راز خوفناک پشه‌ها فاش شد

باشگاه خبرنگاران جوان - دانشمندانی از دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا (Penn State) و چند مؤسسه دیگر، یافته‌های خود را در قالب یک مطالعه پیش‌چاپ که هفته گذشته در وب‌سایت bioRxiv منتشر شد، ارائه کرده‌اند. آن‌ها در مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و شرایط مختلف شواهدی یافته‌اند که نشان می‌دهد برخی پشه‌های نر، دست‌کم در شرایط مناسب، از خون تغذیه می‌کنند. به گفته پژوهشگران، این یافته‌ها می‌تواند یک باور قدیمی درباره میزان خطری که این حشرات برای انسان دارند را زیر سؤال ببرد، هرچند برای درک بهتر این پدیده به تحقیقات بیشتری نیاز است.

جیسون راسگون، نویسنده ارشد این مطالعه و حشره‌شناسی که در زمینه بیماری‌های منتقل‌شونده توسط ناقلان تخصص دارد، می‌گوید: ما واقعا باید آنچه را که در محیط طبیعی رخ می‌دهد، به‌طور دقیق و سخت‌گیرانه بررسی کنیم.

یک کشف اتفاقی

مدت‌هاست تصور می‌شود که پشه‌های نر بالغ برای تامین انرژی خود از شهد و دیگر منابع قندی تغذیه می‌کنند، در حالی که بیشتر پشه‌های ماده برای بقا به‌طور منظم از خون حیوانات دیگر استفاده می‌کنند. راسگون و همکارانش در ابتدا قصد نداشتند این فرضیات پذیرفته‌شده را به چالش بکشند.

اما چند سال پیش، یکی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی راسگون هنگام انجام آزمایش‌های تغذیه با خون روی پشه‌ها در آزمایشگاه متوجه شد که برخی از پشه‌هایی که خون خورده‌اند، نر هستند. راسگون جلوی دور انداختن این پشه‌ها را گرفت. او مقاله‌ای از سال ۲۰۱۶ را به یاد داشت که در آن پژوهشگران موفق شده بودند پشه‌های نر گونه Culex quinquefasciatus را به تغذیه از خون ترغیب کنند؛ خونی که سمی بود و طی چند روز باعث مرگ پشه‌های نر می‌شد. راسگون فرصت را غنیمت شمرد تا ببیند آیا همین اتفاق برای گونه‌ای دیگر هم رخ می‌دهد یا نه، بنابراین گروهش فقط آن‌ها را زیر نظر گرفت. برخلاف انتظار همه، پشه‌های نری که خون نوشیده بودند به همان اندازه پشه‌های نری که رژیم قندی معمول داشتند، عمر کردند.

راسگون می‌گوید: بخش زیادی از علم همین‌طور است. من همیشه می‌گویم بیشتر پیشرفت‌های بزرگم در ۲۰ سال فعالیتم به‌عنوان یک دانشمند، تصادفی بوده‌اند. معمولا مسائل علمی با این جمله شروع می‌شوند که: اوه، این عجیبه. اینجا چه خبره؟ و بیشتر مردم پیگیرش نمی‌شوند، اما باید پیگیری کرد.

در ابتدا، راسگون فکر می‌کرد این یافته فقط یک نکته علمی جالب و حاشیه‌ای است. اما او و گروهش با استفاده از منابع محدود خود به تحقیق ادامه دادند. برای مثال، در یکی از آزمایش‌ها دریافتند که می‌توان پشه‌های نر برخی گونه‌ها را وادار کرد به‌طور منظم از یک تغذیه‌کننده مصنوعی خون بمکند، به شرطی که ابتدا دچار کم‌آبی شده باشند، چیزی که پیش‌تر نشان داده بودند در مورد پشه‌های ماده هم رخ می‌دهد. سپس آن‌ها پشه‌هایی را با استفاده از فناوری کریسپر دستکاری ژنتیکی کردند که توانایی تشخیص کم آبی را نداشته باشند. این پشه‌های نر از خون تغذیه نکردند که بیشتر نشان می‌دهد کم‌آبی عامل کلیدی تحریک تغذیه خونی در پشه‌های نر است.

