فرهنگی‌هنری 00:09 - 28 مهر 1400
عبدالجبار کاکایی با اشاره به این‌که همه افتخار سعدی به جهان‌گردی بود، از شاعرانی می‌گوید که به ابراز نفرت نسبت به مهاجرت در آثارشان پرداخته‌اند.

مهاجرت؛ از افتخار تا نفرت

این شاعر در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص نمود مهاجرت در ادبیات و به ویژه در شعر، و تغییر در شیوه نگاه شاعران به مقوله مهاجرت اظهار کرد: مهاجرت در ادبیات کهن و در واقع رفتن از مکانی به مکان دیگر برای خیلی از بزرگان ما مثل ناصرخسرو ارزش بوده است. حتی حافظ قصد مهاجرت داشت اما نتوانست مهاجرت کند یا همه افتخار سعدی به جهان‌گردی و گشتن بود.

او در عین حال گفت: اما مهاجرت در روزگار ما تعریف دیگری دارد. من محاسبه نکرده‌ام شاعران داخل کشور چه تعداد شعر درباره مهاجرت و در واقع عوامل مثبت و منفی آن گفته‌اند اما می‌شود استنباط دیگری هم از مفهوم توجه به مهاجرت در شعر معاصر داشت، همین دلتنگی‌ها، بیان فقدان آزادی‌های اجتماعی، آرزوها، خواسته‌ها و مطالباتی که در شعر معاصر مطرح می‌شود و زمینه‌های آن را در جهان توسعه‌یافته می‌بینیم (مثل نظام اخلاق شهروندی) میل به مهاجرت است، و همه این‌ها را می‌توان میل به مهاجرت تفسیر کرد.

کاکایی سپس با بیان مثال‌هایی افزود: وقتی «آی آدم‌ها که در ساحل نشسته شاد و خندانید» را از نیما می‌خوانیم، به نظرم نیما دارد به کشورهای در حال توسعه می‌گوید که شما با زندگی اجتماعی مرفه، شهروندان راضی و آینده روشن شاد و خندان هستید اما یک نفر در آب جان می‌سپارد. در عین حال، گریز از زندگی در جهان توسعه‌یافته به سمت گذشته هم نوعی نفرت از مهاجرت است، چون زمانی تقریبا چنین گرایش عمده‌ای هم در ادبیات معاصر ما بود که با اندیشه‌های مرحوم شایگان، دکتر حسین نصر و... و حتی خیلی از کارهای سینمایی مثل آثار داریوش مهرجویی شکل می‌گرفت که گریز از زندگی مدرن شهری و جهان توسعه‌یافته و فرار به سمت روستا و پناه بردن به کوه و صحرا را در خود دارد. حتی آن‌جا که سلمان هراتی می‌گوید «بیا به جبهه، به کوه برویم... پل هوایی فاصله‌ دیگری است/ که آسمان را از ما مضایقه می‌کند»، یا آن‌جا که آقای عبدالملکیان می‌گفت «آی چوپان! چوپان! شبدرت را چه کسی داد به باد؟»، یا علی معلم دل‌دادگی‌اش را برای روستا و برگشتن به جهان بدوی ساده شرح می‌دهد. این نوع تفکر در آثار جلال آل احمد هم وجود دارد. در خیلی از آثار این نوع تفکر به شکل نفرت از توسعه‌یافتگی، مدرن شدن و تغییر اخلاق و رفتار جامعه است که به نوعی می‌شود گفت که نفرت از مهاجرت است. و حتی دوست ندارند نشانه‌ها و المان‌های جهان توسعه‌یافته به سرزمین‌های شرقی وارد شود. از طرف دیگر، در ادبیات روشن‌فکری، به ویژه در آثاری که گرایش‌های انسان‌گرایی و به نوعی خرافه‌ستیزی یا دین‌ستیزی دارند، می‌توان مطالبات برای جهان توسعه‌یافته و مهاجرت را در آن‌ها تلقی کرد.

این شاعر همچنین به آثار سهراب سپهری اشاره و بیان کرد: در شعرهای سهراب سپهری هم وقتی می‌گوید «من چمدانم را خواهم بست...» می‌توان گفت که به فکر رفتن به جایی دیگر بوده است. 

عبدالجبار کاکایی در ادامه درخصوص هر دو نگاه شاعران به مهاجرت گفت: عده‌ای معتقدند - آن‌طور که مطالبات‌شان در شعر نشان می‌دهد - زندگی ما باید شبیه به زندگی اجتماعی در جهان توسعه‌یافته و به ویژه ممالک غربی باشد و عده‌ای دیگر هم معتقدند بازگشت به گذشته و قدیم، راه نجات ما است و در واقع هر دو جلوه در ادبیات معاصر ما دیده می‌شود. 

او در ادامه رابطه تاثیر مهاجرت بر ادبیات را دوطرفه دانست و اظهار کرد: کسی که محیط زندگی‌اش را عوض و در اقلیم دیگری شروع به زیست اجتماعی می‌کند، چون شاعری و سرودن تجمیع احساس، عواطف و افکار و چیدن کلمات کنار هم است، وقتی محیط زندگی عوض می‌شود، افکار و اندیشه‌ها هم کم‌کم تغییر شکل پیدا می‌کنند. چون وقتی در محیط جدیدتری زندگی می‌کنی و با تجربه‌های تازه‌تری مواجه می‌شوی، رفته‌رفته شکل چینش کلمات و شیوه بیان آرزوها و مطالبات هم عوض می‌شود، بنابراین مهاجرت بر ادبیات تاثیر دارد.

