دکتر جهانگیر پرهمت استاد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به خبرنگار مهر در خصوص بحران آب اصفهان، چهارمحل و بختیاری و یزد گفت: این وضعیت ناشی از تخصیص نادرست منابع آبی و عدم مدیریت صحیح این منابع در هر یک از استان‌های اصفهان، یزد و چهارمحال و بختیاری بوده است.
وی با بیان اینکه به هر حال ما در یک کشور خشک و نیمه خشک هستیم که این موضوع تکلیف مدیریت منابع آبی را مشخص می‌کند، خاطر نشان کرد: مصرف میزان آب در کشور باید حساب شده باشد وقتی حساب شده نباشد چنین مشکلاتی به وجود می‌آید.
پرهمت عنوان کرد: استان اصفهان که منطقه‌ای خشک است بدون توجه به ظرفیت آبی آن به قطب صنعتی کشور تبدیل شده و طی سالهای اخیر صنایع زیادی همچون فولاد، ذوب آهن، پتروشیمی و …را در خود جای داده که اینها نیاز به آب و برق دارند؛ رفع چنین نیازی باید مدیریت شده باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: همچنین زمین‌های کشاورزی در استان اصفهان با کم آبی مواجه شده‌اند و دلیل آن هم، تخصیص حق آبه کشاورزان به صنایع مستقر در اصفهان است.
پرهمت با تاکید بر اینکه طی ۳۰ سال اخیر، انتقال آب از تونل‌های آب همچون تونل آب کوهرنگ به استان اصفهان انجام می‌گیرد، گفت: این آب حق همه صنایع، کشاورزان و مردم است اما تمام این آب به صنایع اختصاص پیدا می‌کند و همین باعث می‌شود زمین‌های کشاورزی با قدمت طولانی کشت خشک شوند و بدون آب بمانند.
وی با بیان اینکه انتقال آبی که از تونل کوهرنگ انجام می‌گیرد از استان چهار محال و بختیاری عبور می‌کند و بخشی از آن نیز برای آب شرب استان یزد مورد استفاده قرار می‌گیرد، عنوان کرد: اما به دلیل عدم مدیریت صحیح، این آب انتقال داده شده صرف صنایع می‌شود و همین مشکلات را برای مردم و کشاورزان به وجود آورده است.
پرهمت بیان کرد: ما چاره دیگری جز مدیریت منابع آبی کم نداریم و به وضوح می‌بینیم که ریشه این مشکل در مدیریت آب و تخصیص منابع است که مسئله فرهنگی و اجتماعی مردم در نظر مدیران نبوده و کشاورزی با سابقه فعالیت چند صد ساله بی آب مانده است. چرا باید اولویت با صنعت باشد و آب به کشاورزان و مردم نرسد!.
وی افزود: اگر مدیران چنین وضعیتی را پیش بینی می‌کردند و شغلی برای کشاورزان در نظر می‌گرفتند شاید این بحران به وجود نمی‌آمد. امروز این مسئله به وجود آمده است و تا فکری اساسی نشود همچنان به قوت خود باقی می‌ماند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تصریح کرد: به صورت کلی، عامل اصلی بحران در این سه استان تخصیص آب به صنایع مستقر در اصفهان بوده که خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها هم مزید بر علت شده است.
پرهمت با بیان اینکه ایران در ۲۰ سال اخیر دچار یک خشکسالی بی سابقه شده است، گفت: البته که ۴۰ سال گذشته هم، ایران در یک برهه زمانی کوتاه، دچار خشکسالی شد و این دوره خشکسالی ۲۰ ساله اخیر هم طولانی و با شدت بالا و گستره کشوری تأثیرگذار شده است. این نشان می‌دهد که باید برای منابع آبی به درستی تصمیم گرفته شود.
