خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه-مهدی مستقیمی: تشریح مناسبات و مختصات صحیح سبک زندگی دینی و اسلامی و نیز تبیین راهکارهای اصولی دست یابی به شاخصه های زندگی متعالی و ثمربخش الهی وهمچنین تحلیل بایدها و نبایدهای اجتماعی و خانوادگی و فرهنگی در باب مقؤله خانه و خانواده از منظرمنویات قرآن کریم، مقولاتی بود که ما را بر آن داشت تا با آیت الله روح الله قرهی، استاد حوزه و دانشگاه و رییس حوزه علمیه امام مهدی(عج)، گفتگویی ترتیب دهیم که ماحصل آن در ادامه از نظرتان می گذرد.
*استاد؛ مسئله سبک زندگی و نوع روش و حرکت اجتماعی و فرهنگی بر مبنای صحیح و اصولی الهی و اسلامی، چه تعریف و مناسباتی دارد؟ اصولاً جایگاه خانواده در شکل گیری این فرهنگ و روش چه تعریف و موقعیتی دارد؟
اساساً در این باب باید گفت که خلقت و آفرینش انسان توسط خداوند متعال به صورت جفت و زوج صورت گرفته است؛ نکته دیگر در این مقؤله این است که بعد از خلقت انسان، ماهیت وجودی انسان با تشکیل جامعه و نهاد اجتماعی انسانی شکل و قوام یافته است؛ در این بافت، خانواده، نقش کوچکترین نهاد اجتماعی را در بَر دارد و سایر نهادهای اجتماعی از قبیل مدرسه، دانشگاه و غیره، نقش ارکان بزرگتر این بافت را ایفا می کنند.
در نهاد خانواده که پدر و مادر، ارکان اصلی آن هستند می توان به این نکته اشاره کرد که، اگر زن و مرد در کنار هم با توجه به مناسبات صحیح و اصولی، زندگی و حیات را پایه ریزی کنند، این خانواده دارای زیست و سبک حیات صحیح و متعالی خواهد شد و اگر ارکان اصلی خانواده، یعنی پدر و مادر، نتوانند با اصول و مبنای صحیح و اخلاقی خانواده را انسجام دهند، خدای ناکرده، این خانواده به سمت و سوی منش ناصحیح و ناثواب خواهد رفت.
اسلام و منویات متعالی آن خانواده و ارکان آن را در شکل گیری و توسعه سبک زندگی در جوامع بشری، بسیار مهم و اثرگزار می داند و بنابراین معتقد است سبک زندگی، نوعی روش و حرکت جمعی ای است که در آن، خانواده با توجه به مناسبات صحیح و اسلامی در نوع گزینش و چگونگی زیست و حرکت به سمت زندگی نیکو وسعادتمند، گام بر می دارد
بنابراین سبک زندگی شروع و آغازش از نهاد خانواده و توسط پدر و مادر صورت می گیرد؛ خداوند در قرآن کریم با اشاره به جایگاه والدین در تربیت و پرورش فرزندان به این جایگاه مقام مربی و«رَبّ» داده است؛ در قرآن کریم و در سوره مبارکه اسراء آمده است:«قُل رَبِّ ارحمهما کما رَبَّیانی صَغیراً» معنای این کلام این است که همانگونه که خداوند متعال پرورش دهنده و«رَبّ» همه عالمیان است، پدر و مادر نیز، همان نقش را در پرورش نوزاد و کودک دارند و فرزندان با توجه به رویکردها و نقش والدین، پرورش و تربیت می یابند؛ بنابراین واژه«کَما رَبَّیانی صغیراً» به مراتب رفیع و والای والدین در تشکیل و شکل گیری تربیت و شاکله فرزندان اشاره دارد.
اسلام و منویات متعالی آن خانواده و ارکان آن را در شکل گیری و توسعه سبک زندگی در جوامع بشری، بسیار مهم و اثرگزار می داند و بنابراین معتقد است سبک زندگی، نوعی روش و حرکت جمعی ای است که در آن، خانواده با توجه به مناسبات صحیح و اسلامی در نوع گزینش و چگونگی زیست و حرکت به سمت زندگی نیکو وسعادتمند، گام بر می دارد.
زندگی نیکو و سعادتمند همان دعای قرآنی و شریفی است که معمولاً در قنوت های نماز خوانده می شود؛ در این آیه و دعای شریف می خوانیم:«رَبَّنا اتِنا فِی الدنیا حَسنه وَ فِی الاخِرِه حَسنه» یعنی خداوندا؛ سعادت و نیکویی را هم در زندگی دنیوی نصیب ما کن و هم در زندگی اخروی؛ بنابراین می توان گفت: سبک زندگی نیکو و اسلامی، سبک زندگی ای است که در آن، پلشتی ها و کژی ها و ناراستی ها، راهی نداشته باشند.
