به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، دومین نشست هم‌اندیشی گروه‌های گویش‌پژوهی کشور با هدف آگاهی از فعالیت‌های در دست انجام هر یک از سه نهاد، و هم‌سویی، هم‌افزایی و پرهیز از موازی‌کاری در حوزه مطالعات گویشی کشور برگزار شد.
غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این نشست گفت: تجمیع مساعی و فعالیت‌های این سه نهاد که در امر گویش‌پژوهی فعال هستند، طبیعی و منطقی است؛ بی‌خبری و بی‌اطلاعی آنها از فعالیت و کار یکدیگر امری غیر معقول است.
وی افزود: به هر علتی از گذشته تا به امروز، کارهای گویش‌پژوهی در کشور ما در این سه مؤسسه جدا بررسی می‌شده است، اکنون باید تلاش کنیم از مرزهای اداری و اسمی جدا کننده رد شویم و هدف مشترک هر سه مؤسسه را اساس همکاری‌ها قرار دهیم؛ و این هم کار مشکلی نیست و به نفع کشور است.
حداد عادل تصریح کرد: ما در این حوزه در دو عرصه می‌توانیم برنامه‌ریزی کنیم: یکی عرصه داخلی به عنوان یک کشور که خود مصلحت می‌دانیم چه کار کنیم و برنامه‌ها و پیشنهادهایی که موجود است و دیگری اقتضائات بین‌المللی که طبق اعلام یونسکو است که باید مد نظر داشته باشیم و ببینیم در دهه آینده که به عنوان دهه زبان‌های بومی مطرح شده چه کاری می‌توانیم انجام دهیم.
وی با تأکید بر اینکه باید از کار هم مطلع شویم و هیچ اشکالی ندارد کارهایی را که می‌کنیم به نام هر سه مؤسسه منتشر کنیم افزود: مهم ایران است و ما هر اعتباری داریم از نام ایران است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه با بیان‌اینکه هویت ملی یک وحدت است که همواره شامل کثرت می‌شود، گفت: این سکه‌ای است که دو رو دارد هر گاه سخن از وحدت می‌کنید حتماً کثرتی بوده که به وحدت رسیده است؛ در فلسفه چنین بحث می‌کنیم که هر اندازه کثرت بیشتر باشد وحدت قوی‌تر است.
حداد عادل همچنین اشاره کرد که این کاری که ما می‌کنیم صرفاً یک عمل دانشگاهی یا پژوهشی نیست، بلکه کاری است که با هویت ملی ارتباط دارد.
مژگان اسماعیلی، رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون نیز در این نشست گفت: به دلیل اهمیت زبان مادری و محلی، یونسکو دهه آینده را به عنوان دهه زبان‌های بومی مطرح کرده و ایران با توجه به تنوع زبانی و گونه‌های مختلف زبانی که دارد می‌تواند در این دهه خوش بدرخشد، منوط به اینکه نهادهای متولی با تدوین برنامه‌ای دقیق و منسجم از این ظرفیت‌ها، استفاده کنند.
وی افزود: در فوریه ۲۰۲۰ یونسکو جلسه‌ای با حضور ۵۰ کشور در مکزیک برگزار کرد که در این جلسه بیانیه «یک دهه اقدام برای زبان‌های بومی» تصویب شد که شعار اصلی آن «بدون ما هیچ چیز برای ما نیست» است، این بیانیه اهمیت زبان‌های بومی را برای وحدت ملی و توسعه پایدار یادآوری می‌کند.
اسماعیلی خاطرنشان ساخت: بدیهی است ایجاد چارچوب‌های قانونی و اقدامات حمایتی موجب تقویت، اعتبار بخشی و شناسایی زبان‌های بومی خواهد شد، لذا می‌توان با آموزش و توسعه نرم‌افزارهای فناوری زبان، این گونه‌های زبانی را مستند و زمینه را برای پژوهش‌های بعدی فراهم کرد.
وی در پایان اظهار کرد: بنابراین امیدواریم در این جلسه ضمن بررسی ظرفیت‌ها با توجه به دانش و تجربیات استادان و پژوهشگران حوزه گویش‌پژوهی راهکارها و پیشنهادهایی برای حفاظت، احیا و ترویج زبان‌های بومی و در خطر ارائه شود.
