انتقاد پدر از دختر باید با حفظ کرامت و شناخت لطافت روحی او همراه باشد

دکتر مریم حاجی عبدالباقی، استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی به پرسش و پاسخی در موضوع «نحوه انتقاد یا تنبیه پدر در دایره حفظ کرامت دختر» پرداخت که تقدیم شما فرهیختگان می‌شود.

پرسش:

در شرایطی که پدر نیاز دارد از دختر خود انتقاد کند یا او را مورد تنبیه قرار دهد، چگونه می‌توان کرامت و حرمت دختر را حفظ کرد؟ به‌عبارتی، شیوه صحیحِ انتقاد و برخورد تربیتی پدر با دختر چگونه باید باشد تا عزت‌نفس او آسیب نبیند؟

پاسخ:

نکته بسیار مهمی در این پرسش نهفته است که توجه به آن برای هر پدر، ضروری و حیاتی است. طبیعت دختران با ویژگی‌های روانی و عاطفی خاصی همراه است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

خاطرم هست در دوران تحصیل، معلمی داشتیم که به‌طور هم‌زمان در مدارس پسرانه و دخترانه تدریس می‌کرد. او تجربه جالبی را با ما در میان گذاشت. می‌گفت: «وقتی در مدرسه دخترانه، حتی یک تذکر ساده به دانش‌آموزان می‌دهم، بعضی از آن‌ها به‌شدت ناراحت می‌شوند، بغض می‌کنند یا گریه‌شان می‌گیرد. اما در مدرسه پسرانه، اگر حتی دانش‌آموزی را با تندی از کلاس بیرون کنم، نه‌تنها ناراحت نمی‌شود، بلکه دفعه بعد با همان روحیه به کلاس بازمی‌گردد.»

این تفاوت، به‌روشنی نشان‌دهنده ظرافت روحی، نیاز به احترام، و حساسیت بالای دختران است. دختران از جهت عاطفی، لطیف‌تر، دقیق‌تر و احساس‌مدارترند و در نتیجه، از کوچک‌ترین بی‌احترامی یا کلام نامناسب، عمیقاً متأثر می‌شوند.

در واقع، در روابط انسانی، افراد بسیاری هستند که نمی‌توان با آن‌ها به شیوه‌ای خشک و صریح سخن گفت؛ بلکه باید با ملاحظه، دقت، لطافت، و جمله‌بندی‌های دقیق و محترمانه با آن‌ها ارتباط برقرار کرد.

بر این اساس، پدر نباید به‌هیچ‌وجه در برخورد با دختر، همان شیوه‌ای را به کار ببرد که با پسر به کار می‌برد.

امروزه با تبلیغ مفاهیمی مانند برابری مطلق میان دختر و پسر، گاهی تفاوت‌های فطری و روانی آن‌ها نادیده گرفته می‌شود.

ظرافت وجودی و لطافت روانی دختر، ایجاب می‌کند که در تربیت و گفت‌وگو با او، رویکردی متفاوت و مهربانانه اتخاذ شود.

به‌عنوان مثال، اگر پسری نمره ضعیفی گرفته باشد، پدر ممکن است با صراحت بگوید: «خیلی بد عمل کردی. از دستت ناراحتم. اصلاً انتظار نداشتم چنین نمره‌ای بگیری. از من نمره قبولی نداری.»، اما همین نوع گفت‌وگو با دختر نه‌تنها اثربخش نیست، بلکه به کرامت او آسیب می‌زند.

پدر در این‌گونه مواقع، باید با ادبیاتی آمیخته به محبت و احترام سخن بگوید. مثلاً بگوید: «من از تو انتظار بیشتری داشتم. باور نمی‌کردم که چنین نتیجه‌ای بگیری. من به تو ایمان دارم و همیشه منتظر بهترین‌ها از سوی تو هستم. این نمره برای کسی مثل تو نیست. تو می‌تونی پدرت رو خوشحال کنی، می‌تونی باعث افتخار من باشی. با این نتیجه، من ناامید شدم.»

استفاده از واژگان انگیزشی، بیان امید پدر به دختر و تقویت حس افتخار و اعتماد در او، تأثیری بسیار بیشتر و عمیق‌تر از انتقاد صریح و خشن دارد.

هدف از انتقاد، اصلاح رفتار است، نه شکستن شخصیت؛ بنابراین، در برخوردهای تربیتی، باید مهربانی، احترام و درک ویژگی‌های عاطفی دختر در اولویت باشد.

بدین‌گونه است که کرامت دختر در موقعیت‌های تربیتی حفظ می‌شود و در عین حال، اصلاح رفتاری نیز به شکلی مؤثر تحقق می‌یابد.

منبع: حوزه