از شورای شهر موجود تا شورای شهر مطلوب؛ راه کار‌ها چیست؟

باشگاه خبرنگاران جوان - برنامه دور یک میز؛ به مناسبت "نهم اردیبهشت روز ملی شورا" به بررسی «شورا و اهمیت آن» پرداخت و گفتگویی با «مهندس جعفر شربیانی عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران» و «دکتر عابدین سالاری کارشناس حوزه اقتصاد شهری» و در ارتباط تلفنی با «دکتر مهدی اقراریان رئیس کمیته حقوق شهروندی و نظارت ششمین دوره شورای اسلامی شهر تهران» انجام داده است که مشروح این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید. 

شورا یک پل ارتباطی میان مردم و مدیریت شهری

محمدرضا اشراقی-کارشناس مجری: به نظر شما شورای کنونی با شورای مطلوب چقدر فاصله دارد؟ 

شربیانی عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران در پاسخ به این سوال گفت: در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با عنایت به اهمیت موضوع شورا‌ها ۶ اصل به اهمیت این نهاد مردمی اختصاص داده شده است. 

وی با بیان اینکه بحث شورا‌ها در ارتباط با اصول نظام است، گفت: فراتر از مباحث قانون اساسی همچنین در دین اسلام، آیات قرآن مجید و روایاتی از ائمه علیهم السلام به صورت فراوان بر اهمیت شورا‌ها تاکید شده است. 

شربیانی اضافه کرد: شورا یک پل ارتباطی میان مردم و مدیریت شهری است. در چنین نهاد مهمی مشارکت و مداخله مردم در اداره مدیریت شهری یک اصل و موضوع بسیار حیاتی و شریانی است. 

وی به سابقه و کارنامه شورا‌ها در شش دوره گذشته از حیث مشارکت مردم در اداره شهر و روستا اشاره کرد و گفت: در دوره سوم و چهارم شورا‌های اسلامی شهر و روستا در شهر تهران سابقه بسیار درخشانی از مداخله مردم در امور مدیریتی شهری بر روی یک سازه اجتماعی بسیار فعال و حاضر در صحنه تحت عنوان "شورایاری" داشتیم. در آن بازه زمانی شورایاری به قدری موثر بود و جدی گرفته شده بود که می‌توان گفت به صورت کم نظیری از مشارکت مردم در اداره شهر تهران ثبت شد. 

سیاست‌زدگی آفت بزرگ مدیریت شهری

اشراقی-کارشناس مجری: رابطه مردم با شورا را چگونه می‌بینید؟ 

شربیانی بیان کرد: متاسفانه سیاست‌زدگی آفت بزرگ مدیریت شهری است و شورا نیز جزو این مدیریت شهری است. این سیاست زدگی یکی از دلایلی است که سبب می‌شود مردم کمتر به نهاد شورایی که خود در انتخاب آن دخیل بودند، توجه داشته باشند. 

وی با بیان اینکه شورا‌ها باید ترجمه گر اندیشه‌ها و آراء جامعه نخبگانی مردم شهر در فضا‌های عملیاتی و اجرایی اداره شهر باشند، افزود: جای این نخبگان و استفاده از آراء، تجارب و اندیشه‌های آنان در اداره شهر‌ها به ویژه شهر تهران در تصمیم گیری‌ها و مقرره گذاری‌ها بسیار خالی است. 

باید در شور‌ها تصمیمات جسورانه گرفته شود

شربیانی با اشاره به اینکه حوزه معماری و شهرسازی پیشانی شهرداری تهران است، گفت: متاسفانه بیش از ۸۰ درصد درآمد‌های شهرداری امروز از حوزه درآمد ناپایدار مباحث معماری و شهرسازی است. بنابراین؛ اگر شورای باید به شورای مطلوب تبدیل شود، باید تصمیمات جدی و پرجسارت در آن گرفته شود و شهرداری را در ریلی قرار دهد که در مسیر مناسب به حرکت خود ادامه دهد. قطعا این موضوع در ابتدا سخت به نظر می‌آید و مشکلاتی را به بار خواهد آورد، اما اگر قرار است آیندگان این شهر را در نظر بگیریم، نباید امروز زمین شهر را برای اداره آن و درآمد ناپایدار از حوزه معماری شهرسازی را بفروشیم. 

