گروه سیاسی خبرگزاری فارس- هاجر تذری و مهدی بختیاری: واقعه بزرگ پیاده روی اربعین امسال به شکلی گسترده‌تر و با استقبال مردمی بیشتری نسبت به گذشته برگزار شد اما رسانه‌های غربی و عربی همچنان ترفند بایکوت، سانسور و تحریف را در این باره حفظ کردند هرچند برخی کارشناسان معتقدند این حربه دیگر کارکرد خود را از دست داده و سانسور این واقعه بزرگ حتی صدای خود غربی‌ها را هم درآورده است.

خبرگزاری فارس طی میزگردی با حضور 3 تن از کارشناسان و فعالان حوزه رسانه یعنی آقایان مهدی فضائلی، حسن عابدینی و سید صادق سیدافقهی به بررسی این موضوع پرداخته است که متن آن را در زیر می‌خوانید:

** هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند ویژگی‌های اربعین را نادیده بگیرد

فارس:اربعین حسینی به اذعان رسانه‌های جهان بزرگ‌ترین اجتماع سالانه بشری در جهان است و تنها یک مراسم هر 12 سال یکبار در هند برگزار می‌شود که 50 میلیون نفر جمعیت در آن شرکت می‌کنند؛ رسانه‌های عربی و غربی که تمام حوادث منطقه را با جزییات پوشش می ‌دهند بازتاب این حضور را نادیده می‌گیرند( البته تحلیلی وجود دارد که هدف آن رسانه ها به پرداختن اوضاع منطقه بحث اسلام هراسی است و اربعین نقطه مقابل این تصور است)؛ اساساً چرا چنین اجتماع عظیمی در عصر تکنولوژی اینچنین در رسانه‌های خبری بایکوت می‌شود و چه تحلیلی می‌توان از سانسور خبری مراسم اربعین از سوی رسانه‌های عربی و غربی ارائه کرد؟

عابدینی: اربعین دارای چندین ویژگی است که هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند در دنیا آن را نادیده بگیرد. این موضوع از یکسری مؤلفه‌ها از جمله ارزش‌های خبری و اصول حرفه‌ای خبرنگاری برخوردار است.

همان طور که شما اشاره کردید این راهپیمایی از جهت اعداد و ارقام بی‌نظیرترین اجتماع بشری است که بیست میلیون نفر در آن شرکت می‌کنند. موضوع دیگر طول این مراسم است که در آن راهپیمایان از نجف تا کربلا را که حدود 80 کیلومتر است پیاده‌روی می‌کنند.

بنابراین این یک اجتماع بزرگ انسانی است و از این جهت یک ارزش خبری محسوب می‌شود. نکته بعدی را باید در شیوه برگزاری راهپیمایی اربعین ببینیم که به واقع مردمی‌ترین اجتماع بشری است که ممکن است در جهان رخ دهد؛ البته شاید در مناطق دیگری از جهان هم اجتماعات بزرگی برپا شود اما همه آنها از پشتوانه‌ها و حمایت های حکومتی و دولتی برخوردارند.

** پیاده روی اربعین تنها مختص شیعیان نیست

مؤلفه بعدی این است که این راهپیمایی و اجتماع بزرگ و چندین میلیونی در کمال آرامش و مسالمت‌آمیز برگزار می‌شود؛ بیش از 60 ملیت مختلف و حتی مذاهب گوناگون از مسیحی و سنی و علوی و زیدی در کنار یکدیگر جمع می‌شوند اما هیچ اختلافی با هم ندارند و این نشان می‌دهد که تنها شیعیان نیستند که در این راهپیمایی شرکت می‌کنند و از این حیث هم یک اجتماع بی‌نظیر است.

از سویی دیگر همه هزینه‌های این اجتماع توسط خود مردم برگزار می شود، یعنی مردم به صورت NGO و داوطلبانه می‌آیند و هزینه می‌کنند و از هیچ حمایت دولتی هم استفاده نمی‌کنند.

بنابراین به طور معمول راهپیمایی اربعین با چنین مؤلفه‌هایی قطعا باید در صدر اخبار رسانه‌های جهان باشد.

