خبرگزاری مهر-گروه بین الملل: «فرانسیس فوکویاما» نظریه‌پرداز پایان تاریخ و از اساتید شناخته شده دانشگاه جانز هاپکینز، در مطلبی که در «فارین افرز» منتشر شد، نگاهی موشکافانه به رویدادهای این روزهای آمریکا داشته و به دنبال ریشه یابی حوادث بوده است.
دو پدیده نوظهور شرایط را به گونه ای غیرمنتظره متحول کرده است: فناوری ارتباطات و تبدیل گرایشات حزبی به فرقه گرایی حزبی که در دایره هویت فرهنگی قابل ارزیابی است وی در این باره می نویسد: در سال ۲۰۱۴ درباره فساد سیاسی که در آمریکا ریشه دوانده و به ضعف عملکرد مؤسسات حکومتی منجر شده است، هشدار دادم. در واقع، تعصب روشنفکرانه و نفوذ سیاستمداران سنتی مانع از اصلاح این سازمان های دولتی می شود.
به گفته فوکویاما، در واکنش به این فساد ریشه ای بود که در سال ۲۰۱۶، مردم آمریکا فارغ از گرایش سیاسی که داشتند به سیاستمداران غیرسنتی نظیر دونالد ترامپ و برنی سندرز روی آوردند حال آنکه این تهدید وجود داشت که پوپولیست ها بخواهند با سورای گرفتن از موج به وجود آمده در جامعه، آن را با اهداف خود همسو کنند- تهدیدی که در نهایت با راهیابی ترامپ به کاخ سفید عملی شد.
وی ادامه می دهد: به این ترتیب، فسادی که از سال ها قبل نهادینه شده بود سرعت بیشتری به خود گرفت که اوج آن را در حمله به کنگره در ۶ ژانویه ۲۰۲۱ (۱۷ دی ۹۹) شاهد بودیم. در این بین دغدغه مردم برای رفع فساد نیز رفع نشده چرا که دولت آمریکا همچنان تحت سیطره گروه های نخبه گرای قدرتمندی است که سیاست را همسو با اهداف خود تغییر می دهند و به این ترتیب مشروعیت نظام حکومتی را زیر سوال می برند چرا که سیستم، متعصب تر از آن است که خود را اصلاح کند. همزمان، دو پدیده نوظهور شرایط را به گونه ای غیرمنتظره متحول کرده است: فناوری ارتباطات و تبدیل گرایشات حزبی به فرقه گرایی حزبی که در دایره هویت فرهنگی قابل ارزیابی است.
فوکویاما در توضیح این مطلب می نویسد: در درجه نخست، مردم در دو سوی طیف سیاسی، تعریفی کاملاً متضاد از نخبگانی دارند که در فساد سیاسی دخیل هستند. این تفاوت دیدگاه مانع از اتحاد مردم در برابر این فساد می شود. آنهایی که به سمت چپ طیف (دموکرات ها) تمایل دارند؛ صنایع وابسته به سوخت های فسیلی، بانک های وال استریت و امثال اینها را فاسد تلقی می کنند و در مقابل، آنهایی که به سمت راست طیف (جمهوریخواهان) تمایل دارند؛ رسانه های جمعی، تشکل های سکولار، نمادهای هالیوودی و مانند آن را فاسد می دانند. حتی دیدگاه آنها در قبال دغدغه مشترک قدرت یابی شرکت های فناوری هم بسیار متضاد است تا آنجا که دموکرات ها توئیتر و فیسبوک را به دامن زدن به ترامپیسم متهم می کنند و جمهوریخواهان آنها را به تعصب ورزی علیه ترامپ.
مردم در دو سوی طیف سیاسی، تعریفی کاملاً متضاد از نخبگانی دارند که در فساد سیاسی دخیل هستند این اندیشمند آمریکایی در ادامه بحث می افزاید: البته نظام متعصب و اصلاح ناپذیر آمریکا، نکات مثبتی هم در خود گنجانده است که مقاومت ساختار قضایی و اداری در برابر ادعای ترامپ مبنی بر وقوع تقلب نمونه ای از آن است. اما همین سیستم متعصب مانع از حذف الکترال کالج می شود که در آن آرای نخبگان بر آرای مردمی ارجحیت دارد.
در واقع دو قطبی شدن جامعه آمریکا محصول تلاش احزاب برای حفظ برتری بود حال آنکه شدت گرفتن این تفرقه در درجه اول ناشی از اتکا به تکنولوژی بود که به رسانه های جمعی فرصت داد تا ذهن مردم را مطابق با گرایش های حزبی خود دستکاری کنند. اما عامل دیگری که به عمیق تر شدن دوقطبی جامعه آمریکا منجر شد؛ کم رنگ شدن احزاب سیاسی در مقابل قبیله گرایی (فرقه گرایی) سیاسی است که مسئله هویت فرهنگی (قومیت، نژاد و جنسیت) را به دایره مناقشات افزود. این مسئله به ویژه در حزب جمهوریخواه نمود بیشتری پیدا کرد تا آنجا که وفادارای به شخص ترامپ جای وفاداری به آرمان های حزبی را گرفت. همین موضوع باعث شد که مسئله بهداشتی ساده ای مانند ماسک زدن برای مقابله با کووید ۱۹ به یک دعوای حزبی تبدیل شود.
اینکه در نهایت تحولات آمریکا به ویژه در محدوده حزب جمهوریخواه چه سمت و سویی به خود می گیرد؛ بازتابی جهانی خواهد داشت اینکه بعد از تحلیف جو بایدن دموکرات، آمریکا به کدام سمت و سو می رود چندان واضح نیست. این عدم قطعیت درباره حزب جمهوریخواه واضح تر است. درست است که اعتبار ترامپ و پیروانش از بابت حمله به کنگره آمریکا آسیب دید و اینکه از منظر سیاسی، ریاست جمهوری او به تقویت حزب جمهوریخواه منجر نشد؛ اما هنوز مردم از او روی گردان نشده اند. این احتمال وجود دارد که جمهوریخواهان سنتی به تدریج و با امید به پیروزی در انتخابات آتی، خود را احیا کنند. همزمان، ترامپ هم می تواند با قربانی جلوه دادن خود و تظاهر به اینکه به نفع کشورش کنار کشیده، موقعیت حزبی خود را مستحکم کند. حتی در بدترین شرایط که به نزاع میان وی و جمهوریخواهان سنتی منجر خواهد شد؛ او و طرفدارانش می توانند یک گروه تروریستی زیرزمینی برای تصاحب دوباره قدرت تشکیل دهند.
اینکه در نهایت تحولات آمریکا به ویژه در محدوده حزب جمهوریخواه چه سمت و سویی به خود می گیرد؛ دموکراسی را در سطح جهانی به شدت تحت الشعاع قرار خواهد داد.
