خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب: محمدمهدی سیدناصری در یادداشتی که برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته، به تأثیرات مثبت متاورس به عنوان یکی از پدیده‌های تکنولوژیک مهم بروی زندگی کودکان و لزوم فرهنگ سازی و آموزش در این زمینه و بالابردن سواد دیجیتال والدین و مربیان و کودکان پرداخته است.
سیدناصری دکترای حقوق بین الملل عمومی دارد و در زمینه حقوق کودک منابعی تئوریک را تألیف کرده و پژوهشگر و محقق و کارشناس در حوزه حقوق کودکان است.
مشروح این یادداشت را در ادامه بخوانید:
تکنولوژی در سال‌های گذشته با سرعت بسیار کمی در حال حرکت بود تا؛ با خلق فناوری بلاکچین و شیوع ویروس کرونا سرعت فوق العاده بیشتری گرفت. زندگی بشر امروز با پیشرفتهای شگرف تکنولوژی و فناوری در حوزه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، دچار دگرگونی‌های فوق‌العاده شده است که می‌توان گفت؛ تکنولوژی ابر روایت دنیای ما انسان‌هاست و دنیای تکنولوژی توقف ناپذیر است. این رشد سریع دنیای دیجیتال، فضای سایبری و نفوذ و استفاده از فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات بر زندگی انسان‌ها به‌خصوص کودکان تأثیری چشمگیر داشته است. باید گفت گسترش لحظه‌ایِ محیط دیجیتال از جمله فناوری اطلاعات و ارتباطات، شبکه‌ها، محتواها، خدمات و برنامه‌های دیجیتال، واقعیت مجازی، هوش مصنوعی، رباتیک، سیستم‌های خودگردان، الگوریتم‌ها و تحلیل داده‌ها و فناوری‌های بایومتریک در ابعاد مختلف زندگی کودکان ایفای نقش می‌کند.
در کنار آن با شیوع ویروس کرونا افزایش استفاده از فضای مجازی که نقش مؤثری در تولید، انتشار و انتقال اطلاعات آموزشی و سرگرمی داشته است، سطح دسترسی به محتوای برخط را برای اقشار مختلف جامعه از جمله کودکان افزایش داده است. در عین حال، این شرایط بستری برای محدود شدن یا نقض حقوق افراد ایجاد کرده است که در یادداشتی مجزا به آن پرداخته‌ایم. در یادداشت قبلی که در مهر منتشر کردم و از اینجا قابل مطالعه است، بیشتر تمرکز بر معایب متاورس بود و به این پرداخته شد که؛ حقوق کودکان به عنوان آسیب‌پذیرترین قشر جامعه بیشتر در معرض تعرض و سوءاستفاده است. کودکان امروز زمان زیادی را برای فعالیت‌های آموزشی، تفریحی و سرگرمی در اینترنت و دنیای دیجیتال سپری می‌کنند و در معرض انواع خطرات و تهدیدات نیز قرار می‌گیرند. در این فضا که آسیب‌های متعددی کودکان و نوجوانان را تهدید می‌کند، موضوع صیانت از حقوق کودک و نوجوان در فضای مجازی، مسئله‌ای مهم و در خور توجه است که باید از سوی دولت‌ها و سایر نهادهای دولتی و مدنی و سایر متولیان امور کودکان مورد حمایت ویژه قرار گیرد. اما در این یادداشت به مزایای تأثیرات مثبت متاورس در زندگی کودکان پرداخته می‌شود.