نکته مهم دیگر بحث مخاطب‌محوری است؛ در واقع وقتی رسانه‌ای می‌خواهد به یک موضوع بپردازد ابتدا به این فکر می‌کند که این مطلب چقدر مخاطب دارد؟

شما می‌بینید که در این راهپیمایی که در آن بیش از 60 ملیت مختلف حضور دارند حتی اگر تنها خانواده، دوستان،اقوام  و همفکران این افراد بخواهند این اخبار را پیگیری کنند جمعیت بسیار زیادی را شامل می‌شود و اربعین از این جهت هم موضوعیت و ارزش رسانه‌ای کردن دارد.

** پیاده روی اربعین خود را بر قاب رسانه‌ها تحمیل کرد

اما در طول سال‌های اخیر ما شاهد بودیم که نظام سلطه و رسانه‌های وابسته به آنها چه عربی و چه غربی یعنی رسانه‌هایی که پیشرو هستند و رسانه‌هایی که از آنها پیروی می‌کنند (که عمدتا رسانه‌های عربی در این دسته قرار می‌گیرند) به دو روش با این موضوع برخورد کردند.

در سال‌های اول این واقعه بزرگ به صورت کامل بایکوت و سانسور می‌شد اما به دلیل انبوه جمعیت و ارزش‌های خبری زیادی که این واقعه داشت توانست خود را به فضای رسانه‌ها تحمیل کند. بنابراین آنها به شگرد دوم روی آوردند که عبارت بود از تحریف این رویداد.

اما دلیل اینکه چرا پوشش گسترده رسانه‌ای نمی‌دادند و یا پوشش آنها به صورت رئال و واقعی نبود را باید در سیاست این بنگاه‌های خبری جستجو کرد.

آنها نمی‌خواهند بین شیعه و وهابیت تمایزی قائل شوند و قصد دارند به گونه‌ای القا کنند که تمامی مسلمانان دارای تفکر تکفیری هستند؛ بنابراین اگر این اجتماع بزرگ چند میلیونی مسالمت‌آمیز را پخش کنند باید به این سوال مخاطب هم پاسخ دهند که شما دائم می گفتید مسلمانان به دنبال قتل و خونریزی هستند اما چندین میلیون نفر در یک اجتماع واحد بدون حمل سلاح به صورت مسالمت‌آمیز تجمع می‌کنند و هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد.

از سویی دیگر رسانه‌های خبری دنیا حاضر نیستند هر موضوعی را که به گونه‌ای نشان‌دهنده اقتدار جمهوری اسلامی باشد نشان دهند چرا که معتقدند این الگویی برای دیگر کشورهای اسلامی خواهد شد.

** رسانه‌های معاند عربی به دنبال فرقه‌گرایی

فارس: در شبکه‌های عربی قصه کمی متفاوت‌تر نیست؟

عابدینی: دقیقاً. اولاً این‌ شبکه ها به گونه‌ای القا می‌کنند که شیعیان به دنبال فرقه‌گرایی هستند. یعنی اساس کار شبکه‌هایی مانند الجزیره و العربیه (که به درستی در میان ملت‌های مسلمان به العبریه معروف شده است) این است که به اختلافات طائفه‌ای و مذهبی دامن بزنند.

مشارکت آنها در اقدام علیه سوریه و عراق و دلارهای نفتی که به تروریست‌ها می‌دهند برای این است که می‌خواهند در برابر تفکر وحدت بخش مسلمانان بایستند و زمانی که تصاویر اربعین از رسانه‌ها پخش شود مردم متوجه دروغ بودن تبلیغات آنها می‌شوند و آنها باید پاسخگو باشند.

این رسانه‌ها سعی کرده‌اند تا با ایجاد اختلاف اینطور نشان دهند که شیعیان به دنبال علم کردن مناطقی مانند قبور ائمه در برابر کعبه در مکه هستند اما واقعیت قضیه این است که وقتی مثلا در ظهر اربعین میلیون‌ها زائر اباعبدالله (ع) به نماز می‌ایستند همگی رو به قبله هستند بنابراین هیچ تقابلی بین اربعین و حج نیست اما آنها سعی می‌کنند اینطور وانمود کنند.

