هواپیمای ایران را زدند، شاه چیزی نگفت

باشگاه خبرنگاران جوان - در دوران پهلوی، در حالی که یک مقام عالی از شوروی در ایران اقامت داشته، یک هواپیمای ایرانی در مرز با شوروی، از سوی شوروی مورد هدف قرار می‌گیرد و دو تن از سرنشینانِ آن کشته می‌شوند؛ اما پاسخ پهلوی به این اقدام، در جای خود جالب توجه است.

اگر محتوای صفحات سلطنت‌طلب در شبکه‌های اجتماعی را دنبال کرده باشیم، بار‌ها شاهد بوده‌ایم که جریان پهلوی همواره بر این ادعا پافشاری داشته‌اند که ایران در دوران پیش از انقلاب اسلامی، از قدرت و اقتداری ویژه در منطقه و حتی جهان برخوردار بوده است.

برای مثال، سلطنت‌طلب‌ها در ایام دفاع مقدس دوازده‌روزه، در پلتفرم‌های مختلف مانند اینستاگرام و اکس، تصویری از محمدرضا پهلوی را به‌طور گسترده به اشتراک گذاشتند و نوشتند: «فرض کنید در زمان حکومت این شخص، یک موشک به سوی ایران شلیک می‌شد».

اما این دست از ادعا‌ها هیچ‌گاه متکی به اسناد و منابع معتبر نبوده‌اند و صرفاً در قالب متن و یا عکس‌نوشته‌هایی ساختگی منتشر شده‌اند. برای راستی‌آزمایی چنین مطالبی، می‌توان به گزاره‌های مختلفی رجوع کرد.

ماجرای «سرنگون کردن یک هواپیمای ایرانی از سوی شوروی آن هم در آسمان ایران» که با انفعال دولت شاهنشاهی و سکوت شاه در برابر این تجاوز نظامی به ایران، می‌تواند عاملی باشد برای پایان یک رویا؛ رویایی که در آن، ایران عصر پهلوی کشوری مقتدر بود.

روزنامه اطلاعات، در ۳۰ آبان ۱۳‌۴۲، نوشته است: «جت‌های شوروی یک هواپیمای ایرانی را سرنگون کردند».

این روزنامه گزارش می‌دهد: «به قراری که خبرنگار ما از «درگز» گزارش می‌دهد، روز گذشته یک هواپیمای دوموتوره کشوری متعلق به شرکت «ایرتاکسی» که برای انجام برنامه‌های نقشه‌برداری اصلاحات ارضی در اجاره سازمان برنامه بوده است، در دو کیلومتری شهر درگز ـ حوالی مرز ایران و شوروی ـ مورد حمله هواپیما‌های شکاری شوروی قرار گرفته بر اثر اصابت گلوله‌های مسلسل هواپیما‌های مذکور سرنگون شده است».

در ادامه آمده است: «وصول این خبر، به‌خصوص در این هنگام که حضرت لئونید برژنف، صدر هیئت رئیسه اتحاد جماهیر شوروی در ایران اقامت دارند، به‌کلی غیرمنتظره بوده و موجب نهایت تعجب گردیده است».

اما به‌صورتی طنزگونه و یا غیرعادی، می‌بینیم که درست ذیل این خبر در همان صفحه از روزنامه، مطلبی درباره «دوستی ایران و شوروی» نیز درج شده است.

در این بخش از روزنامه ـ به نقل از برژنف ـ نوشته شده است: «دوستی ایران و شوروی نه فقط برای شوروی، بلکه برای ایران نیز ضروری است. ما یقین داریم که صلح، آرزو و آرمان ملت ایران است».

در مقابل، شریف‌امامی، رئیس مجلس سنا ـ بدون هیچ اشاره‌ای به سرنگونی هواپیمای ایرانی در مرز شوروی ـ چنین گفته است: «خوشبختانه اکنون در افق سیاسی مناسبات ما کوچک‌ترین اثر تیرگی باقی نمانده است».

انفعال و سکوت معنادار مقامات پهلوی به‌ویژه شخص محمدرضا شاه در قبال تجاوز نظامی شوروی به ایران و سرنگونی هواپیمای ایرانی، در حالی است که در صفحه چهارمِ همین روزنامه، خبری مبنی بر «کتک زدن و زندانی کردن دیپلمات‌های شوروی در کنگو» منتشر شده است.

لازم به ذکر است که در آن دوران ـ جنگ سرد ـ تقابلی میان آمریکا و شوروی وجود داشت. آمریکایی‌ها با استفاده از امکانات ایرانِ دوره پهلوی، علیه اتحاد جماهیر شوروی اقداماماتی ازجمله جاسوسی با استفاده از شنود و یا هواپیما‌هایی که قابلیت تصویربرداری داشتند انجام می‌داد.

درواقع به نظر می‌رسد که در آبان‌ماه سال ۱۳‌۴۲ نیز، هواپیمای ایرانی درواقع در جهت منافع آمریکا در مرز با شوروی به پرواز درآمده بوده است؛ بنابراین مقصر تجاوز نظامی شوروی به پهلوی هم آمریکا بوده است.

از طرفی، آمریکایی‌ها همواره سعی کرده‌اند که هیچ‌گاه رابطه‌ای حسنه میان ایران و روس‌ها شکل نگیرد. «آیزنهاور» در ۲۹ نوامبر ۱۹‌۵۲، در نخستین مصاحبه عمومی‌اش ـ پس از اینکه رییس‌جمهور آمریکا می‌شود ـ گفته بود: «گمان نمی‌کنم منطقه‌ای مهم‌تر از ایران روی نقشه جغرافیایی جهان وجود داشته باشد؛ ایران دارای نفت است و در چهار راه جهان واقع شده است.

آیزنهاور در این مصاحبه افزوده بود: «اگر روزگاری ایران و شوروی (روسیه) با هم کنار آیند، کره زمین جای امنی برای غرب نخواهد بود. همچنین نباید وضعیتی پیش آید که ایران به گذشته دور خود بازگردد و یک قدرت نظامی شود. وای به وقتی که میلیتاریسم ایرانی زنده شود؛ بروید تاریخ این کشور را بخوانید تا متوجه حرف من بشوید».

منبع: فارس