۴ میلیون حاشیه نشین در شهر تهران

وی افزود: اگر بخواهیم عاقلانه و منصفانه شهر را اداره کنیم نباید به امروز فکر کنیم. امروز ما میراث‌دار برخی از دوره‌هایی هستیم که به این موضوعات توجه نشده است. به طور مثال امروز حاشیه نشینی پیرامون شهر تهران، حاصل فضایی است که در دو دهه گذشته اتفاق افتاده است و اکنون نیز در این دوره به آن ضریب می‌دهیم. به طور مثال امروزه تقریبا در پیرامون شهر تهران ۴ میلیون حاشیه نشین داریم که مسائل و آسیب‌های اجتماعی آن سربار شهر تهران شده است. 

مردم دیگر حوصله شنیدن حرف ندارند

اشراقی-کارشناس مجری: شورای شهر مطلوب شکل گرفته از اعضا و نمایندگان مطلوب است. یک نماینده مطلوب و مردمی باید چه شاخص‌هایی داشته باشد؟ 

شربیانی گفت: امروز باید مطالب بسیار صریح عنوان شود، مردم دیگر حوصله شنیدن حرف ندارند و باید سریعا سراغ اصل مطلب که حل مشکلات است، بروند. در چهارسالی که در دوره ششم گذشت، تلاش شد تا شورای اسلامی شهر تهران را از یک شورای شهرداری به شورای مردم شهر تهران تبدیل کند. 

وی درباره برخی از وظایف شورا و اعضای شورا گفت: یک؛ بحث مصوبات است که متشکل از طرح، لایحه و یا بودجه است. دو؛ بحث شفافیت در موضوع اداره شهر تهران است که مردم باید از آن مطلع باشند. سه؛ یکی از وظایف اصلی شورا نظارت است. 

بدنه شورای شهر تهران توازن ندارد

شربیانی با بیان اینکه بدنه شورای شهر تهران توازن ندارد، گفت: در دوره سوم و چهارم که دکتر قالیباف شهردار تهران بودند، توانسته بودند با پرداختن به یک سازه اجتماعی تحت عنوان "شورا یاری" بازو‌های نظارتی خود را به کوچه و خیابان‌ها بکشانند. 

این کارشناس افزود: مسئله نجات شهر تهران، مسئله بسیار مهمی است و اگر از امروز به آن دقت نکنیم و مانند همیشه بخواهیم با روزمرگی تهران را اداره کنیم، نهایتا ما نیز در تاریخ مانند همه اداواری قضاوت خواهیم شد که مانند یک نماینده مردم فکر نکردیم. 

"یک چالش یک راه حل"

وی به طرح "یک چالش یک راه حل" در جلسات ۲۲ گانه اشاره کرد و گفت: هدف اصلی طرح «یک چالش، یک راه حل» شناسایی مشکلات عمده و اساسی حوزه معماری و شهرسازی است. دلایلی که سبب شد تا این طرح شکل بگیرد به دلیل مشکلاتی است که اصلا حل نمی‌شود و متاسفانه در بروکراسی هزارتوی مسائل رانتی قرار می‌گیرد. همچنین شکاف بسیار عمیقی میان حقوق مردم در ابلاغیه ها، دستورالعمل و مصوبات مستتر است. 

