مصرف گیاهان دارویی برای کودکان خطرناک است

باشگاه خبرنگاران جوان - «حسین علی‌مددی»  عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره‌ی شیوع مسمومیت‌های دارویی میان کودکان، توضیح داد: در ایران برآورد دقیقی از شیوع مسمومیت دارویی میان کودکان وجود ندارد، زیرا بسیاری از موارد مسمومیت‌ها ممکن است خفیف باشند و یا خانواده‌ها برای درمان مراجعه نکنند، هرچند کودک با دارو مسموم شده باشد. اما به طور کلی در کودکان زیر ۷ سال، به ویژه زیر ۵ سال، شایع‌تر است. از طرف دیگر، مسمومیت دارویی در میان کودکان پسر نیز بیشتر از کودکان دختر دیده می‌شود. 

وی ادامه داد: در مراکزی مانند مرکز طبی کودکان که به عنوان مرکز مرجع اطفال در کشور محسوب می‌شود و بیماران زیادی مراجعه می‌کنند، می‌بینیم که شیوع مسمومیت‌ها میان کودکان کم نیست؛ چه مسمومیت‌های دارویی، چه مسمومیت با مواد سوزاننده و سایر موارد دیگر. مسمومیت دارویی میان کودکان به روش‌های مختلفی ممکن است رخ دهد. مثلا وقتی کودک دارویی را به اشتباه مصرف کند، یا اینکه حجم مصرفی دارویی که برای کودک تجویز شده است، بیش از حد مجاز افزایش پیدا کند.

همچنین مسمومیت‌های دارویی در کودکان، گاهی بر اثر سوء تفاهم ایجاد شده بین پزشک و خانواده رخ می‌دهد؛ مثلاً پزشک یک قاشق مرباخوری از دارو را تجویز کند اما خانواده آن را کمی بیشتر در نظر بگیرد و همین اشتباه می‌تواند مشکل‌ساز شود. از سوی دیگر، در کودکانی که بیماری زمینه‌ای دارند، برخی از داروهای آن‌ها می‌توانند مسمومیت ایجاد کنند. یا در مواردی که داروها با هم تداخل دارند، خطر مسمومیت افزایش پیدا می‌کند. علاوه بر این، اگر کودک بیماری، عفونت یا تغذیه نامناسبی نیز داشته باشد، حساسیت به دارو بیشتر می‌شود. 

فوق تخصص گوارش کودکان درباره علائم مسمومیت دارویی میان کودکان تصریح کرد و گفت: علائم مسمومیت دارویی اختصاصی نیستند و بسته به عضوی که درگیر شده متغیرند و حتی می‌توانند شبیه عفونت یا مسمومیت غذایی باشند. مهم‌ترین عامل تشخیص مسمومیت دارویی، شرح حال دقیق مصرف دارو و در دسترس بودن دارو برای کودک است. متأسفانه در کشور ما گاهی پزشکان نیز در گرفتن شرح حال دارویی دقت کافی ندارند و باید با حساسیت بیشتری این موضوع بررسی شود. 

وی درباره استفاده داروی گیاهی برای کودکان هشدار داد و گفت: مسئله‌ای که اغلب فراموش می‌شود، مصرف داروهای گیاهی است. خانواده‌ها این‌ها را دارو نمی‌دانند یا فکر می‌کنند بدون عارضه هستند، در حالی که مصرف نابجا یا دوز بالای آن‌ها می‌تواند حتی برای کودک خطر جانی داشته باشد. اولاً گیاه با اینکه می‌تواند خاصیت دارویی داشته باشد و مفید باشد، اما مصرف نابجا یا بیش از حد آن، به‌ویژه در کودکان که حساس‌تر هستند، سمی و خطرناک است. به همین دلیل توصیه نمی‌شود داروهای گیاهی به صورت خودسرانه برای کودکان استفاده شوند. 

وی ادامه داد: دوم بحث آلودگی این داروهای گیاهی مطرح است؛ چرا که ممکن است آلوده باشند و برای کودک مشکل ایجاد کنند. از طرفی مواردی دیده‌ایم که خانواده‌ها درمان دارویی بیماری شناخته‌شده‌ای را کنار گذاشته و به جای آن درمان گیاهی را جایگزین کرده‌اند در حالی که جان کودک را به خطر انداخته اند. 

او در پاسخ به این سوال که آیا در اورژانس‌های کشور امکانات و تجهیزات لازم برای درمان سریع مسمومیت کودکان وجود دارد؟ گفت: مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد، زیرا درمان‌های مسمومیت ها، تجهیزات پیچیده‌ای نیاز ندارند. شستشوی ساده و داروهای رایج که به عنوان پادزهر استفاده می‌شوند در اغلب بیمارستان‌های کشور در دسترس هستند. باید در نظر داشت که بیشتر از تجهیزات، نیاز به فرهنگ‌سازی داریم؛ هم در بین خانواده‌ها برای پیشگیری و هم در جامعه پزشکی برای در نظر گرفتن مسمومیت دارویی به عنوان یکی از تشخیص‌های محتمل. 

او با بیان اینکه مسمومیت‌های دارویی هم می‌تواند ناشی از اشتباه والدین و هم مصرف خودسرانه دارو توسط کودک باشد، گفت: برای کاهش این موارد باید چند نکته رعایت شود. نخست اینکه داروها نباید در دسترس کودکان باشند و باید در قفسه‌های قفل‌دار نگهداری شوند. همچنین از سنین پایین باید تفاوت دارو و غذا به کودک آموزش داده شود. از طرفی نباید در حضور کودک دارو مصرف کنیم تا کودک رفتار ما را تقلید نکند. داروهایی که ظاهرشان شبیه خوراکی است نیز باید دور از دسترس باشند. ظروف دارو نباید در خانه جابجا یا عوض شوند تا اشتباهی رخ ندهد. هنگام تجویز دارو باید دوز دقیق بر اساس سی‌سی، میلی‌لیتر یا میلی‌گرم ذکر شود و در داروخانه نیز مجدداً بررسی شود. 

علی‌مددی در پایان خاطر نشان کرد: در صورت شک به مسمومیت دارویی، باید فورا با اورژانس تماس گرفته و کودک به بیمارستان منتقل شود، زیرا برخی داروها می‌توانند خطر حیاتی داشته و حتی منجر به مرگ شوند.

منبع: ایلنا