** سیاست قرار دادن اربعین در برابر حج رنگ باخته است

فارس: در تایید سخنان شما سال پیش برخی از همین رسانه‌ها عبارت «حج شیعیان در کربلا» را استفاده کردند.

عابدینی: همینطور است و مثال های فراوان دیگری وجود دارد؛ البته امسال نتوانستند این کار را بکنند ولی تحلیلگران‌ آنها اینطور وانمود می‌کردند که چون ایرانی‌ها نتوانستند امسال به حج بروند آمده‌اند و موضوع اربعین را علم کرده‌اند.

** فلسفه قیام امام حسین(ع) با تحریف و بایکوت از بین نمی‌رود

سید افقهی: همانطور که آقای عابدینی فرمودند در راهپیمایی اربعین از ملیت‌ها و مذاهب گوناگون حضور داشتند و بنده شنیدم که حتی اعضای سفارت چین در بغداد کار خود را تعطیل کردند و در راهپیمایی اربعین خرج می‌دادند. در واقع مرکزیت این حرکت بزرگ امام حسین (ع) است که حرف‌های بزرگی برای تمامی بشریت زده که محور اصلی آن مقابله با سلطه جهانی که یک نظام مادی‌گراست و هدفش مبارزه با این تفکر از یزید تا پایان تاریخ است.

لذا این تقابل نظام حق و باطل با محوریت امام حسین (ع) همیشه ادامه دارد و داستان سیدالشهداء (ع) هم یک موضوع تکوینی است و نه صرفاً اعتقادی. بنابراین با بایکوت و تحریف از بین نمی‌رود.

** به سانسور رسانه‌های غربی عادت کرده‌ایم

دشمن می‌داند که اگر فرهنگ و پیام سیدالشهداء (ع) به مردم جهان برسد چون با فطرت آنها سر و کار دارد تأثیرگذار خواهد بود و هر کسی عطش حریت داشته باشد جذب آن می‌شود. بنابراین با این شناختی که غرب دارد و اثراتی که فرهنگ حسینی به دنبال خواهد داشت می‌داند که اگر این فرهنگ به مردم جهان برسد هیچ چیزی برای غرب باقی نمی‌ماند و وحشت آنها از این است که این فرهنگ سال به سال اثرگذارتر شود. خصوصاً اینکه می‌بینیم حتی آمریکایی‌ها و اروپایی‌های مسیحی هم در این راهپیمایی شرکت می‌کنند.

البته ما هم به سانسور آنها عادت کرده‌ایم؛ مگر در راهپیمایی‌هایی مانند 22 بهمن یا روز قدس این کار را نمی‌کنند؟ این برخورد در خصوص راهپیمایی اربعین نیز کاملاً هدفمند و هوشمند است.

هر چند این حادثه آنقدر بزرگ است که این سدها را می‌شکند. دشمن در اتاق‌های فکر خود با نقشه برنامه‌ریزی می‌کند و حتی تیترهای آنان با دقت انتخاب می‌شود و برای پیشبرد اهداف‌شان از ظرفیت‌های موجود در منطقه هم استفاده می‌کنند و حتی کارشناسان شیعه لندنی و سنی آمریکایی‌ دارند که از آنها به خوبی بهره می‌برند.

** سانسور اربعین صدای رسانه‌های غربی را هم درآورده است

فارس: قبول دارید که رسانه‌های همسو برای انعکاس راهپیمایی اربعین کم کاری کرده‌اند و برخلاف رسانه‌های نظام سلطه آرایش سیاسی نداشته‌اند؟ بر فرض تایید این مطلب برای سالهای بعد باید چه تدبیری اندیشیده شود؟ 

عابدینی: سانسور رسانه‌های غربی در خصوص موضوع اربعین آنقدر غیرحرفه‌ای بود که حتی داد خودشان را هم درآورد. به عنوان مثال روزنامه انگلیسی «ایندیپندنت» و شبکه خبری «هافینگتون‌پست» مقاله نوشتند و اعتراض کردند که چرا رسانه‌های غرب حاضر نیستند این رویداد اجتماعی بزرگ بشری را پوشش دهند؟

اما اینکه ما در این خصوص چه کردیم جای صحبت دارد. البته باید قبول کنیم که موضوع راهپیمایی اربعین یک تجربه دیرینه نیست و در چند سال اخیر است که با این شور و شوق و با این گستردگی برگزار می‌شود و نیازمند ایجاد یک سپهر رسانه‌ای اعم از رسانه‌های صوتی، تصویری، مکتوب، خبرگزاری‌ها و ... است.