طرح "پیگیری کار مردم تهران" از افتخارات شورای ششم

وی عنوان کرد: اگر امروز یک فرد عادی بخواهد شهردار منطقه را ببیند، این تلاش شاید ماه‌ها به طول بیانجامد؛ لذا به طرحی تحت عنوان "پیگیری کار مردم تهران" رسیدیم و سعی کردیم تا در این طرح حضور بی واسطه در میان مردم داشته باشند. در این چهار سال و در روند این طرح ۱۰۷ بار ۲۲ منطقه شهر تهران را از نزدیک مشاهده شد و با همیاری همکاران قبلی که قبل از ما نیز به برخی از مشکلات واقف بودند به بررسی نقاط ضعف و قوت آنها پرداختیم و بدون واسطه در چارچوب قانون مشکلات مردم را حل کردیم و می‌توان گفت که این طرح یکی از افتخارات شورای ششم است. 

باید به سمت مدیریت یکپارچه سازی شهری حرکت کنیم

شربیانی عنوان کرد: در استان تهران ما باید به سمت مدیریت یکپارچه سازی شهری حرکت کنیم و باید نهاد‌ها زیرمجموعه شهرداری شهر تهران قرار بگیرند تا یک دولت محلی داشته باشیم و بدین شکل به استاندارد‌های جهانی نزدیک شویم. 

وی تصریح کرد: در چهار سال گذشته نزدیک به ۳۰ همت در مصوبات بودجه‌ای خود برای حوزه فرهنگی شهر تهران در بودجه اعتبار تخصیص داده شده است. اینکه مردم بر این باورند که ما کاری نمی‌کنیم تنها به این دلیل است که نتوانسته‌ایم در حوزه فرهنگ برای مردم یک برون داد یکسانی برای تمام سلایق و لایه‌های مختلف اجتماعی ایجاد کنیم. 

شربیانی گفت: اگر امروز بخواهیم نسخه‌ای برای شهر تهران داشته باشیم تا برخی از این مشکلات به حداقل برسد، باید بر مشکلات شهر تهران متمرکز شویم و الویت بندی دقیقی داشته باشیم. 

تامین مالی شهر تهران یک تامین مالی ناپایدار و سمی است 

سالاری کارشناس حوزه اقتصاد شهری در ادامه این گفت‌و‌گو در برنامه دور یک میز خاطرنشان کرد: نهاد شورا‌ها را می‌توان از سه زاویه نگاه توده مردم، نخبگان جامعه و قدرت و حاکمیت مورد بررسی قرار داد. 

وی به رابطه شهر، شورا و مدیرت شهری با مقوله تامین مالی شهر پرداخت و گفت: اگر ما در ابتدا نتوانیم به عنوان تئوری‌های اقتصاد بخش عمومی را روشن کنیم که نهاد شورا چگونه تامین مالی می‌شود، نمی‌توانیم راجع به بقیه وجوه آن و مشارکت مردمی آن و سایر خروجی‌های آن داوری کنیم. سازه درآمدی شهرداری تهران حدود ۱۴۰ کد درآمدی دارد که حدود ۱۰ یا ۱۵ کد درآمدی در طول ۴۰ سال گذشته فعال بوده است. در نتیجه نزدیک به ۸ کد درآمدی وجود دارد که ۸۰ درصد درآمد شهر تهران را تامین می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند حدود ۳ یا ۴ هزار نفر در سال خرج تهران را می‌دهند. این افراد حقیقی و حقوقی کسانی هستند که در تهران با ملک و مستقلات سروکار دارند. بنابراین؛ تا زمانی که تکلیف تامین مالی شهر تهران روشن نشود، نمی‌توان به مسئله شورا ورود کنیم. به عبارت علمی و دقیق تامین مالی شهر تهران یک تامین مالی ناپایدار و سمی است که نتیجه تامین این مدل مالی در شهر تهران عبارت است از ترافیک، فروش کالبد شهر تهران، تراکم، جمعیت زیاد و مهاجرت گسترده به شهر تهران. 

