به گزارش خبرنگار تاریخ خبرگزاری فارس، «خلیج فارس» نام تاریخی آبهایی است که از زمان باستان تا به حال به کار برده شده است. مدارک متقنی وجود دارد که یونانیان آن را سینوس پرسیکوس و عرب‌ها نیز قرن‌ها آن را خلیج فارس یا بحر فارس می‌نامیدند. اما این عنوان در سال‌های اخیر بارها از سوی کشورهای نوپای حاشیه خلیج‌فارس مورد تعرض و تحریف قرار گرفت.

با جدی‌تر شدن این هجمه‌ها و با توجه به حقانیت و کاربرد مستمر نام خلیج فارس در همه زبان‌ها و زمان‌ها،‌ مقام‌های رسمی کشور شروع به موضع‌گیری کردند و از اوایل دهه هشتاد نگاه‌ها به خلیج فارس رنگ و بوی ملی گرفت.

تیرماه سال 1384 بود که به‌ پیشنهاد شورای‌ فرهنگ‌ عمومی‌ و برای جلوگیری از مخدوش‌شدن هویت‌ فرهنگی‌ و تاریخی‌ ملت‌ ایران، شورای‌ عالی‌ انقلاب‌ فرهنگی‌ روز اخراج‌ پرتغالی‌ها از تنگه‌ هرمز (یعنی 10 اردیبهشت) را به‌ عنوان‌ روز ملی‌ خلیج‌ فارس‌ نامگذاری‌ کرد. ماجرای بازپس‌گیری جزیره هرمز به چهار قرن پیش یعنی 21 آوریل سال 1622 میلادی باز می‌گردد.

* اما قدیمی‌ترین نقشه‌های موجود درباره خلیج فارس مربوط به چه سالی است؟

«محمدرضا سحاب» مدیر مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب در پاسخ به این پرسش خبرنگار فارس گفت: قدیمی‌ترین نقشه‌هایی که در آن نام خلیج فارس ذکر شده، مربوط به نقشه‌نگاران یونانی در سه  تا چهار قرن پیش از میلاد است. آن‌ها خلیج فارس را «سینوس پرسیکوس» (Sinus Persicus) می‌نامیدند.

وی ادامه داد: بطلمیوس (جغرافیدان و منجم یونانی ساکن اسکندریه) در قرن دوم میلادی اطلس جغرافیایی ترسیم کرده و در آن نقشه‌هایی از ایران و دیگر مناطق جهان شناخته‌شده تا آن زمان را ترسیم کرده است که بر آب‌های جنوبی ایران نام «سینوس پرسیکوس» داده است.

سحاب در پاسخ به پرسشی درباره قدمت نقشه‌های ایرانی مزین به نام خلیج فارس اظهار داشت: وقتی یونانیان از خلیج فارس نام برده‌اند، امکان ندارد که امپراتوری بزرگ ایران آن روز در نقشه‌های خود از خلیج فارس نامی نبرده باشد، اما متأسفانه نقشه‌ای از آن دوران به دست ما نرسیده است. احتمالا یا در آتش‌سوزی تخت‌جمشید از بین رفته‌اند یا در حمله اعراب.

مدیر مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب افزود: البته نقشه‌هایی که ایرانیان مسلمان تهیه کرده‌اند، موجود است. از جمله نقشه‌ای مربوط به قرن دوم هجری که توسط ابوموسی خوارزمی به دستور مأمون خلیفه عباسی تهیه شده؛ این اولین نقشه جهان هست که ایرانیان مسلمان تهیه کردند و اصالت دارد. نقشه‌های بلخی و اصطخری در قرون بعدی نیز شهرت دارند. البته اصل نقشه در تاریخ باقی نمانده اما کپی آن که ۴۰۰ سال بعد از اصطخری در یک کتاب در استانبول نسخه‌برداری شده، وجود دارد.

وی درباره این نقشه خاطرنشان کرد: در نقشه‌های اصطخری نام «دریای پارس» و «بحر فارس» به دو زبان فارسی و عربی قید شده است. او در این نقشه بیان می‌کند که حضرت یونس در ساحل دجله سوار بر کشتی می‌شود و وقتی قرعه به نام او می‌افتد که گناهکار است، توسط ماهی بلعیده شود اما پس از استغفار، ‌یک هفته بعد در ساحل خلیج فارس از شکم ماهی خارج می‌شود.

سحاب درباره مجموعه فعالیت‌های مؤسسه تحت مدیریت خود توضیح داد: مرحوم پدرم سه جلد اطلس خلیج فارس را تهیه کرد و در سال ۱۳۴۵ نخستین نمایشگاه اسناد تاریخی و نقشه‌های جغرافیایی خلیج فارس را در تهران در محل امروزی تئاتر شهر برپا کرد. پس از انقلاب نیز دو مجلد دیگر تهیه شد.

وی افزود: تا امروز ۷ جلد اطلس خلیج فارس به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی تهیه کرده‌ایم ولی یک دست صدا ندارد و دولت باید کمک کند تا بتوانیم حقمان را در مجامع جهانی اثبات کنیم. بنده بارها در نمایشگاه فرانکفورت دیده‌ام که از کویت و امارات آمده‌اند تا برای خودشان هویت ایجاد کنند و کتاب منقوش به نام مجعول خلیج عربی را به رایگان به بازدیدکنندگان اهدا می‌کنند، اما در غرفه ایران اطلس خلیج فارس را به قیمت ۲۰۰ یورو می‌فروشند.

مدیر مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب در پایان اظهار امیدواری کرد: اعتلای نام خلیج فارس به برگزاری همایش‌های داخلی محدود نشود و دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تبیین این مسأله نسبت به چاپ اطلس خلیج فارس به زبان‌های روز دنیا همت کند.