واقعه پیاده‌روی اربعین اتفاقی به طول 80 کیلومتر است که برای ما ایرانی‌ها از مرز و حتی پیش از آن از داخل شهرها شروع می‌شود و در بازگشت هم تا روز‌ آخر درگیر این موضوع هستیم؛ بنابراین باید یک سپهر رسانه‌ای جدید شکل بگیرد.

** عظمت پیاده روی اربعین بیشتر از ظرفیت رسانه‌هاست

اینکه می‌گوییم رسانه‌ها نتوانستند این واقعه را آنطور که هست پوشش دهند به این دلیل نیست که تلاشی نشد بلکه به خاطر عظمت این واقعه است. وقتی 20 میلیون انسان در یک مکان جمع می‌شوند چطور می‌توان آن را به صورت کامل پوشش داد؟ این موضوع نیازمند گذر زمان است و باید علاوه بر نیروهای حرفه‌ای زیرساخت‌های مناسب هم فراهم شود.

البته در چند سال اخیر رسانه‌های ما تلاش خوبی در این زمینه کرده‌اند. مثلاً رسانه ملی با اختصاص سامانه‌ها و تجهیزات زیاد اقدام به تهیه گزارش‌های زنده و ارتباط‌ های مختلف کرد که در نوع خود تأثیرگذار بود و یا مستندسازان زیادی در این واقعه شرکت کردند که برنامه‌های متفاوتی ساختند. البته بنده خیلی بر روی رسانه‌های داخلی تمرکز نکرده‌ام اما زمانی که دو میلیون نفر از ایران به اربعین می‌روند و هر کدام یک موبایل دارند و اگر هر کسی تنها پنج عکس در شبکه‌های مجازی منتشر کرده باشد_که قطعا بیشتر بوده چه عظمتی خواهد داشت؟

** ظهور رسانه‌های مقاومت و بازتاب بخشی از حقایق

ما الان در دنیا با پنج گروه رسانه روبه‌رو هستیم. یکی از آنها رسانه‌های پیشتاز مانند CNN، BBC و ... است. گروه دوم رسانه‌های پیشرو، گروه سوم رسانه‌های ملی و گروه چهارم رسانه‌هایی است که می‌خواهند واقعیت‌ها را بیشتر نشان دهند اما گروه پنجم که به ویژه بعد از جنگ 2000 حزب‌الله با اسرائیل شکل گرفت مانند المنار رسانه‌های مقاومت یا نزدیک به مقاومت هستند که این‌ها نه دولتی‌اند و نه به جریان خاص سیاسی متصل هستند و می‌خواهند بخشی از واقعیت‌ها را منتشر کنند و ما نقش آنها را در مقاطعی مانند جنگ 33 روزه که همه رسانه‌های غربی و عربی نه تنها آن را بایکوت کردند بلکه به مخالفت با مقاومت پرداختند، دیدیم.

در اربعین هر یک از مردم خود رسانه است.کافیست فقط پیرامون خود را ببینیم که در شبکه‌های مجازی چند میلیون عکس، فیلم و یا متن منتشر شد.

بنابراین اگر چه تا سال قبل بایکوت و سانسور در دستور کار رسانه‌های غربی و عربی بود اما امسال به تحریف روی آوردند چون نمی‌توانستند دیگر در مقابل این اتفاق بزرگ سکوت کنند. البته ما هم نباید از رسانه‌های استکبار منتظر گردش آزاد اطلاعات،‌دموکراسی و یا اطلاع‌رسانی واقعی باشیم چون بارها شاهد نقض این موضوعات بودیم.