محمد دبیر مقدم، معاون پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نیز در ادامه این نشست با نگاهی به سابقه فعالیت هر سه نهاد فعال در حوزه گویش و زبان، شامل فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: هر سه مرکز در این حوزه فعالیت‌های گسترده‌ای در قالب انتشارات، پژوهش‌های میدانی و مطالعات داشته‌اند.
او چند پیشنهاد هم در ارتباط با موضوع جلسه، از جمله نگارش یک شیوه‌نامه مشترک برای جمع‌آوری گویش‌ها، راه‌اندازی کتابخانه دیجیتال صوتی از زبان‌ها و گویش‌های ایران، برنامه‌ریزی برای برگزاری پنل تخصصی زبان‌ها و گویش‌های ایران در یازدهمین همایش زبان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، ارتباط با یونسکو برای معرفی فعالیت‌ها و … مطرح کرد.
حفظ زبان‌ها وگویش‌ها کاری پردامنه و یک نهضت اجتماعی است
امید طبیب‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی و مدیر گروه گویش‌شناسی این پژوهشگاه، در ادامه این نشست، با ارزشمند خواندن زبان فارسی گفت: ما به عنوان زبان‌شناس باید بگوییم که حفظ زبان‌ها وگویش‌ها کاری پردامنه و یک نهضت اجتماعی است که زبان‌شناسان به تنهایی از پس آن برنمی‌آیند.
او افزود: کاری که به طور خاص ما می‌توانیم انجام دهیم ثبت و ضبط ویژگی‌های گونه‌های زبانی درخطر و تدوین شیوه‌نامه‌ای برای انجام این کار است.
۲۷ هزار نمونه زبانی از آبادی‌های کشور گردآوری شده است
در ادامه این نشست فریار اخلاقی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و مدیر گروه زبان و گویش رایج، پس از بیان ضرورت همکاری علمی بین گروه‌های گویش‌پژوهی کشور، به معرفی طرح ملی اطلس زبانی ایران پرداخت و گفت: تاکنون ۲۷ هزار نمونه زبانی از آبادی‌های کشور گردآوری شده؛ و از آن میان ۱۷ هزار نمونه به همراه شناسنامه در سامانه بارگذاری شده است.
او در ادامه با اشاره به اینکه هنوز تعداد زبان‌ها و گویش‌های رایج در ایران به طور دقیق روشن نیست و بین صاحبنظران در این زمینه اتفاق نظر وجود ندارد، افزود: یکی از زمینه‌های همکاری گروه‌های گویش‌پژوهی سه نهاد حاضر در این جلسه می‌تواند بازبینی فهرست‌های موجود از زبان‌ها و گویش‌های ایران، بررسی رویکردهای مختلف در تعیین شمار زبان‌ها و گویش‌های ایران و رسیدن به اجماع نظر در این زمینه باشد.
اخلاقی اظهار کرد: نام گونه‌های زبانی موجود در سامانه اطلس زبانی ایران، بر اساس ۱۷ هزار نمونه زبانی ثبت شده در سامانه که بر اساس خوداظهاری گویشوران درج شده، ۴۸۰ نمونه است که بعد از دسته‌بندی علمی کاهش می‌یابد و می‌تواند به ما برای رسیدن به تعداد زبان‌ها و گویش‌های ایران یاری رساند.
پایگاه داده‌های گویشی ایجاد شود
سیروس نصرالله‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی این پژوهشگاه نیز در این نشست گفت: علی‌رغم زحمات بسیاری که در دهه‌های گذشته در قالب طرح‌های داخلی و خارجی کشیده شده؛ آنچنان که باید فعالیت‌های یکپارچه و گسترده‌ای در حوزه گویش به انجام نرسیده است.
او افزود: آنچه ما نیاز داریم ایجاد پایگاه داده‌های گویشی است، و باید به جایی برسیم که گویش‌های ایرانی شرقی را، به کمک کشورهای دیگر حفظ و نگهداری کنیم.
مجید طامه، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و معاون گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان نیز با بیان چرایی اهمیت زبان‌های بومی، به تشریح مفاد برنامه اعلام شده سازمان یونسکو در مورد دهه زبان‌های بومی پرداخت و بر لزوم بومی‌سازی مفاد این برنامه با توجه به ویژگی‌های تنوع زبانی در ایران تأکید کرد.
در ادامه این نشست، پژوهشگران حوزه گویش‌پژوهی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره برخی موضوعات و مسائل مربوط به حوزه کار خود و زمینه‌های همکاری بحث و تبادل نظر کردند.