شاید تا اینجا این سوال برایتان پیش آمده که اصلاً متاورس چیست؟
نام متاورس دقیقاً زمانی سر زبان‌ها افتاد که کمپانی فیسبوک اعلام کرد که قرار است نام خود را به کمپانی متا تغییر دهد. همانطور که زاکربرگ در ویدئویی که در یوتیوب منتشر کرد گفت، متاورس قرار است آینده اینترنت باشد. اما آینده اینترنت دقیقاً یعنی چه؟ متاورس قرار است یک شبکه یکپارچه از جهان‌های مجازی سه بعدی باشد. این دنیا از طریق یک هدست واقعیت مجازی (عینک‌های واقعیت مجازی) قابل دسترسی است. این یعنی قرار است یک عینک واقعیت مجازی به چشم بزنید و از روی صندلی که روی آن نشستید به سرتاسر یک جهان جذاب سفر کنید. می‌توانید با حرکات چشم یا کنترل‌کننده‌ها یا فرمان صوتی، اشیا را در این دنیا کنترل کنید.
اصطلاح متاورس ترکیبی از پیشوند متا meta به معنای فراتر و کلمه universe به معنی جهان است. با این حال، یک تعریف واقعی از متاورس دشوار است و این بخشی از ماهیت آن است. به‌طور خلاصه، متاورس یک دنیای سه بعدی است که جهان فیزیکی ما را به جهان دیجیتالی وصل می‌کند و متاورس می‌خواهد به ما انسان‌ها کمک کند تا در کسری از ثانیه به تمام اطلاعات دست پیدا کنیم.
مزایای متاورس برای کودکان چیست؟
برخی از رهبران فکری در زمینه آموزش و سیاست معتقدند که متاورس ممکن است پتانسیل یادگیری عمیقی را برای کودکان در محیط‌های کلاس درس و فراتر از آن داشته باشد. از سفرهای میدانی همه‌جانبه به نقاط دیدنی باستانی تا آموزش همدلی و کدنویسی، متاورس برخلاف هر پلتفرم مجازی دیگری، پتانسیل ایجاد یادگیری فعال، جذاب و تأثیرگذار را دارد. با این حال، جامعه آموزشی در حال حاضر از همتایان و سیاست‌گذاران می‌خواهد که از پیشرفتهای فناوری اخیر در مورد متاورس مطلع باشند. متاورس مزایای زیادی برای بچه‌ها دارد، به خصوص از منظر آموزشی که می‌توان گفت که آموزش بی‌تردید در رشد و تعالی زندگی فردی و اجتماعی انسان، دگرگون کردن آدمی و تحول حیاتی او جایگاهی بی‌بدیل دارد و می‌تواند نیروی محرکه سراسر زندگی او باشد.
یکی از اولین موارد تأثیر متاورس بر زندگی کودکان این است که با کمک چنین فناوری پیشرفتهای، فراگیران می‌توانند مفاهیم انتزاعی را به راحتی و به شیوه‌ای جذاب‌تر درک کنند. متاورس همچنین تجربه‌ای تقریباً واقعی و عملی را ارائه می‌کند که می‌تواند برای کودکان بسیار مفید باشد و به آنها کمک کند تا دنیای اطراف خود و نحوه کار را بهتر درک کنند.
علاوه بر این، متاورس می‌تواند مهارت‌های اجتماعی و حتی مهارت‌های فردی را در کودکان بهبود بخشد و این مورد نیز یکی از موارد تأثیر مثبت متاورس بر زندگی کودکان است. رسانه‌های اجتماعی اغلب به دلیل افزایش تنهایی و افسردگی در میان کودکان مقصر شناخته می‌شوند. از سوی دیگر، متاورس این پتانسیل را دارد که محیطی امن و کنترل شده برای کودکان فراهم کند تا با همسالان خود ارتباط برقرار کنند و دوستان جدیدی پیدا کنند. علاوه بر این، پتانسیل تشویق خلاقیت و توسعه هوش اجتماعی در کودکان را دارد.