*به نظر شما؛ اولین مؤلفه ها و شاخصه ها در تشکیل و قوام یابی زندگی صحیح و شرافتمندانه و به تعبیری سبک زندگی صحیح و اسلامی، بر چه اصول و مبانی ای پایه ریزی خواهند شد؟
در این باب رویکرد اسلامی همان روش و منطقی است که قرآن کریم بیان می دارد؛ قرآن کریم خطاب به مؤمنین می فرماید:«کونو مع الصادقین و یا می فرماید: قولو قولاً سدیداً»؛ بنابراین اولین گام، صداقت و راستی و مسلک صحیح و درست انتخاب کردن در رفتار و گفتار خواهد بود؛ باید گفت اولین آفت در مسیر دست یابی به زندگی شرافتمندانه، دروغ و تزویر است؛ اگر خدای ناکرده زندگی و خانواده ای بر مبنای دروغ و نادرستی بنا شود آن هنگام، نمی توان از آن خانواده انتظار سبک زندگی صحیح و اسلامی را داشت و انتظار داشت که این حیات و اجتماع، به زندگی نیکو و سعادتمندانه دست یابد؛ بنابراین اولین گام در دست یابی به سبک زندگی اسلامی، احیاء و برنامه ریزی امور، بر حسب صداقت و راستی خواهد بود.
مانی که می گوییم همسرگزینی، یعنی انتخاب فردی که با شرایط روحی و جسمی و فکری شخص مقابل همراه و هم سو باشد و در نتیجه با هم فکری و هم سویی، در جهت شکل دهی به یک زندگی پاک و سعادتمند حرکت نمایند
در تشکیل خانواده با توجه به این نکته که زوجین از دو خانواده و شرایط گوناگون و مجزا با یکدیگر پیوند و عهد زندگی می بندد، اولین نکته و شاید مهمترین مسئله، همان همسان گزینی و همسرگزینی با توجه به شرایط یکدیگراست؛ این همان مقؤله ای است که در ادبیات محاوره ای مردم نیز رواج پیدا کرده است؛ بنده معمولاً به اشخاصی که به مناسبت های گوناگون به اینجانب مراجعه می نمایند و می خواهند که مراسم عقد و ازدواجشان را بنده انجام دهم اشاره و تأکید می نمایم که، بنای زندگی را بر راستی و صداقت پایه ریزی نمایید و برای رسیدن به صداقت و راستی سعی نمایید در انتخاب همسر، معیار تناسب و هماهنگی و همسانی بین اشخاص و خانواده ها را لحاظ فرمایید؛ باید گفت: رمزاین نکته که به انتخاب زوج برای فرد، انتخاب همسر می گویند در همین مقؤله است که، رأس هر شخصی، مرکز تجمع و آفرینش تمامی حواس و شاخصه های روحی و جسمی آن فرد است، بنابراین زمانی که می گوییم همسرگزینی، یعنی انتخاب فردی که با شرایط روحی و جسمی و فکری شخص مقابل همراه و هم سو باشد و در نتیجه با هم فکری و هم سویی، در جهت شکل دهی به یک زندگی پاک و سعادتمند حرکت نمایند.
وقتی می گوییم همسری، یعنی هر دوشخص یک طرز تفکر را تأیید کنند و هر دو به یک اصول و قاعده پایبند باشند، زمانی که به شخصی می گوییم همسر انتخاب کن، یعنی اینکه با توجه به روحیات و خُلقیات و طرز بینش و نوع برداشت و تفکرت از زندگی، به دنبال شخص و فردی باش که با نظرات و دیدگاه های تو در یک سمت و سو باشد؛ وقتی زوجی هر دو یک تفکری داشته باشند و هر دو یک روش معاش و زندگی را انتخاب نمایند، بدیهی است که این خانواده می تواند با توجه به نگرش و بینش مشترک، ناراستی ها و پلشتی ها را از محیط زندگی خود دور کند و در نتیجه شرایط برای بالندگی و پیشرفت آن خانواده فراهم خواهد شد. نیکو است زمانی که زوجین می خواهند پیمان عقد و همسری را بین یکدیگر منعقد کنند، بین خود و خالق خود نیز این پیمان را ببندند که بعد از این، بر اصل دین محوری و خدامحوری گام بردارند تا ان شاالله با توجه به مناسبات الهی و اسلامی بتوانند به سبک صحیح زندگی نیز دست پیدا نمایند و درنتیجه فرزندان و ذرّیه پاک و موحدی را نیز تحویل جامعه دهند.
