زند، اعتماد در ماه‌های گذشته به‌شدت آسیب دیده و باید بازسازی شود. باید از هرگونه اقدام ماجراجویانه پرهیز شود و برنامه هسته‌ای ایران صرفا از مسیر گفت‌و‌گو و راه‌حل سیاسی قابل حل‌وفصل است.»

ایروانی نماینده ایران هم مواضع روسیه و چین را تأیید کرد و گفت: «ایران مواضع روسیه و چین را در مخالفت با این نشست تأیید می‌کند. قطعنامه ۲۲۳۱ دارای بندی است که به‌صراحت تاریخ پایان آن را اکتبر ۲۰۲۵ اعلام کرده و پس از آن هیچ پایه قانونی برای ادامه وظایف این قطعنامه وجود ندارد. بنابراین، قطعنامه ۲۲۳۱ به پایان قطعی خود رسیده و هیچ مسئولیتی برعهده ندارد. دبیرکل سازمان ملل نباید بیانیه صادر کند، گزارش ارائه دهد یا نشستی در چارچوب برنامه عدم اشاعه شورای امنیت برگزار نماید، زیرا این نشست نقض صریح مقررات شورای امنیت است. ادامه اعمال قطعنامه ۲۲۳۱، چه از سوی ریاست شورا و چه از طریق سازوکار‌های دیگر، کاملا بی‌پایه و اساس است و شورای امنیت هیچ مسئولیتی در این زمینه ندارد.»

در مقابل، ادعا‌های غربی‌ها بدون محکوم کردن حملات اسرائیل و آمریکا، تکراری و بی‌پایه بود. نماینده انگلیس گفت: «نشست امروز کاملا همگام با رویه‌ها و اهداف شورای امنیت است. انگلیس به همراه فرانسه و آلمان، مکانیسم ماشه را در هم‌سویی کامل با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت اجرا کردند. ما این کار را به دلیل عدم پایبندی قابل‌توجه ایران به تعهدات خود، براساس برجام انجام دادیم.» فرانسه ادعا کرد: «حدود سه ماه پیش این شورا مکانیزم ماشه را اجرا کرد و پس از آن تحریم‌ها اجرایی شدند که دلیل آن نقض مکرر و مداوم تعهدات از سوی ایران براساس برجام بود. این روند همچنان ادامه دارد و تنها در زمانی منقضی محسوب می‌شود که موضوع برنامه هسته‌ای ایران حل شده باشد.» آلمان خواستار همکاری ایران با IAEA شد و آمریکا بر «موثر کردن کمیته تحریم‌ها» که دیگر اعضای شورای امنیت مانند روسیه و چین آن را به رسمیت نمی‌شناسند، پافشاری کرد.

سابقه حمایت‌های استوار روسیه و چین

حمایت قاطع امروز روسیه و چین ریشه در سابقه طولانی و استوار ایستادگی در برابر سیاست‌های خصمانه غرب دارد. در جنگ ۱۲روزه، مسکو و پکن بار‌ها حملات تل‌آویو و واشنگتن را محکوم نمودند و بر حق دفاع مشروع ایران تأکید ورزیدند. این حمایت‌ها، نه‌تنها دفاعی از ایران بلکه پاسداشتی از اصول چندجانبه‌گرایی در برابر یکجانبه‌گرایی آمریکا بود. پیشتر در نشست‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روسیه و چین گزارش‌های مدیرکل را به چالش کشیدند.

درنشست‌های قبلی شورای امنیت، روسیه وچین همواره پایان‌قطعنامه۲۲۳۱رابرجسته وتلاش‌های اسنپ‌بک را «غیرقانونی» خواندند. آنها گزارش‌های آژانس را مبنا قرار دادند که هیچ مدرکی از انحراف ارائه نمی‌دهد و غرب را به نقض تعهدات برجام متهم کردند. پاکستان نیز دراین جلسات از دیپلماسی حمایت وتحریم‌هارابرای مردم ایران مضر دانست.

گفتنی است آمریکا و تروئیکای اروپا که خود ناقضان آشکار برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ هستند، در مهرماه با فعال‌سازی نمایشی اسنپ‌بک پس از انقضای رسمی قطعنامه، نه‌تنها اعتبار خود را به باد دادند بلکه شورای امنیت را به ابزاری برای تحمیل اراده سیاسی تبدیل کردند. این سیاست دوگانه غرب وادعای دیپلماسی درحالی که تحریم‌ها مستقیما مردم عادی ایران را هدف قرار می‌دهد و جنایات اسرائیل را نادیده می‌گیرد، امنیت خاورمیانه را به خطر انداخته و دیپلماسی واقعی را نابود کرده است. با این حال حمایت‌ها از کشورمان در شورای امنیت، نشان داد آنها نتوانستند به هدف منزوی‌سازی ایران در نظام بین‌الملل دست یابند.

*کارشناس بین‌الملل