کودکان از متاورس چگونه می‌توانند استفاده کنند؟
کودکان با هدست‌های واقعیت مجازی، تلفن‌ها، رایانه‌ها یا دستگاه‌های بازی غیرقابل نفوذ (مانند کنسول‌های بازی سنتی) به متاورس دسترسی پیدا می‌کنند. از دیدگاه سطح بالا، کودکان از متاورس برای بازی و اجتماعی شدن استفاده می‌کنند. در متاورس، کودکان می‌توانند جهان‌های دیجیتال یا آواتارهای سفارشی ایجاد کنند و همچنین ممکن است از آن برای خرید محصولات یا خدمات با ارز مجازی، ارز دیجیتال، یا ارزهای خاص (مانند ارز Robux) استفاده کنند. برخی از محبوب‌ترین بازی‌ها در میان کودکان که تجربه‌ای از بستر متاورس را ارائه می‌کنند، Fortnite ،Minecraft و Roblox هستند.
شما به احتمال بسیار زیاد دارید به این فکر می‌کنید که حضور متاورس تا چند سال آینده دور از انتظار است ولی لحظه‌ای به این بیندیشید که اگر برگردیم به دهه ۵۰ و فردی با شما درباره اینترنت فعلی در عصر حاضر صحبت کند حتماً شوکه خواهید شد و احتمالاً باور نخواهید کرد. شاید امروز یا فردا و یا حتی پس فردا شاهد حضور متاورس در زندگی‌هایمان نباشیم اما تا ۱۰ سال آینده اتفاقات عجیب و غریبی در زندگی بشر خواهد افتاد و این را نباید فراموش کنیم که ما انسان‌ها در مقابل تکنولوژی هیچ راه فراری نداریم؛ پس بهتر است هرچه سریع‌تر تعامل صحیح با محصولات و پدیده‌های تکنولوژیک را یاد بگیریم که آموزش و بالا بردن سطح سواد دیجیتال یک امر بسیار حیاتی است.
در عصر تکنولوژی آموزش و سلامت روانی کودکان با تمام تجربیات کسب‌شده نیازمند سازمان‌دهی است. ضمن اینکه مسائل مختلف در سیاست‌های یکپارچه در زمینه‌ی مراقبت و رشد کودکان خردسال و سیاست‌های پیشگیری و مراقبت از کودکان نیازمند به حمایت ویژه در زمینه‌های حقوق کودک، استانداردهای آموزشی، آموزش خودمراقبتی، مهارت‌های زندگی، محیط زندگی ایمن و اهمیت رسانه بر تربیت و رشد کودکان است. آموزش مسائل مختلف اهمیت زیادی دارد طوری‌که در زندگی افراد و حتی امور روزانه آنها به‌خوبی خود را نشان می‌دهد. در عصر تکنولوژی می‌بایست مربیان و معلمان و پدر و مادرها سواد دیجیتال خود را افزایش بدهند و آموزش ببینند زیرا استفاده از تکنولوژی به فرهنگ‌سازی و آموزش و سواد دیجیتال بالا نیاز دارد. متاورس به عنوان یکی از پدیده‌های بسیار مهم تکنولوژی؛ محیط آن سرگرم کننده است که این موضوع می‌تواند راهی فوق العاده عالی برای والدین و مربیان باشد تا با کودکان ارتباط برقرار کنند و مهارت‌ها و دانش‌های مختلف را در محیطی با استرس کمتر به آنها بیاموزند. مفهوم متاورس برای کودکان، به معنای فرصت‌های بی‌پایان برای معاشرت، یادگیری مهارت‌های جدید و کشف علایق آنهاست و تا زمانی که والدین و مربیان و معلمین از خطرات احتمالی آگاه باشند و اقدامات لازم را برای ایمن نگه داشتن کودکان انجام دهند، متاورس می‌تواند مکانی عالی برای کاوش و یادگیری و بالا بردن سطح مهارت‌های اجتماعی و فردی کودکان باشد. تکنولوژی بیشتر از آنکه ذاتاً فناورانه باشد ماهیتی اخلاقی و فرهنگی و انسانی دارد و تکنولوژی به خودی خود مخرب نیست و نحوه استفاده از آن بسیار مهم است.
