آموزش رسانه‌ای و مدیریت پیشگیرانه سرقت

باشگاه خبرنگاران جوان- سرهنگ بابک نمک شناس رییس مرکز اطلاع رسانی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ در یادداشتی نوشت؛ مسئله سرقت در جامعه معاصر صرفاً یک چالش انتظامی نیست؛ بلکه از منظر علوم اجتماعی و جرم‌شناسی، پدیده‌ای چندوجهی است که از تعامل عوامل فردی، محیطی و ساختاری پدید می‌آید. پژوهش‌های حوزه «پیشگیری وضعی از جرم» نشان می‌دهد که کاهش فرصت‌های ارتکاب جرم، یکی از مؤثرترین راهکار‌های کنترل سرقت است. در این میان، آموزش رسانه‌ای به‌عنوان ابزار اصلی ارتقای سواد انتظامی شهروندان، نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش این فرصت‌ها ایفا می‌کند.

رسانه‌ها با قابلیت گسترده در انتقال پیام، می‌توانند آگاهی عمومی درباره الگو‌های سرقت، تکنیک‌های جدید مجرمانه و روش‌های ساده، اما اثرگذار پیشگیری را به‌طور نظام‌مند افزایش دهند. این نوع آموزش، مطابق با نظریه «انتقال اجتماعی دانش»، می‌تواند رفتار‌های ایمن را به یک هنجار اجتماعی تبدیل کند؛ هنجاری که رعایت آن در سطح فردی، منجر به ارتقای امنیت جمعی می‌شود.

از منظر جامعه‌شناختی، رسانه زمانی بیشترین اثر را دارد که اطلاعات و هشدار‌های انتظامی را در قالبی قابل‌فهم، کوتاه و تکرارشونده ارائه کند. به‌عنوان مثال، هشدار‌های مربوط به ایمنی منازل، توصیه‌های مرتبط با جلوگیری از سرقت تلفن همراه در اماکن شلوغ، یا نکات مقابله با سرقت‌های اینترنتی، اگر در قالب پیام‌های کوتاه و مستمر رسانه‌ای ارائه شوند، می‌توانند به تغییر رفتار عمومی منجر شوند. همین تغییرات کوچک، اما گسترده، در مجموع به کاهش نرخ وقوع جرم کمک می‌کند.

آموزش رسانه‌ای همچنین نقشی مکمل در «پیشگیری اجتماعی» ایفا می‌کند. شهروندی که به اهمیت رعایت هشدار‌های انتظامی آگاه می‌شود، نه‌تنها از خود محافظت می‌کند، بلکه در همکاری با نیرو‌های انتظامی نیز مشارکت بیشتری نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، رسانه با افزایش سرمایه اجتماعی، امکان مشارکت مردم در فرایند تأمین نظم و امنیت را تقویت می‌کند.

با وجود اهمیت فراوان این رویکرد، هنوز هم آموزش‌های پیشگیرانه در بسیاری از رسانه‌ها به‌صورت مقطعی، غیرسیستماتیک و بدون انسجام کافی ارائه می‌شود. برای اثربخشی واقعی، لازم است که نهاد‌های رسانه‌ای، پلیس، شهرداری‌ها و مراکز پژوهشی، یک نقشه‌راه رسانه‌ای تدوین کنند که شامل تولید پیام‌های علمی، مخاطب‌محور و مبتنی بر داده‌های انتظامی باشد. تنها در چنین چارچوبی است که می‌توان انتظار داشت آموزش رسانه‌ای از سطح توصیه‌های پراکنده فراتر رفته و به بخشی از «فرهنگ پیشگیری» تبدیل شود.

در نهایت باید تأکید کرد که پیشگیری مؤثر از سرقت، نیازمند ترکیب اقدامات انتظامی، محیطی و فرهنگی است. رسانه‌ها در این میان نقشی دارند که هیچ نهاد دیگر جایگزین آن نمی‌شود. آگاهی‌بخشی دقیق، علمی و هدفمند بر پایه اطلاعات و هشدار‌های انتظامی، نخستین گامی است که می‌تواند مسیر جامعه را از واکنش به سرقت، به مدیریت هوشمندانه پیشگیری از آن تغییر دهد.