از سحر و سحاب تا العالم و الکوثر؛ انتخابات عراق زیر چتر رسانه‌ای برون مرزی

باشگاه خبرنگاران جوان - انتخابات عراق، با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی این کشور و تنوع قومی مذهبی آن، همواره در کانون توجه رسانه‌های منطقه‌ای و جهانی قرار داشته است. در این کشور، رسانه‌های بین المللی به صورت ویژه، نقش مهمی در انتقال روایت‌ها، شکل‌دهی به افکار عمومی و بازتاب‌دهی رقابت‌های سیاسی ایفا می‌کنند؛ نقشی که در انتخابات اخیر نیز پررنگ‌تر از گذشته خود را نشان داد.

در سطح منطقه‌ای، جایگاه راهبردی عراق و روابط چندلایه‌اش با کشور‌های همسایه سبب می‌شود نتایج انتخابات نه‌تنها بر پویایی داخلی، بلکه بر معادلات بزرگ‌تر امنیتی و اقتصادی غرب آسیا نیز اثرگذار باشد. به همین دلیل، بسیاری از بازیگران خارجی روند انتخابات را از نزدیک دنبال می‌کنند و ثبات یا بی‌ثباتی حاصل از آن را عامل مهمی در سیاست‌گذاری‌های آتی خود می‌دانند.

با گسترش دسترسی مخاطبان عراقی به طیف وسیعی از رسانه‌های بین المللی، اهمیت کیفیت پوشش خبری، میزان بی‌طرفی، عمق محتوای تحلیلی، و شیوه‌های پردازش رویداد‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.

برخی شبکه‌ها تلاش کرده‌اند تصویری جامع و متوازن از روند رأی‌گیری، فضای رقابت و پیامد‌های سیاسی انتخابات ارائه دهند، در حالی که برخی دیگر بر ابعاد خاصی از تحولات تمرکز کرده و روایت‌های متفاوتی را برجسته ساخته‌اند. این تنوع رویکرد‌ها سبب می‌شود فهم کارکرد واقعی رسانه‌های برون‌مرزی تنها با بررسی دقیق عملکرد آنها در حوزه اطلاع‌رسانی، تحلیلگری، برنامه‌های گفت‌وگومحور و بازنمایی دیدگاه‌های متفاوت امکان‌پذیر باشد.

در این گزارش، تلاش شده است عملکرد شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی معاونت برون‌مرزی صداوسیما خاصه کانال کردی سحر، رادیو عربی شبکه سحاب، شبکه العالم و شبکه الکوثر در پوشش انتخابات اخیر عراق و روند تولید خبر و برنامه، تحلیل و بررسی شود. این مقدمه بستری فراهم می‌کند تا در ادامه، تصویری روشن‌تر و مستند از جایگاه رسانه‌های برون‌مرزی در فرآیند پوشش یکی از مهم‌ترین رویداد‌های سیاسی عراق ارائه شود.

سحر کردی و انتخابات عراق: ارزیابی یک روایت فرامرزی

باتوجه به اهمیت پوشش خبری رویداد‌های منطقه جغرافیایی مخاطبان هدف و لزوم اطلاع‌رسانی جامع درباره رویداد‌های تأثیرگذار همچون انتخابات پارلمانی، عملکرد کانال سحر کردی برای پوشش خبری و برنامه‌ای «انتخابات عراق» که در تاریخ ۲۰ آبان‌ماه برگزار شد به شرح ذیل و در سه بخش «ویژه برنامه‌های زنده»، «پوشش‌های خبری جامع در بخش‌های خبری» و «بهره‌گیری از قالب‌های گرافیکی جذاب، ساده و گویا» برنامه ریزی و اجرا شده است.

ویژه برنامه زنده

از حدود دو ماه قبل و از تاریخ ۲ مهرماه، روز‌های چهارشنبه ویژه‌برنامه «هه ڵبژاردنی عێراق» (انتخابات عراق) به صورت هفتگی به این امر اختصاص یافت که ضمن تبیین بررسی آثار و تبعات پیروزی هر کدام از احزاب برای مردم، به تعداد احتمالی کرسی‌های اخذشده نیز پرداخته شد. این ویژه‌برنامه در تاریخ‌های ۱۸ و ۱۹ که شب‌های منتهی به روز انتخابات بود، با دعوت از کارشناسان سیاسی متبحر به‌صورت زنده و مستقیم به تفسیر و بررسی انتخابات عراق اختصاص یافت.

در روز انتخابات هم از ساعت آغازین شروع اخذ رای، هر یک ساعت، ده دقیقه پخش زنده ویژه‌برنامه انتخابات به موضوع رأی‌گیری و حضور مردم پای صندوق‌های رأی اختصاص داشت تا مخاطبان به‌صورت لحظه‌ای و مداوم از آخرین نتایج انتخابات و میزان مشارکت آگاهی یابند.

