به یاد چنگیز جلیلوند؛ مرد حنجره طلایی دوبله

باشگاه خبرنگاران جوان - چنگیز جلیلوند متولد شهر شیراز، از نوجوانی ضمن اینکه به دبیری تاریخ و جغرافی و همچنین افسری ارتش علاقه‌مند بود، به همراه دوست دیرینش ابوالحسن تهامی‌نژاد وارد بازیگری تئاتر شد و ایفاگر نقش‌های کوچک در برخی از تئاتر‌های لاله‌زار بود. سپس به واسطه آگهی جذب بازیگر تئاتر، توانست به همراه تهامی‌نژاد در نمایش «افیون» به کارگردانی دکتر فتح‌الله والا و بازی پیشکسوتانی، چون داریوش اسدزاده، توران مهرزاد و منصور متین حضور داشته باشد. پس از مدتی بازی در تئاتر از طریق نصرت‌الله وحدت با دوبله آشنا شد و پس از معرفی شدن به هوشنگ مرادی (مدیر دوبلاژ و گوینده و بازیگر پیشکسوت) در استودیو آژیر فیلم در سال ۱۳۳۷، علی‌رغم دشواری‌های زیاد برای گفتن اولین جمله‌اش در دوبله، به‌خاطر پافشاری و حمایت‌های هوشنگ مرادی و علاقه و سماجت خودش موفق شد در یک لانگ‌شات در فیلمی هندی جمله موردنظر را با موفقیت بگوید و این سرآغازی شد برای معرفی یکی از گویندگان درخشان تاریخ دوبله در ایران.  

در ادامه، جلیلوند به گویندگی در فیلم‌ها زیر نظر منصور متین در استودیو شاهین‌فیلم پرداخت و نقش‌های کوچک، اما قابل توجه به او واگذار می‌شد تا سرانجام منصور متین، اولین نقش مهم و بزرگ جلیلوند را برای گویندگی به جای ماکسیمیلیان شل در فیلم «شیر‌های جوان» به او واگذار کرد و جلیلوند به‌خوبی از عهده این نقش برآمد. اما اولین گویندگی جلیلوند به جای مارلون براندو در فیلم «زنده باد زاپاتا» در استودیو میثاقیه و به مدیریت دوبلاژ عطاء‌الله کاملی در سال ۱۳۴۰ صورت گرفت و در این فیلم جلیلوند برای صدابازیگری نقش زاپاتا از لحن تودماغی یخ‌فروش محله‌شان الهام گرفت و با نوعی صداسازی مشابه با حالت تودماغی توانست گویندگی درخشانی را به جای امیلیانو زاپاتو و مارلون براندو در این فیلم به یادماندنی از خود به‌جا بگذارد، چنان‌چه تا سال‌ها به‌عنوان گوینده اصلی مارلون براندو بسیاری از دوبله نقش‌های این بازیگر را انجام می‌داد. جلیلوند در سال‌های بعد یعنی در ۱۳۵۵ برای دوبله دوم فیلم «زنده باد زاپاتا» این‌بار خودش مدیریت دوبلاژ انجام داد و در آن یک‌بار دیگر نقش زاپاتا را گفت.  

جلیلوند که در صداسازی و ایجاد تیپ‌های مختلف هم مهارت داشت و دوبله را به هر دو شکل رئال‌گویی و صداسازی انجام می‌داد، به جای انبوهی از بازیگران درخشان و مطرح گویندگی کرده است که از میان آنها می‌توان به این مواد اشاره کرد: مارلون براندو، پل نیومن، دین مارتین، گریگوری پک، آنتونی کوئین، جیمز استوارت، ریچارد برتون، جان وین، کرک داگلاس، کلینت ایستوود، کری گرانت، کلارک گیبل، رابرت دنیرو، برت لنکستر، ارول فلین، ترنس هیل، باد اسپنسر، لی وان کلیف، یول برینر، دواین جانسون، لیام نیسون، راسل کرو، کوین کاستنر، جرج کلونی، پیتر اوتول، رابرت ردفورد، استیو مک کوئین، ژان پل بلموندو، جک نیکلسون، کوین اسپیسی، جیمز کان، هیوجکمن، شان کانری، هریسون فورد، روی شایدر، چارلتون هستون، مایکل داگلاس، جیم کری، مل گیپسون، جیسون استاتهام، رابرت تیلور، برد پیت، سیلوستر استالونه، کریستین بیل، ژرار کلاین، آمیتاب باچان، جمشید مشایخی، عزت‌الله انتظامی، سعید راد، ایرج قادری و برخی دیگر.

