واکاوی مؤلفه‌های بصری و زیبایی‌شناختی برنامه‌های تلویزیونی

نشستی با عنوان «واکاوی مؤلفه‌های بصری و زیبایی‌شناختی برنامه‌های تلویزیونی گفت‌وگومحور دینی» در تالار پژوهش مرکز تحقیقات ساختمان اداری رسانه ملی برگزار شد.

در این نشست که با حضور برنامه سازان برنامه‌های معارفی، پژوهشگران و کارشناسان این حوزه برگزار شد،  «مریم وطن خواه» دانشجوی دکتری مطالعات رادیو و تلویزیون دانشگاه صداوسیما به واکاوی مولفه‌های بصری و زیبایی شناختی برنامه‌های گفتگو محور تلویزیون با محوریت مطالعه موردی برنامه‌های «سمت خدا» و «سوره» پرداخت.

وی در ابتدا این نشست با تاکید بر این که دین اسلام برای ارائه و ترویج آموزه‌های دینی خود باید از ظرفیت‌هایی مختلفی استفاده کند، گفت: یکی از ابزار‌های مهم برای انتقال اصول و مبانی دین اسلام، رسانه به ویژه تلویزیون است که در عرصه‌های مختلف حضور پررنگ و فعالی دارد و نقش موثری هم برای انتقال مفاهیم دینی ایفاء می‌کند.

 وطن خواه با اشاره به این که برای انتقال معارف و آموزه‌های دینی به نسل جدید مخاطبان، تلویزیون نیازمند بازنگری و نوآوری در قالب‌ها و سبک‌های برنامه‌سازی دینی است، گفت: یک برنامه دینی را نباید در یک دکور ساده با یک مجری و یک میهمان خلاصه کرد. علاوه بر محتوا، عناصر زیبایی‌شناختی تصویر نیز در اثرگذاری برنامه مهم هستند.

وی عواملی همچون شناخت مخاطب و درک خصوصیات و نیاز‌های نسل جدید مخاطبان، ارائه محتوای متناسب با نیاز مخاطبان جدید و بازنگری و نوآوری در قالب‌ها و سبک‌های برنامه‌سازی دینی را از ضروریات تهیه و تولید برنامه‌های گفتگو محور با موضوع معارفی و دینی برشمرد.

این کارشناس مطالعات رسانه رادیو و تلویزیون، یکی از مهم‌ترین آسیب‌های ملموس برنامه‌های گفت‌وگومحور دینی را یک‌نواخت بودن و نداشتن جذابیت در اجزای مختلف آن دانست. وطن خواه استفاده بی‌رویه از یک قالب، دکور و شیوه ارائه کلیشه‌ای را مهمترین عامل کاهش جذابیت و کاهش مخاطبان این نوع از برنامه‌ها برشمرد.

وی گفت: یکنواختی و استفاده مکرر از قالب‌ها و دکور‌های مشابه، کمبود خلاقیت و عدم نوآوری در ساختار و ارائه برنامه ها، ضعف بصری و بی‌توجهی به عناصر زیبایی‌شناختی تصویر در کاهش جذب مخاطب در برنامه‌های دینی موثر است.

وطن خواه ادامه داد: برای این مبحث یک سری رویکرد‌های نظری به رابطه دین و رسانه وجود دارد که یکی از آن‌ها نگاه ابزارگرایانه است که بر این اساس رسانه ماهیت کاملاً ابزاری دارد و می‌تواند در خدمت تبلیغ مفاهیم دینی یا غیردینی قرار گیرد و در واقع رسانه ابزاری خنثی برای انتقال پیام است. رویکرد نظری دیگر، نگاه ذات گرایانه است که ماهیت فناوری و رسانه‌های مدرن با حقیقت آن نسبت دارد و معتقد است میزان تصرف ما در ماهیت رسانه محدود است و رسانه دارای ماهیت و تأثیر ذاتی بر پیام است. نگاه بینابینی هم در این بین وجود دارد که تعامل بین رسانه و دین با شناخت اقتضائات رسانه را دربرمی گیرد.

کارشناس مطالعات رسانه رادیو و تلویزیون تصریح کرد: برای رویکرد تعاملی رابطه دین و رسانه، می‌توان با شناخت دقیق اقتضائات رسانه و استفاده از ظرفیت‌های آن، این ابزار را نسبت به انتقال مفاهیم دینی کارآمدتر ساخت. این نظریه به تعامل رسانه و دین در همه سطوح تأکید دارد. برخی به دنبال یافتن وجوه اشتراک دین و رسانه هستند تا از این طریق به راهکار‌های تعامل بین آنها دست یابند. ایجاد تعادل بین اقتضائات رسانه و پیام دینی، تعامل سازنده بین رسانه و دین در سطوح مختلف و خلاقیت در استفاده از ظرفیت‌های رسانه برای انتقال پیام دینی سه مولفه‌ای است که ما را در رسیدن به اهداف در ارائه یک محتوای غنی دینی با جذابیت‌ها یبصری و زیاشناسی کمک می‌کند. در واقع لزوم تناسب فرم و محتوا در آثار هنری جهت القای پیام و هدفی معین، امری انکارناپذیر است.

وی تاکید کرد: در برنامه‌سازی دینی، توجه به هر دو جنبه فرم و محتوا ضروری است تا پیام دینی به شکلی مؤثر و جذاب به مخاطب منتقل شود. خلاقیت در طراحی و استفاده از طراحان خلاق برای ایجاد تعادل بین سادگی و پیچیدگی، طراحی هدفمند دکور به گونه‌ای ماهیت دینی برنامه را منتقل کند، تنوع بصری و ایجاد تغییرات منظم و حساب شده در نورپردازی و الگوی رنگ برای حفظ جذابیت و جلوگیری از یکنواحتی و استفاده از الگو‌های فرهنگی و هنری اسلامی و ایرانی برای تقویت هویت برنامه از جمله راهکار‌های رسانه‌ای و نوآورانه بود که در این نشست برای ارتقای کیفی برنامه‌های گفتگو محور دینی مطرح شد.

گفتنی است دراین نشست دو برنامه «سمت خدا» شبکه سه و «سوره» شبکه چهار از لحاظ نورپردازی، طراحی دکور و صحنه، ترکیب بندی تصاویر، آرم و نشانه‌های روی تصویر، الگوی رنگ، پس زمینه تصویر مورد واکاوی و بررسی پژوهشی قرار گرفت و برای تحلیل اطلاعات از روش سه‌سویه‌سازی (مثلث‌سازی) استفاده شده است.