او همچنین گفت: مهاجرت‌های اقلیمی دم‌مرزی هم در کشور ما اتفاق افتاده، مثلا کردهای مقیم عراق سال ۴۲، ۴۳ از بغداد به کشور ما مهاجرت کردند که به آن‌ها معاودها یعنی کسانی که رانده شدند و مهاجرت کردند، می‌گویند. از بین این‌ها شاعران و نویسندگانی ظهور پیدا کردند که یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های‌شان وطن‌پرستی بود، یعنی بیشتر از شاعرانی که در کشور ساکن بودند، وطن‌پرستی و میهن‌دوستی دارند، چون زخم آوارگی، هجرت و برگشت به وطن در باورها و فکرهای‌شان بوده و تاثیر گذاشته است.

کاکایی در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت کیفی آثار ادبی مهاجرت نیز بیان کرد: من معتقدم که نباید در قضاوت، از ناحیه‌ای به ناحیه دیگر را رصد کنیم. ممکن است نگاه یا سبک شعر شاعری که در کشور دیگر زندگی می‌کند، متفاوت شده باشد اما دستگاه فکری و نظام اجتماعی که در آن زندگی می‌کند هم متفاوت است که تاثیر می‌گذارد، بنابراین باید در همان‌جا نقد و بررسی شود؛ اگرچه ارتباط آن‌ها با آن دامنه تداعی کلمات و انتقال احساسات قطع می‌شود. شاعران غزل‌سرای خوبی بوده‌اند که از کشور ما رفته‌اند و دیگر آثاری در حد کارهایی که در این‌جا تولید می‌کردند هم تولید نکردند. اما در حیطه خودشان همچنان صاحب ادعا هستند و به نظر می‌رسد در آن‌جا قانع و راضی هستند و کسانی که آثارشان را تحلیل می‌کنند، از آثار آن‌ها راضی‌اند. من نتیجه می‌گیرم که نباید آن طرف را از این‌جا رصد کرد. 

انتهای پیام


11279998
 
پربازدید ها
پر بحث ترین ها

مهمترین اخبار فرهنگی‌هنری

فرهنگی‌هنری
«باشگاه خبرنگاران» دبیر تاکید کرد که هر کشوری یک ورزش ملی دارد، در ایران هم کشتی جزو ورزش‌های ملی و مذهبی است و دقیقاً صداوسیما دست روی نقطه‌ای گذاشته، که حرف برای گفتن دارد.
فرهنگی‌هنری
«باشگاه خبرنگاران» رئیس فدراسیون کشتی گفت:هر کشوری ورزش ملی دارد، در ایران هم کشتی ورزش‌های ملی و مذهبی است و صداوسیما دست روی نقطه‌ای درستی گذاشته است.
فرهنگی‌هنری
«باشگاه خبرنگاران» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: بازگرداندن «ایمن» حجاج در شرایط جنگی اقدام ارزشمندی بود که اَجر زحمات «شبانه‌روزی» دست‌اندرکاران حج نزد خدای متعال محفوظ است.
فرهنگی‌هنری
«باشگاه خبرنگاران» در روز‌های جنگ هر شبکه تلویزیون با یک برنامه مشخص آنتن خود را به موضوع تجاوز رژیم صهیونیستی و همبستگی مردم اختصاص داد.
فرهنگی‌هنری
«باشگاه خبرنگاران» تهیه‌کننده سریال «طوبی» خبر داد که فعلاً اقدام جدی برای ساخت فصل دوم سریال «طوبی» نشده است. ولی با این حال، طرح فیلمنامه آن از قبل نوشته شده بود.
فرهنگی‌هنری
«باشگاه خبرنگاران» در پی حمله موشکی به ساختمان مرکزی صداوسیما، این حادثه نه تنها یک رخداد امنیتی و فنی، بلکه یک بحران روانی عمیق برای جامعه تلقی شد.
فرهنگی‌هنری
«باشگاه خبرنگاران» حجت‌السلام پناهیان تاکید کرد که رژیم صهیونیستی بیشتر از آنکه بخواهد سرزمین ما را بگیرد، می‌خواست سرزمین فکر، اندیشه و احساس ما را فتح کند.
فرهنگی‌هنری
«باشگاه خبرنگاران» با تغییر و انتخاب اعضای هیئت مدیره جدید انجمن هنر‌های نمایشی ایران، مدیرعامل این مجموعه نیز معرفی شد.
فرهنگی‌هنری
«باشگاه خبرنگاران» شورای پروانه فیلمسازی غیرسینمایی با ساخت ۴ فیلم‌نامه موافقت کرد.
فرهنگی‌هنری
«باشگاه خبرنگاران» رئیس سازمان صداوسیما با روایت روزی که رژیم صهیونیستی به ساختمان شیشه‌ای حمله کرد، گفت: واقعاً آخرین تصوری که داشتیم این بود که ساختمان شیشه‌ای هدف قرار بگیرد.

مشاهده مهمترین خبرها در صدر رسانه‌ها

صفحه اصلی | درباره‌ما | تماس‌با‌ما | تبلیغات | حفظ حریم شخصی

تمامی اخبار بطور خودکار از منابع مختلف جمع‌آوری می‌شود و این سایت مسئولیتی در قبال محتوای اخبار ندارد

کلیه خدمات ارائه شده در این سایت دارای مجوز های لازم از مراجع مربوطه و تابع قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد.

کلیه حقوق محفوظ است