لزوم حمایت دولت از فناوری‌های مرتبط با آب
به گفته عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، برای رفع بحران ۳ استان و جلوگیری از ایجاد این وضعیت در سایر استان‌ها راهکارهایی وجود دارد که البته زمان بر هستند و نمی‌توان در مدت کوتاه و یک شبه به نتیجه رسید.
وی خاطر نشان کرد: در ابتدای امر صرفه‌جویی مصرف برای افزایش کارایی آب می‌تواند بهترین اقدام باشد اما لازم است که بهره‌وری آب را افزایش دهیم تا بتوان از منابع موجود پاسخگوی نیازهای فعلی بود.
وی با بیان اینکه دولت باید برای افزایش بهره‌وری آب و استفاده از سیستم‌های راندمان بالا برای بازچرخانی، تصفیه آب و پساب، استفاده از زه آب کشاورزی، افزایش کارایی و بهره‌وری آب کشاورزی و … حمایت‌های لازم را به عمل آورد، گفت: فناوری‌های مرتبط با این موضوع‌ها در کشور وجود دارد و شرک‌های دانش بنیان توانایی تولید محصولات مرتبط با بهره‌وری آب وجود دارند. ولی حمایت همه جانبه دولت، برنامه جامع و یک صدایی در تصمیمات را می‌طلبد.
پرهمت خاطر نشان کرد: برای توزیع عادلانه آب و بازگرداندن حق آبه کشاورزان نیاز به برآورد دقیق‌تری از بیلان آبی حوضه و منابع در دسترس است تا با برنامه‌ریزی دقیق‌تر و مبتنی بر بیلان آبی مشکلات موجود را با چشم باز حل کرد.
کشت گلخانه‌ای راهکاری برای کشاورزان
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با بیان اینکه کشاورزان نیز می‌توانند به سمت کشت گلخانه‌ای بروند و در این زمینه دولت باید حمایت کند، گفت: در این صورت مصرف آب کاهش می‌یابد و از تبخیر آب نیز در زمین‌های کشاورزی و هدررفت آن جلوگیری می‌شود.
پرهمت با بیان اینکه این اقدامات یک شبه رخ نمی‌دهد و این موضوع را مردم باید درک کنند، گفت: بر اساس آخرین آمار، هر فرد شبانه روز ۲۵۰ لیتر آب مصرف می‌کند که این میزان مصرف سرانه برای مصارف بخش شرب بالا است. با تصفیه پساب آب مصرفی شرب در شهرها می‌توان تا حدی حق آب کشاورزان را تامین کرد.
شناسایی آب‌های ژرف در اصفهان برای رفع بحران آبی
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با بیان اینکه راهکارهای دیگری برای رفع بحران آبی اصفهان نیز وجود دارد، گفت: آب‌های ژرف یکی از منابع آبی برای کشاورزان و صنایع بوده که در استان اصفهان قابل بررسی بوده و در صورت برآورد علمی و کارشناسی بخشی از نیاز را می‌تواند تأمین کرد.
استاد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: می‌توان با مطالعات از قبل انجام شده به شناسایی آب‌های ژرف در استان اصفهان پرداخت؛ البته که از قبل برای این موضوع بررسی‌های اولیه‌ای انجام شده است و احتمال اینکه منابع قابل برداشت وجود داشته باشد دور از ذهن نیست.
بازچرخانی سیلابها برای ذخیره بین سالی
وی افزود: همچنین راهکارهایی در طول سال می‌توان انجام داد که در چنین مواقعی به بحران بر نخوریم؛ استفاده از بیلان آبی و سیلاب‌هایی که طی سال به وقوع پیوسته و از دسترس خارج می‌شوند نیز از جمله این راهکارهاست.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری عنوان کرد: سیلی که در فروردین سال ۹۸ رخ داد به اندازه آب یک سال آبی کارون، کرخه و دز و نیز از استان‌های لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و ایلام به سمت خلیج فارس رفت؛ یا در همین دوره در بخش شمالی کشور مقادیر قابل توجهی سیلاب از ارتفاعات البرز سرازیر و به دریای خزر وارد شد؛ این میزان آبی کمی نیست و می‌تواند یک منبع خوبی باشد که با ذخیره بین سالی برای مصارف مختلف استفاده شود.