** دو نمونه از میزان پایندی غرب به گردش آزاد اطلاعات

به عنوان مثال خانم «اوکتاویا نصر» که سردبیر بخش خاورمیانه CNN در سال 1389 بود تنها به دلیل یک توئیت شخصی از CNN اخراج شد؛ این سردبیر پس از فوت علامه شیخ فضل‌الله در صفحه توئیتر خود نوشته بود که «علامه فضل‌الله یک انسان قابل احترام بود.»

رفتار متناقض آنان را ببینید؛ اگر در جای دیگری یک خبرنگار به دلیل نه یک توئیت بلکه یک یادداشت اخراج شود آنها چه کار می‌کنند!

مثال دیگر در مورد تفاوت رفتار و گفتار دوگانه رسانه های غربی خانم «هلن توماس» است؛ این خانم با 90 سال سن قدیمی‌ترین روزنامه‌نگار کاخ سفید بود که اخبار بیش از 10 رئیس‌جمهور را پوشش داده بود و تنها به این دلیل که در پاسخ به سوالی در خصوص رژیم صهیونیستی گفته بود اسرائیلی‌ها باید به خانه‌های خودشان در کشورهای دیگر برگردند مجبور به بازنشستگی شد و بعد هم درگذشت.

رسانه‌های جریان سلطه  به این نتیجه رسیدند که سانسور در قبال موضوعی مثل اربعین دیگر جوابگو نیست بنابراین به تحریف روی آوردند که مصادیق زیادی هم دارد و همانطوری که گفته شد یکی از تلاش های آنان این است که ایران را در برابر موضوع حج قرار داده و اربعین را تلاش ایران برای قدرت‌نمایی ایدئولوژیک در منطقه معرفی کنند تا مخاطب برآیند ناخوشایندی از این ماجرا داشته باشد.

** غربی‌ها مجبورند حقایق اربعین را بازگو کنند

شبکه الاخباریه گزارشی زد که در آن مدعی شد اربعین موجب اختلال در روند زندگی مردم عراق شده است اما شما رفتارهای مردم عراق را می‌بینید. دو سوم خود عراقی‌ها در این راهپیمایی شرکت می‌کنند و اصلا خودشان هستند که می‌آیند و با جان و دل به زائرین خدمات می‌دهند؛ همین‌ رسانه وقتی 180 هزار نظامی آمریکا در عراق بود روند زندگی مردم را نمی‌دید.

البته بنده معتقدم تا دو سه سال آینده آنها مجبور هستند بخشی از واقعیت‌ها را پخش کنند. همانطور که مجبور شدند بایکوت را کنار بگذارند چون این رویدادها هستند که خودشان را به قاب رسانه تحمیل می‌کنند.

** پیاده روی اربعین مملو از ترین‌ها و ارزش‌های خبری است

فارس: راهپیمایی اربعین چه فرصت و ظرفیتی را برای رسانه‌های خودی و همسو چه در داخل و چه در خارج از کشور فراهم می‌کند؟

فضایلی: اگر ما می‌خواهیم واقعه اربعین را به درستی تبیین کنیم باید بدانیم که این واقعه بزرگ ادامه حادثه بزرگ‌تری مانند عاشوراست که اهمیت بسیار زیادی دارد.

قیام امام حسین (ع) یکی از پرظرفیت‌ترین رویدادهایی است که ما هنوز نتوانسته‌ایم از آن بهره کافی ببریم و این حادثه صرف نظر از نگاه اعتقادی و مذهبی به لحاظ ارزش‌های خبری هم مملو از ترین‌ها و استثنائات خبری است.

در واقع راهپیمایی اربعین تنها بزرگ‌ترین اجتماع بشری نیست. بنده اخیرا در مقاله‌ای پیاده‌روی اربعین را «قدرت نرم جبهه حق علیه باطل» ذکر کرده‌ام که یکی از ویژگی‌های آن این است که راهپیمایی اربعین طولانی‌ترین پیاده‌روی عمومی است که می‌تواند در جهان رخ دهد.