در ساعات مختلف روز انتخابات نیز با برقراری ارتباط زنده با محل‌ها و صندوق‌های اخذ رأی در شهر‌های اربیل، سلیمانیه، کرکوک و بغداد، که توسط دو خبرنگار اعزامی معاونت برون‌مرزی و خبرنگار دفتر اربیل صورت گرفت، به‌صورت مستقیم با رأی‌دهندگان مصاحبه شد و گزارش‌های زنده از وضعیت محل‌های رأی‌گیری و مشارکت‌کنندگان به نمایش درآمد. همچنین در ساعات مختاف، هربار به مدت ۳۰ دقیقه، میزان پخش زنده برنامه با حضور کارشناسان کُرد و عرب زبان از شهر‌های اربیل و بغداد به‌صورت اسکایپی افزایش یافته و تا زمان پایان رأی‌گیری ادامه یافته است.

در روز بعد از انتخابات نیز این ویژه‌برنامه به‌صورت زنده ادامه یافت و آخرین نتایج انتخابات و میزان کرسی‌های اخذشده توسط احزاب مختلف سیاسی اطلاع‌رسانی شد. در برنامه «گفتگوی ویژه خبری» نیز با حضور کارشناسان مختلف به‌صورت زنده، آخرین نتایج انتخابات مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.

پوشش خبری جامع در بخش‌های خبری

دو ماه قبل از برگزاری انتخابات عراق، در بخش‌های خبری ساعات ۱۹:۳۰ و ۲۱:۰۰ که به دو گویش سورانی و کرمانجی پخش می‌شوند، در مجموع ۶۳ وی‌سی خبری ۳ دقیقه‌ای و ۱۵ گزارش خبری برای پوشش جامع اخبار مرتبط و اطلاع‌رسانی از مضامینی همچون روند انتخابات، محل‌های رأی‌گیری، میزان مشارکت، نتایج انتخابات و... به مخاطبان ارائه شد. در برنامه «روژه‌ف» (گفتگوی ویژه خبری) که با حضور کارشناسان مختلف به تحلیل و بررسی مهم‌ترین رویداد‌های منطقه و جهان می‌پردازد، در سه برنامه با دعوت از کارشناسان مختلف به تبیین مواضع و ابعاد گوناگون انتخابات، روند برگزاری، تأثیر نتایج انتخابات بر زندگی مردم و... پرداخته شد.

بهره‌گیری از قالب‌های گرافیکی جذاب، ساده و گویا

بهره‌گیری از گرافیک موشن و ایستا و لی‌اوت ازجمله قالب‌هایی بود که در ظاهری ساده و جذاب، مهم‌ترین و آخرین مضامین مرتبط با انتخابات را به مخاطبان اطلاع‌رسانی می‌کرد. پخش مستمر زیرنویس اطلاع‌رسانی در طی ایام قبل، حین و بعد از انتخابات نیز برای آگاهی‌بخشی سریع به مخاطبان در ساعات مختلف شبانه‌روز از دیگر اقدامات کانال سحر کردی برای پوشش جامع خبری بود.

العالم همگام با انتخابات عراق

شبکه خبری بین‌المللی العالم در راستای رسالت خود برای اطلاع‌رسانی دقیق و جامع درباره تحولات سیاسی منطقه، پوشش گسترده و ویژه‌ای از انتخابات پارلمانی عراق را در دستور کار خود قرار داد. این شبکه با توجه به اهمیت این رویداد برای آینده سیاسی و ثبات منطقه، با حساسیت و دقتی مضاعف به تولید و اجرای برنامه‌های خبری و تحلیلی اختصاصی پرداخت.

در همین راستا، این شبکه برنامه‌ای ویژه با عنوان «من العراق» را طراحی و از استودیو شبکه در بغداد به‌صورت زنده و روزانه پخش کرد.

این مجموعه برنامه در قالب ۴۵ قسمت ۴۵ دقیقه‌ای با حضور طیف گسترده‌ای از کارشناسان و چهره‌های تأثیرگذار عراقی از جمله رؤسای احزاب، سران قبایل و عشایر، علمای شیعه، اهل سنت و کرد و همچنین برخی از نامزد‌های برجسته انتخابات، به بررسی ابعاد مختلف انتخابات و فضای سیاسی عراق پرداخت.

در بخش دیگری از این برنامه، خبرنگاران شبکه خبری العالم از استان‌های مختلف عراق به‌صورت زنده در ارتباط بودند تا شور و مشارکت مردم، فعالیت ستاد‌های انتخاباتی و روند رقابت میان نامزد‌ها را از نزدیک به تصویر بکشند. این گزارش‌های میدانی، تصویری واقعی و زنده از فضای انتخاباتی عراق را برای مخاطبان در داخل و خارج از کشور فراهم آورد.