پرهمت افزود: بازچرخانی آب‌های مصرفی نیاز به فناوری دارد که دانش فنی این بازچرخانی وجود دارد و فقط لازم است از آن استفاده شود.
به گفته عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با توسعه آبخوان داری و آبخیزداری می‌توان این سیلابها را کنترل کرد تا ذخیره بین سالی برای جبران کمبود آب داشته باشیم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با تاکید بر اینکه همه شرک‌های دانش بنیان توانایی ساخت تجهیزات مورد نیاز برای استفاده از سیلابها را نیز دارند، گفت: اکنون این امکانات در کشور وجود دارد ولی دولت هم باید به این قضیه تمرکز کند تا این منابع آبی به خوبی بهره برداری شوند.
وی تاکید کرد: نباید این آب‌هایی که به صورت فصلی به دست می‌آید به راحتی از دست بروند بلکه باید از همان بالادست مهار و ذخیره شده تا در فصول نیاز آبی مورد استفاده قرار گیرند.
برای تبخیر آب سدها باید فکری کرد
پرهمت با بیان اینکه همچنین تبخیر آب سدها از دیگر مشکلاتی است که می‌توان با یک راه حل فناورانه مانع از هدررفت آب شد، گفت: تبخیر آب سد زاینده رود بخشی از منابع آبی این سد را سالانه هدر می‌دهد. ذخیره سازی، جلوگیری از تبخیر آب سد، حفظ رطوبت خاک در بالادست را می‌توان با یک برنامه یکپارچه مدیریت آبخیزها در بالا دست حفظ کرد.
وی با تاکید بر اینکه روش‌های علمی و دانش کافی برای جلوگیری از تبخیر آب سدها هم وجود دارد، گفت: در حال حاضر درست است که منابع آبی در کشور ما کم است اما برای مدیریت آب، تکنولوژی‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانیم از آنها بهره مند شویم تا به چنین بحران‌هایی مواجه نشویم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تاکید کرد: اکنون این دستاوردها وجود دارد که با بهره‌گیری از آنها می‌توان بحران آبی را از مسائل سیاسی جدا کرد.
باروری ابرها هزینه‌بر است
وی تاکید کرد: اگر بخواهیم با استفاده از باروری ابرها در این استان‌ها، آب مورد نیاز را تامین کنیم هزینه بر است و نمی‌تواند به صورت کلی مسئله و بحران این منطقه را حل کند.
پرهمت با بیان اینکه باروری ابرها در برخی کشورها و استان‌های ایران اجرایی شده، گفت: یک مرکز باروری ابرها در استان یزد وجود دارد که بارندگی در سال را ممکن است تا چند یا چند ده میلیمتر افزایش دهد ولی در مقایسه با بارندگی طبیعی ایستگاهی مثل کوهرنگ بختیاری که متوسط درازمدت آن حدود ۱۵۰۰ میلیمتر در سال است، این ارقام معنی‌دار نیست و نیز استفاده از این روش به صرفه نیست.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: البته که می‌توان به صورت موضعی از این روش استفاده کرد اما آنچنان تاثیری در رفع بحران نخواهد داشت.
آخرین راهکار تامین منابع آب در استان‌های بحران زده
وی افزود: با وجود پتانسیل استفاده از تکنولوژی‌های مختلف می‌توان آخرین راهکار را انتقال آب از خلیج فارس دانست که قابل تصفیه است و صنایع می‌توانند از آن استفاده کنند.
پرهمت تاکید کرد: امیدواریم که با اتکا به دستاوردهای محققان در شرک‌های دانش بنیان، حمایت دولت و مدیریت صحیح از این بحران عبور کنیم.
