فساد سال 95هم به نام صندوق ذخیره فرهنگیان و بانک سرمایه گره خورد. فسادی که غلامحسین محسنی اژه‌ای سخنگوی دستگاه قضا از حجم آن تعجب می‌کند و می‌گوید: «من تاکنون این مقدار تخلف را به‌صورت یکجا در مورد یک بانک ندیده ام».

ایده تشکیل صندوق ذخیره فرهنگیان اواخر سال 1373 به‌وجود آمد. در آن زمان مسئولان وقت آموزش و پرورش با ارائه طرحی برای افزایش قدرت مالی دوران بازنشستگی معلمان و ارتقای معیشتی و رفاه فرهنگیان به‌دنبال تشکیل این صندوق رفتند. مجلس در سال 1374به تشکیل چنین صندوقی رأی داد. براساس قانون مجلس، ماهانه حداکثر مبلغ پنج درصد حقوق و مزایای فرهنگیان به این صندوق واریز می‌شود.

در همین حال دولت موظف است همه ساله معادل مبلغ فوق را که به همین منظور در بودجه سالانه منظور می‌گردد، به صندوق مزبور واریز نماید.این صندوق با ورود به فعالیت‌های اقتصادی نظیر اداره شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها و صنایع بزرگی مثل نفت، پتروشیمی و معادن و انجام امور خدماتی به یکی از پولدارترین صندوق‌های کشور تبدیل شد. به‌طوری که هلدینگ‌های اقتصادی بزرگی مثل بانک سرمایه، بیمه معلم، ماشین‌سازی‌ اراک، شرکت کیمیای پارس خاورمیانه و یا شرکت ساختمانی معلم‌ فقط بخشی از شرکت‌های زیرمجموعه صندوق ذخیره فرهنگیان محسوب می‌شوند، اما فساد، بیخ گوش جایی است که انباشت پول باشد.

شهاب الدین غندالی مدیرعامل معزول این صندوق درباره حجم درآمدهای این صندوق در سال 94گفته بود: میزان درآمد ماهانه صندوق ذخیره فرهنگیان ۲۱ میلیارد تومان است. ماجرای فساد در این صندوق مثل فیش‌های نجومی همان اواخر اردیبهشت‌ماه لو رفت، اما فساد از سال 92 آغاز شده بود. عباس جعفری دولت آبادی دادستان تهران در یکی از نشست‌های خود با اشاره به دستگیری یک متهم در پرونده صندوق ذخیره فرهنگیان گفته بود بنای فساد در سال 1392با اجرای طرحی به نام «طرح فرهنگ» آغاز شده بود.

از اردیبهشت ماه که فساد لو رفت تا مهرماه سال 95که علی اصغر فانی وزیر وقت آموزش و پرورش استعفای خود را تقدیم رئیس‌جمهور کرد و از دولت رفت فقط 5‌ماه زمان کافی بود. فانی اما زمانی تن به این استعفا داد که در معرض استیضاح مجلس هم بود. جملاتی که او در متن استعفای خود به‌کار برده بود نشان می‌داد که تمایل دارد به مجلس برود و از خود دفاع کند. فانی خطاب به روحانی نوشته بود: «به‌رغم آمادگی کامل برای حضور در جلسه استیضاح و ارائه گزارش عملکرد سه ساله وزارت آموزش و پرورش در دولت تدبیر و امید و پاسخ به سؤالات نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی، بدین وسیله آمادگی خود را برای عمل به هرگونه تصمیم حضرت‌عالی درخصوص ادامه کار خویش نیز اعلام می‌کنم.»

با این حال استعفای او بلافاصله پذیرفته شد تا شاید در روز استیضاح از تریبون مجلس درباره فساد در صندوق ذخیره فرهنگی سخنی گفته نشود. فانی اما در آخرین روز حضور خود در وزارت آموزش و پرورش شهاب الدین غندالی مدیرعامل وقت صندوق ذخیره فرهنگیان را برکنار کرد تاحین رفتنش از وزارت آموزش و پرورش، با همه بی‌حساب شده باشد.

• رد پای آقازاده‌ها در فساد

رقم دقیقی درباره فساد صورت گرفته در صندوق ذخیره فرهنگیان اعلام نشده است اما ارقامی بین 8هزارمیلیارد تا 12هزار میلیارد تومان برای این فساد ذکر شده است. فخرالدین دانش آشتیانی، که جانشین علی اصغرفانی در وزارت آموزش و پرورش شده درباره رقم فساد صورت گرفته در صندوق ذخیره فرهنگیان گفته است «در این‌باره بحث‌های متعددی شده و تا مسئله کامل بررسی نشود ما نمی‌توانیم عدد و رقم درستی از اختلاس در این صندوق اعلام کنیم و تمام اعداد و ارقامی که اعلام می‌شود قابل اطمینان و استناد نیست» امیر خجسته عضو هیأت تحقیق‌وتفحص از صندوق ذخیره فرهنگیان نیز گفته است: برخی افراد عنوان کرده‌اند که رقم تخلفات از 8هزار میلیارد تومان بیشتر است و هیأت تحقیق و تفحص در حال بررسی رقم دقیق تخلفات است.