همزمان با پخش برنامه «من العراق»، بخش خبری شبکه نیز تولید و انتشار اخبار مرتبط با انتخابات عراق را به صورت روزانه و زنده از استودیو خبر شبکه در بغداد به روی آنتن می‌رفت.

پایگاه خبری شبکه العالم به زبان‌های فارسی و عربی بخش اختصاصی با عنوان «انتخابات عراق» را در صفحه اصلی خود طراحی کرد و علاوه بر سایت در شبکه‌های اجتماعی نیز اخبار به صورت روزانه و لحظه‌ای مخابره و در دسترس مخاطبان قرار داده می‌شد، به طوری‌که در پایگاه خبری شبکه العالم با استفاده از تصاویر، گزارش‌های ویدئویی و تحلیل‌های لحظه‌ای، پوشش جامعی از روند رأی‌گیری، واکنش‌های سیاسی و نتایج مقدماتی انتخابات ارائه شد. 

در سایت عربی شبکه العالم در مجموع ۲۱۰ خبر، ۴۸ برنامه و تحلیل و گفت‌و‌گو، و ۲۵۰ خبر در سکو‌های عربی شبکه در فضای مجازی با محوریت انتخابات عراق منتشر شده است. در سایت فارسی شبکه خبری العالم نیز در مجموع ۲۵۱ خبر و در شبکه‌های اجتماعی آن در مجموع ۶۹۰ محتوا با محوریت انتخابات عراق منتشر شده است.

در کنار این مجموعه برنامه‌ها، مستند ویژه‌ای با عنوان «الجنسیه العراقیه» نیز در یک قسمت ۲۵ دقیقه‌ای تولید و پخش شد که به مرور تاریخچه انتخابات در عراق، سیر شکل‌گیری پارلمان این کشور پس از سقوط دولت سابق، و تحولات سیاسی و اجتماعی مرتبط با فرآیند مردم‌سالاری در عراق اختصاص داشت.

پوشش گسترده رسانه‌ای شبکه خبری العالم از انتخابات عراق، بار دیگر نقش تاثیر گذار و فعال این رسانه را به عنوان یکی از منابع معتبر اطلاع‌رسانی منطقه‌ای تقویت کرده و توان تحلیلی و میدانی آن در بررسی تحولات سیاسی منطقه غرب آسیا را به نمایش گذاشت.

الکوثر، رسانه‌ای در میدان رقابت سیاسی

گروه سیاسی شبکه الکوثر از فاصله چهار ماه مانده به انتخابات کشور عراق، برنامه‌های سیاسی با شیب مناسب را به موضوع انتخابات عراق معطوف کرد.

در این بازه زمانی، برنامه تخصصی عراق شبکه الکوثر با عنوان «عراق الغد» با ۹ عنوان برنامه هر کدام به مدت ۵۰ دقیقه به این موضوع اختصاص داد. در دو ماه منتهی به انتخابات بخش ویژه‌ای به این برنامه در قالب «منصه» اضافه شد که با اجرای آقای «جلال خالدی» به بررسی آخرین تحولات و صف آرایی‌های سیاسی پیرامون انتخابات اختصاص داشت.

در دو روز برگزاری انتخابات نیز دو ویژه‌برنامه «عراق الغد» و «قضیة ساخنة» به‌طور اختصاصی به پوشش این رویداد پرداختند. همچنین ارتباط زنده با استودیوی بغداد صداوسیما تدارک دیده شد و گزارشگران شبکه در بغداد در قالب شش گزارش میدانی، ابعاد مختلف انتخابات را پوشش دادند. افزون بر این، بیش از ۳۰ بخش خبری شبکه نیز به موضوع انتخابات عراق اختصاص یافت.

گفتمان محوری گروه سیاسی شبکه الکوثر درباره انتخابات معطوف به اهمیت مشارکت حداکثری به ویژه در میان جامعه شیعیان عراق و روشنگری درباره عواقب سیاست جریان‌های تحریم کننده انتخابات عراق از سوی برخی رهبران سیاسی احزاب در عراق بود.

انتخابات عراق از نگاه رادیو عربی شبکه سحاب

رادیو عربی شبکه سحاب نیز به واسطه ماموریت رسانه‌ای خود از دو هفته مانده به روز برگزاری انتخابات با تولید و پخش برنامه‌های زنده و ضبطی اقدام به پوشش گسترده این رویداد مهم در صحنه سیاسی این کشور و منطقه کرد.

در این راستا، برنامه‌های «الانتخابات العراقیه، الامال والتحدیات» (انتخابات عراق بیم‌ها و امیدها) و ویژه برنامه زنده پوشش انتخابات عراق طراحی شد و قسمت‌هایی از برنامه‌های جاری کانال عربی، همچون برنامه احچایه ویه اهلنا (سلام هموطن)؛ معکم علی الهواء (همراه با شما) و حدث و حوار (گفتگوی خبری) به این اتفاق مهم پرداختند.

منبع: رسانه ملی