توده مردم هیچ درکی از شورای شهر ندارند

اشراقی-کارشناس مجری: به نظر شما درآمد‌های مضر شهر و سیاست گذاری‌ها و تعرفه گذاری‌ها کجا ایراد دارد که شورای شهر و مدیریت شهری را از مطلوب جدا می‌کند؟ 

سالاری با تاکید بر اینکه یکی از زوایای مهم دیگر مقوله رابطه مردم با شورا است، گفت: در شورای شهر با چند مدل نماینده طرف هستیم. مدل اول؛ کسانی هستند که مسئله آنها مردم است. مدل دوم؛ کسانی هستند که از ابتدا تا انتها بخشی از مسئله شهرداری است. مدل سوم؛ کسانی هستند که از ابتدا کارکرد‌های حزبی دارند. مدل چهارم؛ افرادی هستند که کارکرد‌های شخصی خود دارند. 

وی افزود: اگر از یک فرد معمولی در شهر تهران این سوال پرسیده شود که شورای شهر و شهرداری در کجای هندسه شخصی شماست؟ پاسخ او در هیچ کجل خواهد بود. به دلیل اینکه اساسا از زاویه نگاه دیگری این شورا، شورای شهرداری است. به عبارتی در ساختار‌های مقایسه‌ای دنیا که نگاه می‌کنیم چیزی به اسم دولت محلی نداریم که این دولت بتواند توانایی سیاست گذاری داشته باشد و تامین مالی پایدار و برنامه ریزی کند. در بهترین حالت می‌توان گفت که ما شورای شهری با این ویژگی‌ها داریم که توده مردم هیچ درکی از این پدیده ندارند. اولین قدم برای مطلوب شدن رسیدن به یک مدل تامین مالی است. هر فردی که در شهر تهران زندگی می‌کند، حتی اگر یک ریال هزینه می‌کند باید متناسب با آن یک ریال کالای عمومی تولید شود و فرد نیز مطالبه گر همان باشد. 

سالاری عنوان کرد: شهر تهران در سال گذشته حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان درآمد نقدی داشته است که ۵۳ هزار میلیارد تومان صرف حقوق و دستمزد و نگه داشت آن شده است. در واقع به عنوان شهردار شهر تهران ۳۰ میلیارد پول دارید و یک محاسبه سرانگشتی نشان می‌دهد که در حال حاضر شهر تهران برای هر کیلومتر مترو ۳ هزار میلیارد تومان پول می‌خواهد. فی الواقع باید گفت که شهردار تهران، اگر همه شهر‌ها را تعطیل کند، می‌تواند ۱۰ کیلومتر مترو بسازد. 

یک تهران با بی شمار مسئله 

وی با بیان اینکه ما با تهرانی مواجه هستیم که در آن بیشمار مسئله وجود دارد، گفت: در ابتدا باید مسئله را به خوبی بشناسیم و مسئله اصلی اینجاست که دخل و خرج تهران با روش کنونی نمی‌تواند مسائل را حل کند. اولین فرض این است که باید بپذیریم اداره تهران با ساختار کنونی چیزی را حل نمی‌کند و باید به مدل جدیدی از شهر تهران بپذیریم. در واقع شهر تهران به معنی یک دولت محلی امکان گرفتن مالیات و سیاست گذاری در بخش فرهنگ، امنیت، پلیس، اجتماع و همه آنچکه در دنیا تجربه شده، داشته باشد و در ساختار قانون اساسی و شورای شهرداری کنونی دیده شود تا به یک دولت محلی تبدیل شود. 

سالاری اضافه کرد: پس از شکل گیری این دولت محلی وقتی توده مردم، حاکمیت، دولت و همه اجزای آن در خرج آن دخیل شدند، تازه می‌توان گفت که ساختار شکل گرفته است و بدین شکل است که مشارکت مردم، تکاپوی مالی، پایداری مالی و سوالات مردم معنا خواهد داشت. کیفیت زیست در دنیا دارای ۱۱۵ شاخص است که از جمله آنها کالبدی و فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و... است. اگر این شاخص‌ها آنالیز شوند به شاخص‌های بسیار ناامیدکننده‌ای می‌رسیم و اساسا کیفیت زندگی با استاندارد‌های متوسط نیز بسیار فاصله خواهد داشت. مسئله اینجاست که باید نقطه عزیمت را شناسایی کنیم و این نقطه عزیمت تامین مالی است. تا همه آن را نپذیریم، حرکتی صورت نمی‌گیرد. 