وی گفته که 8هزار میلیارد تومان سرمایه فرهنگیان به‌دست افراد خاصی است که تعداد آنها حدود 30نفر است و حاضر به بازگرداندن آنها نیستند. به گفته امیرخجسته بسیاری از این افراد وابسته به برخی مقامات بودند و برخی نیز آقازاده هستند. به رد پای آقازاده‌ها در فساد صورت گرفته در صندوق ذخیره فرهنگیان، عباس جعفری دولت آبادی هم اشاره می‌کند. او می‌گوید: در بانک سرمایه، ۱۰ نفر قریب به ۴ هزار میلیارد تومان تسهیلات اخذ کردند و آقای م. ج که روز دوشنبه (۶ /۱۰/ ۱۳۹۵) بازداشت شد و ۱۲۰۰ میلیارد تومان بدهی دارد، با فرزندان برخی مسئولان ارتباط برقرار کرده بود. پیش از آن دادستان تهران از بازداشت دو متهم بانک سرمایه خبر داده بود اما روابط عمومی این بانک بهمن‌ماه در جوابیه‌ای که در پاسخ به اظهارات یکی از نمایندگان مجلس منتشر کرده بود، اشاره کردکه 4بدهکار کلان بانک سرمایه در بازداشت به‌سرمی‌برند.

• تخلفات چگونه بوده است؟

دادستان تهران درباره تخلفات صورت گرفته در بانک سرمایه گفته است: بین مدیران سابق بانک سرمایه و بدهکاران تبانی وجود داشته به‌نحوی که برخی املاک 14برابر قیمت واقعی ارزیابی و تملک شده است. برخی مستندات پرونده‌ها در بانک وجود ندارد، و املاک هم معارض دارند و هم متصرف. جعفری دولت آبادی در توضیح مصادیق این تخلفات می‌گوید: برای نمونه در یک مورد، بانک با اعطای تسهیلات کلان به یک نفر، ملکی را واقع در لواسان به مبلغ بیش از چند برابر قیمت واقعی به‌عنوان تضمین قبول کرده که با ارجاع امر به کارشناسی از سوی بازپرس پرونده، کارشناس ارزش واقعی ملک را 47میلیارد تومان اعلام کرد. او به پرداخت سودهای موهوم، دخالت‌های مدیران صندوق ذخیره فرهنگیان در پرداخت وام‌ها و صدور ضمانت نامه‌های بی‌اساس به‌عنوان راه‌های فساد در بانک سرمایه اشاره کرده و از صدور ضمانت‌نامه‌های میلیاردی برای چند نفر کارتن خواب خبر داده بود. امیر خجسته رئیس فراکسیون مبارزه با مفاسد اقتصادی هم در این‌باره گفته بود: بین ۳۰نفری که ۸هزار میلیارد تومان را از صندوق ذخیره و بانک سرمایه گرفته‌اند برخی ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیارد تومان وام برای شرکت‌های صوری دریافت کرده‌اند.

• دورهمی در بانک سرمایه

بانک سرمایه که متعلق به فرهنگیان است در طول 2سال شش مدیرعامل عوض کرده است. یعنی هر 4ماه یک مدیرعامل. جبار کوچکی نژاد یکی از نمایندگان عضو هیأت تحقیق و تفحص از صندوق ذخیره فرهنگیان در جلسه‌ای که تحقیق و تفحص به تصویب مجلس رسید به تخلفات صورت گرفته در بانک سرمایه اشاره کرده و با تأکید بر اینکه برداشت بیش از حد از سرمایه بانک سبب ایجاد تخلف در بانک و اعلام آن از سوی بانک مرکزی شده است افزود: سرمایه بانک حدود 11هزار میلیارد تومان بوده که متأسفانه اکنون بسیار کم شده است و بانک برای جبران خسارت، اموال غیرمنقول خود را به قیمت نازل به فروش رسانده است.

وی با بیان اینکه 90درصد تسهیلات صندوق به 30 نفر اختصاص داده شده است تصریح کرد: بانک سرمایه 7هزار میلیارد تومان معوقه غیرقابل وصول دارد و یک فرد 3هزار و 900میلیارد تومان به این صندوق بدهکار است که این هم سبب شده جریاناتی از این شرایط سوءاستفاده کنند. خجسته گفته است: صندوق ذخیره فرهنگیان به‌صورت خانوادگی و فامیلی اداره می‌شد و به‌شیوه‌های خاصی مانع از خروج اطلاعات از صندوق می‌شدند.

• هر چه جلو می‌رویم فساد عمیق‌تر می‌شود

غلامحسین محسنی اژه‌ای سخنگوی قوه قضاییه با اشاره به پرونده صندوق ذخیره فرهنگیان و بانک سرمایه گفته است ما هر چقدر که جلوتر می‌رویم با تخلفات بسیار گسترده و زیادی که در این دو مورد است، روبه‌رو می‌شویم. زیرا این دو موضوع با هم هستند. جا دارد که دولت و بانک مرکزی آسیب شناسی خوبی به عمل آورند تا ببینند که چرا این مسائل رخ داده و چه کاری باید انجام داد که این موضوع تکرار نشود.

وی گفته است: قوه قضاییه با هزار زحمت وارد موضوع می‌شود و متهمان را دستگیر می‌کند، اما اگر آسیب شناسی نشود باز اینگونه موضوعات تکرار می‌شوند. این پرونده بسیار جای عبرت دارد و باید ببینیم که چه اتفاقی افتاده است.

محسنی اژه‌ای یادآور شد: چند هزار میلیارد تومان در اختیار تعداد معدودی از افراد قرار گرفته بدون اینکه تضمینی برای وصول داده باشند، که همه برخلاف قانون و مقررات است. آنها در رابطه با تسهیلات بانکی و تجاری هم وجوه گرفته‌اند و هم مصرف کرده‌اند، که من تاکنون این مقدار تخلف را به‌صورت یکجا در مورد یک بانک ندیده‌ام. همچنین تعیین مدیرعامل براساس مقررات نبوده بلکه براساس حمایت‌ها و نفوذها بوده است و در مدت 10سال، 13بار سرپرست و مدیرعامل عوض شده است.