** اربعین در رسانه‌های معاند هم تحریف می‌شود و هم سانسور

از سویی دیگر متنوع‌ترین ترکیب را چه از لحاظ سنی، چه ملیتی و چه مذهبی دارد. ما افراد معلول زیادی را می‌بینیم که حتی با نداشتن پا به این راهپیمایی می‌آیند و یا پیرمردان و پیرزنان از کارافتاده را با ویلچر می‌آورند. هیچ کجا چنین صحنه‌هایی دیده نمی‌شود. گسترده‌ترین سفره میزبانی، اختیاری‌ترین و بی‌ریاترین میزبانی از دیگر ویژگی های این راهپیمایی است و این «ترین‌ها» توسط رسانه‌های مدعی استقلال و حرفه‌ای‌گری نادیده گرفته می‌شود و بنده معتقدم آنها هم سانسور می‌کنند و هم تحریف.

همانطور که آقای عابدینی فرمودند «هافینگتون پست» مقاله نوشت و اعتراض کرد که چرا این اتفاق بزرگ که باید در کتاب رکوردهای گینس ثبت شود سانسور می‌شود؟

** گسترش فرهنگ اربعین برای غرب خطرناک است

آنها اگر هم بخواهند این را پوشش دهند سعی می‌کنند این اجتماع بزرگ را کوچک کنند که البته این هم نوعی سانسور و تحریف در نحوه تنظیم خبر است. علت هم روشن است. اگر این‌ها این واقعه را همانطور که هست نشان دهند حتما این سوال در ذهن مردم دنیا به وجود می‌آید که این جمعیت کجا می‌رود و برای چه می‌رود؟

این‌ سوالات، پرسش‌های بسیار مهمی است. چون در آن صورت باید واقعه کربلا، حرکت امام حسین (ع)، اهداف مکتب ظلم ستیزی و ضد استکباری آن حضرت توضیح داده شود که این برای غرب بسیار خطرناک است؛ بنابراین کاری می‌کنند که این سوال اصلا ایجاد نشود تا برایشان دردسرساز نباشد، یعنی سعی می‌کنند آن را پوشش ندهند.

** بهره‌برداری غرب از شیعه لندنی و سنی آمریکایی

فارس: آقای سیدافقهی در صحبت‌هایتان به بحث شیعه لندنی و سنی آمریکایی اشاره کردید و گفتید که غربی‌ها برای پیشبرد اهداف‌شان از ظرفیت‌های موجود در منطقه هم استفاده می‌کنند؛ نمونه‌ بارز آن خبر دروغی بود که الشرق الاوسط منتشر کرد و حاضر شد برای تحریف و سانسور راهپیمایی اربعین آبروی حرفه‌ای خود را در سطح جهان مخدوش کند؛نمونه‌های دیگر این ظرفیت‌های موجود در منطقه چیست و اساساً آسیب‌هایی که این راهپیمایی عظیم را تهدید می‌کند چیست؟

سید افقهی: راهپیمایی اربعین و آسیب‌هایی که آن را تهدید می‌کند تماماً متوجه غربی‌ها نیست، بلکه برخی موضوعات در داخل خانواده اسلام نیز می‌تواند به عنوان یک تهدید محسوب شود که موضوعاتی نظیر شیعه لندنی و سنی آمریکایی از مصادیق آن هستند؛ البته می‌توان سرمنشاء همین موضوعات را هم عوامل خارجی و سرویس‌های بیگانه دانست که توسط آنان مدیریت می‌شود و اگر این آسیب‌ها مورد معالجه قرار نگیرد ممکن است در آینده مشکلات بیشتری را به وجود بیاورد.

یکی از مصادیق این آسیب‌ها عملکرد فرقه شیرازی‌ها است که هم سال گذشته و هم امسال در ماجرای اربعین به چشم آمد.

این جریان شیعه لندنی قطعاً وابسته به سرویس‌های جهانی است و تنها توسط انگلیس هم مدیریت نمی‌شود، هرچند بیشتر امکانات و زمینه فعالیت آنها توسط استعمار پیر صورت می‌گیرد، اما این جریان سعی دارد در درون بیت شیعی و در لایه‌های پوپولیستی و اجتماعی خصوصاً در مراسم‌های آیینی تأثیر بگذارد و با استفاده از حدود 18 شبکه ماهواره‌ای به ایجاد انحراف در باورهای شیعیان بپردازد.