راسگون همچنین شروع به صحبت درباره کارش با دیگر دانشمندان این حوزه کرد و آن‌ها نیز به این پروژه روبه‌رشد کمک کردند. برای نمونه، برخی از هم‌نویسندگان، پشه‌های نری را که در طبیعت خون خورده بودند جمع‌آوری کرده بودند. آزمایش‌ها نشان داد این پشه‌های وحشی حاوی دی‌ان‌ای مهره‌داران (سگ و انسان) هستند که نشان می‌دهد آن‌ها با موفقیت از میزبان‌های جانوری تغذیه کرده‌اند.

علاوه بر این، آزمایش‌های گروه نشان داد که برخی پشه‌های نر می‌توانند به عامل بیماری‌زای منتقل‌شونده از طریق خون، یعنی ویروس نیل غربی، آلوده شوند. بدتر از آن، پژوهشگران دریافتند که این ویروس می‌تواند در بدن این پشه‌های نر به اندازه‌ای تکثیر شود که در صورت انتقال به میزبان دیگر از طریق تغذیه خونی، احتمال ایجاد عفونت جدید وجود داشته باشد.

در عجیب‌ترین بخش این ماجرا، راسگون از خودش به‌عنوان طعمه استفاده کرد. او خودش را در معرض قفسی حاوی ۲۰ پشه نرِ دچار کم‌آبی قرار داد. پنج پشه نر اطراف زخمی که روی دستش وجود داشت را بررسی کردند و یکی از آن‌ها موفق شد از خون او تغذیه کند. در آزمایش دیگری، یک پشه نر حتی توانست پوست راسگون را سوراخ کند و واکنش ایمنی معمول ناشی از نیش پشه را ایجاد کند، هرچند این واکنش فقط حدود ۱۰ دقیقه طول کشید و این پشه موفق نشد به یک مویرگ حاوی خون برسد.

در مجموع، گروه پژوهشی دریافت که دست‌کم پنج گونه از پشه‌های نر قادر به تغذیه از خون هستند. مطالعه‌ای که در ابتدا یک تحقیق کوچک و عجیب با سه نویسنده بود، اکنون به پروژه‌ای با ۱۷ نویسنده از آلمان، اسپانیا، استرالیا و آمریکا تبدیل شده است.

با وجود جذابیت این یافته‌ها، پژوهشگران هشدار می‌دهند که هنوز چیزهای زیادی هست که درباره این پدیده نمی‌دانیم.

تحقیقات این گروه نشان می‌دهد که تغذیه خونی در پشه‌های نر به شرایط خاصی نیاز دارد. این موضوع می‌تواند به این معنا باشد که چنین رفتاری در طبیعت به‌ندرت رخ می‌دهد. در عین حال، راسگون اشاره می‌کند که دنیای واقعی اغلب خشن است؛ بنابراین ممکن است پشه‌های نر زیادی آن‌قدر تشنه شوند که خرطوم خود را برای تغذیه از خون امتحان کنند.

یکی دیگر از پرسش‌های مهمِ بی‌پاسخ این است که آیا پشه‌های نر به‌طور منظم در حال انتقال بیماری به میزبان‌های خود هستند یا خیر. چندین گونه‌ای که در این مطالعه بررسی شده‌اند، ناقلان رایج عوامل بیماری‌زا برای انسان هستند. حتی اگر پشه‌های نر فقط نقش کوچکی در چرخه انتقال بیماری داشته باشند، همان نقش کوچک هم می‌تواند به اندازه‌ای مهم باشد که نیاز به توجه داشته باشد. پژوهشگران یادآور می‌شوند که امروزه از پشه‌های نر عقیم برای مقابله با بیماری‌های منتقل‌شونده توسط پشه‌ها، مانند مالاریا، استفاده می‌شود که راهبردی است که ممکن است خطرناک‌تر از آن چیزی باشد که تاکنون تصور می‌شد.

منبع: ایسنا