زمان بازخوانی نهاد شورا در ایران فرا رسیده است

وی همچنین گفت: زمان بازخوانی نهاد شورا با تعریف کنونی در ایران فرا رسیده است. شاید باید آن را جمع کرد و یا آن را به یک دولت محلی تبدیل کرد. 

سالاری با بیان اینکه با استاندارد‌های علمی کیفیت زیست در تهران قابل دفاع نیست، گفت: اگر در واکاوی ریشه این مسئله نگاه کنیم، متهم شماره یک؛ روش تامین مالی اداره شهر تهران خواهد بود و ممکن است که ده متهم دیگر هم داشته باشد. 

شورا نقطه بهینه سازی توده‌ای با تصمیم نخبگانی است 

این کارشناس تاکید کرد: شورا نقطه بهینه سازی توده‌ای با تصمیم نخبگانی است. در عین اینکه مطالبه توده باید شنیده و لمس شود، باید بتوان به روش‌های علمی نیز آن را ترجمه کرد. 

اعضای شورا باید طرف مردم باشند

 اشراقی-کارشناس مجری: شاخص‌ها و معیاری یک شورای شهر مطلوب چیست؟ 

اقراریان رئیس کمیته حقوق شهروندی و نظارت ششمین دوره شورای اسلامی شهر تهران در ادامه این گفت‌و‌گو تصریح کرد: مهمترین شاخصی که باید به آن توجه داشت، این است که نمایندگان شورا در هر کجا که هستند باید طرف مردم باشند و تصمیم گیری‌های آنها در راستای منافع عمومی شهر باشد. 

وی بر تاکید داشتن نگاه بلند مدت به حکمرانی در شهر‌ها اشاره کرد و گفت: گا‌ها در اداره شهر تهران میان منافع بلند مدت و کوتاه مدت تضاد وجود دارد. 

اقراریان با بیان اینکه اعضای شورای شهر و روستا باید در دسترس مردم باشند، گفت: اعضا باید پیگیر امور مردم باشند. 

نیازمند قوانین و مقررات متقن هستیم

وی با اشاره به اینکه تغییر و تحول روزانه، ماهانه و سالانه قوانین و مقررات در حوزه اداره شهر‌ها می‌تواند شهر را با چالش‌های گوناگونی مواجه کند، گفت: ریل گذاری‌هایی باید در شورا صورت بگیرد و قوانین و مقررات متقنی شکل بگیرد تا هر روز شاهد تغییر و تحولات در قوانین نباشیم و مردم با یک ثباتی در مقرره گذاری بتوانند تصمیم گیری درستی داشته باشند. 

برنامه «دور یک میز» یک میز به بزرگی ایران است که دور این میز گفت‌و‌گو‌های تخصصی پیرامون مسائل روز شکل می‌گیرد. 

قابل ذکر است؛ روز‌های شنبه تا چهارشنبه ساعت ۱۲:۳۰ به مدت ۸۵ دقیقه از آنتن این شبکه به نشانی موج FM ردیف ۹۴ مگاهرتز پخش می‌شود.

علاقه‌مندان می‌توانند نظرات خود را از طریق سامانه پیامکی ۳۰۰۰۰۹۴ و شماره در پیام‌رسان‌های مجازی به اشتراک بگذارند. این برنامه به تهیه‌کنندگی سیده فاطمه شعار، سردبیری علیرضا داودی و اجرا و کارشناسی محمدرضا اشراقی به روی آنتن می‌رود.