جلیلوند در هر دو فضای جدی و کمیک در دوبله آثار فراوانی حضور داشته که از از میان آنها به این موارد می‌توان اشاره کرد: «شیر‌های جوان»، «زنده باد زاپاتا»، «لورنس عربستان» (دوبله اول)، «گربه‌ای روی شیروانی داغ»، «آیوانهو»، «شمال از شمال غربی»، «طناب»، «زوربای یونانی»، «بیلیاردباز»، «خوب، بد، زشت» (دوبله اول)، «رودخانه سرخ» (دوبله دوم)، «از اینجا تا ابدیت»، «چگونه می‌توان یک میلیون دلار دزدید»، «کنتسی از هنگ کنگ»، «المرگنتری»، «تعقیب»، «قهرمان»، «بوچ کسیدی و ساندنس کید»، «آسمانخراش جهنمی»، «وحشی»، «در بارانداز»، «شعله‌های آتش»، «تیرانداز چپ‌دست»، «تبانی»، «کلئوپاترا»، «قلعه عقاب‌ها»، «دکتر فاستوس»، «چه کسی از ویرجینیا وولف می‌ترسد»، «غاز‌های وحشی»، «جاسوس‌بازی»، «موش‌های صحرا»، «ساعت‌ها»، «به من می‌گویند هیچ‌کس»، «اگه خدا ببخشه من نمی‌بخشم»، «باد خشمگین»، «شاهزاده و گدا»، «بربادرفته» (دوبله اول)، «پدرخوانده ۱» (دوبله اول)، «شعله»، «ناشناس»، «توپ‌های ناوارون»، «هفت عروس برای هفت برادر»، «مری پاپینز»، «روز انتخاب»، «فیلادلفیایی جوان»، «هفت دلاور» (دوبله دوم)، «ورآکروز»، «اعجوبه»، «نیش»، «فولاد ناب»، «بینوایان»، «رابین هود»، «سارق حرفه‌ای»، «وحشی‌های جوان»، «دادگاه نورنبرگ»، «جزیره دکتر مورو»، «روزی روزگاری در آمریکا»، «مرد ایرلندی»، «رفقای خوب»، «انگیزه عدالت»، «انجمن نجیب‌زادگان عجیب»، «ماسک»، «اعترافات یک ذهن خطرناک»، «آرواره‌ها»، «جوسی ولز یاغی»، «ساباتا»، «مرد آرام»، «ال دورادو»، «قطار۳:۱۰ به یوما»، «فرار بزرگ» (دوبله دوم)، «کلاه»، «هملت»، «قتل در قطار سریع‌السیر شرق»، «آدمکش‌ها»، سریال خارجی «معلم»، فیلم‌های ایرانی «سفر سنگ» و «جرم»، سریال ایرانی «جلال‌الدین» و بسیاری آثار دیگر سینمایی و تلویزیونی. چنگیز جلیلوند همچنین تجربه گویندگی در انیمیشن‌هایی، چون «رنگو» (دوبله اول) و «دیو و دلبر» را داشت.

زنده‌یاد جلیلوند در بازیگری هم از دیرباز فعالیت داشت و برای اثبات توانایی خوب او در بازیگری می‌توان به دو نمونه بسیار متفاوت در این زمینه اشاره کرد: نقش یک پیرمرد مهربان و ساده‌دل مذهبی و تعزیه‌خوان روستایی در مجموعه تلویزیونی «یلدا» به کارگردانی حسن میرباقری، و دیگری نقش یک سرمایه‌دار اشرافی متکبر با خصوصیات مشابه پدرخوانده‌های مافیایی تبهکار در سریال «عبور از پاییز» ساخته مسعود شاه‌محمدی.

زنده‌یاد جلیلوند مانند گویندگانی، چون اسماعیل قادرپناه، بهروز رضوی، سعید مظفری، منوچهر اسماعیلی و مریم شیرزاد در گویندگی ترجمه آیات قرآن مشارکت داشته است. همچنین در کتاب صوتی «رستم و سهراب» به سرپرستی دوست دیرینش ابوالحسن تهامی‌نژاد، گوینده نقش رستم در شاهنامه فردوسی بود و نیز به مانند ناصر ممدوح در اجرای برنامه «هنر دوبله» فعالیت داشت.

جلیلوند به‌عنوان داور در مسابقات تلویزیونی «ستاره بیست» و «جادوی صدا» بخشی از تجربیات و راهنمایی‌های ارزشمند خود را به علاقه‌مندان منتقل کرد و در حالی‌که مشغول بازی در نقش یک اسقف رومی در مجموعه «سلمان فارسی» به کارگردانی داوود میرباقری بود، به علت ابتلا به بیماری کرونا و پس از چند روز بستری شدن در بیمارستان، در دوم آذرماه ۱۳۹۹ با به یادگار گذاشتن انبوهی از آثار هنری درگذشت. روحش شاد و یادش گرامی.