*اصولاً تعریف و تشریح سبک زندگی دینی چه مختصاتی دارد؟ نتیجه و رویکرد گزینش و توسعه فرهنگ و زندگی دینی در جامعه چه دست آورد هایی را بدنبال خواهد داشت؟
سبک زندگی دینی یعنی زمانی که شما خود را ملتزم و متعهد نمودی که بر اساس دین و مجموعه گزاره های الهی و وحیانی، که شما را به سعادت و سلامت می رساند، زندگی و حرکت کنی؛ آن هنگام است که قطعاً زندگی و معاش شما نیز، متحول و دگرگون خواهد شد؛ این که سبک زندگی دینی بهترین روش و مسیر برای سعادت و سلامت است به این علت است که تنها مسیر دست یابی به حسنه و نیکویی و حسن عاقبت نیز در همین رویکردهای دینی و سبک زندگی اسلامی، تعریف و تبیین شده اند؛ این همان نکته ای است که در قرآن کریم به «اتنا فی الدنیا حسنه» اشاره شده است.
این که سبک زندگی دینی بهترین روش و مسیر برای سعادت و سلامت است به این علت است که تنها مسیر دست یابی به حسنه و نیکویی و حسن عاقبت نیز در همین رویکردهای دینی و سبک زندگی اسلامی، تعریف و تبیین شده اند؛ این همان نکته ای است که در قرآن کریم به «اتنا فی الدنیا حسنه» اشاره شده است
زمانی که در تشکیل خانواده، به اصل صداقت و راستی، تأکید و اصرار شد، به این علت بود که زمانی که نهاد کوچکی مانند خانواده، با صداقت و راستی شکل بگیرد و این رویکرد در پرورش کودکان و فرزندان نهادینه شوند و سپس این مناسبات در سطح وسیع تری مثل جامعه انسانی وارد شوند، آن هنگام است که می بینید بسیاری از معضلات و ناهنجاری ها و گرفتاری ها از بستر فرهنگی و اجتماعی جامعه رخت خواهند بست و جامعه در مسیر پیشرفت و تعالی قرار خواهد گرفت؛ بنابراین اولین مؤلفه در جهت دست یابی به روش و سبک صحیح زندگی، دین مداری است و اولین گزاره در جهت دین مداری نیز، صداقت و راست گفتاری خواهد بود.
در دنیای امروزی دیده می شود که همه اشخاص به دنبال این مطلب هستند که زندگی و معاش مادی و دنیوی آنها بهتر و نیکوتر شود، ولی متأسفانه از این نکته غافل هستند که اگر می خواهند زندگی و معاش دنیویشان متحول و دگرگون شود، لاجرم می بایست در جهت رشد و توسعه معنوی و روحی خود همراه با صداقت و راستی همت گمارند؛ متأسفانه در شرایط کنونی، اکثر جدایی ها و مشکلات خانوادگی و فرهنگی جامعه، بر اساس همین عدم صداقت ها ایجاد شده است.
در شرایط کنونی، افراد می خواهند با تظاهر وعدم صداقت، مسائل و امور خانوادگی و اجتماعی خود را برطرف نمایند ولی متأسفانه به علت عدم پایبندی به مبانی اخلاقی و عُرفی می بینیم، این عدم صداقت ها و شفافیت ها، بالاخره از یک نقطه ای معلوم و مشهود می شوند و به تبع آن، مشکلات و معضلات خانوادگی و اجتماعی ایجاد می شوند؛ اگر زن و مرد با هم یک نظر و ایده، داشته باشند و در امور خانوادگی، با صحت و سلامت گفتار و کردار در کنار یکدیگر زندگی را شکل دهند، آن زمان دیگر تفاوت تفکر و اندیشه و تفاوت عمل و قول در این نهاد اجتماعی دیده نخواهد شد و بنابراین محیط خانواده برای رشد و بالندگی فرزندان مهیا و فراهم خواهد شد؛ این جزء کوچک با اتصال به حجم انبوه محیط پیرامونی، تشکیل یک جامعه و تمدن اسلامی و دینی را خواهد داد که این مفهوم در قرآن کریم با تعبیر«امت واحده» وارد شده است.
با توجه به تحقیقات و مطالعات و با عنایت به بررسی مسائل و مشکلات جامعه، بنده در این مقام می خواهم این نکته را بیان کنم که هیچ سبک و روش و منشی در دنیا، مانند سبک زندگی دینی، نمی تواند انسان و جامعه بشری را به سعادت و سلامت برساند. باید گفت: اولین و مهمترین گام دراز بین بردن معضلات و ناهنجاری های موجود در جامعه نیزهمین مسئله است؛ می بایست همگی با توجه به این رویکرد، در جهت هر چه بیشتر تقویت و بارور ترکردن این موضوع، یعنی زیستن و زندگی کردن با توجه به مناسبات و رویکردهای الهی و دینی، گام برداریم و این مفهوم را در نهاد خود تقویت کنیم که، پیروی و تبعیت از منش و مسلک اسلام، قطعاً ما را به سر منزل تعالی و سعادت رهنمون خواهد کرد.