** برنامه فرقه شیرازی ها برای استفاده از ظرفیت اربعین

یکی از فرصت‌هایی که آنها سعی دارند از آن کمال استفاده را ببرند،حضور پرشور مردم در راهپیمایی اربعین است. فرقه شیرازی با هدایت مستقیم و غیرمستقیم انگلیس برنامه‌ها و اقداماتی برای اربعین و به‌خصوص در مسیر زائران داشت که در قالب احداث موکب‌های شیک و غذاهای فاخر و در اختیار قرار دادن کتاب‌ها و رساله‌های مرجع خودخوانده‌شان یعنی «سید صادق شیرازی» به مردم صورت می‌گرفت.

در طول مسیر راهپیمایی اربعین بنرهای بزرگی از سیدصادق شیرازی به چشم می‌خورد و در کربلا نیز شبکه‌های تلویزیونی وابسته به این فرقه به‌شدت فعال بودند و از چندین روز قبل نیز فضاسازی، مفهوم‌سازی و جریان‌سازی متناسب با رویکردشان را در دستورکار داشتند و برخلاف ادعایشان که می‌گویند نباید این مراسم را سیاسی کرد به‌شدت اهداف سیاسی خود را را دنبال می‌کنند.

به عنوان مثال طی گفت‌وگوهایی که با مردم دارند ابتدا از سوال‌های معمولی شروع کرده و در نهایت به موضوعات سیاسی که عمدتاً در مخالفت با نظام جمهوری اسلامی است می‌رسند و جالب است که در این موضوعات و همچنین در کتاب‌هایی که به زائران ارائه می‌شود (که عمدتاً کم‌حجم نیز هست)، هیچ اشاره‌ای به استکبارستیزی، صهیونیسم و یا جریان‌های تکفیری مانند داعش نمی‌شود.

البته برخی مردم هم از این موضوعات بی‌اطلاعند و در واقع این فرقه تلاش می‌کند تا زمینه را برای انحراف مردم در آینده فراهم سازد.

** 6 شگرد رسانه‌های غربی برای سانسور و تحریف اربعین

فارس: آقای عابدینی سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که به عنوان مثال خبرگزاری اسپوتنیک روسیه در توصیف مراسم اربعین تیتر می‌زند که« ایران کربلا را به رخ عربستان می‌کشد» و از آن سو شیطنت رسانه‌ای الشرق الاوسط را می‌بینیم که دروغ بزرگی را به خورد مخاطب می‌دهد؛ سناریوی این رسانه‌ها برای تخریب و تحریف مراسم بزرگ اربعین چیست؟

عابدینی: رسانه‌های خارجی اعم از غربی و عربی،شش شگرد را در خصوص اربعین در دستورکار خود داشتند که یکی از آنها کتمان از طریق حذف بود. یعنی از یک موضوعی سخن گفته نشود تا از قاب رسانه خارج شود و مثلاً همزمان با مقطع اربعین و حضور جمعیت 20 میلیونی  به موضوعات دیگری مانند موصل و یا داعش پرداخته شده و به‌شدت راجع‌به آنها صحبت شود، اما در خصوص موضوعی مثل اربعین یا سکوت و بایکوت است و یا در حد بسیار کمی به آن پرداخته می‌شود.

البته امسال اوضاع کمی فرق داشت و برای مثال برخی از رسانه‌های غربی مثل AP و AFP و همچنین رسانه‌های دیگر،‌ به صورت بسیار اندک  به این موضوع پرداختند.

دستورالعمل این رسانه‌ها پرداختن به فرضیه‌های بازدارنده است، مثلاً این‌گونه مطرح می‌کنند که با وجود ناامنی در عراق، رفتن به اربعین عقلانی نیست و ما شاهد هستیم که این خط فکری اگرچه تأثیری در قاطبه مردم ندارد، اما امتداد آن در برخی رسانه‌های فارسی‌زبان وابسته به آنها نیز ادامه پیدا می‌کند.

شگرد سوم که یکی از مهم‌ترین دستورالعمل‌های آنهاست، قاب‌بندی یا فریمینگ است، یعنی نشان دادن تنها یک بُعد کوچک از یک موضوع بزرگ، درواقع آنها معتقدند وقتی نمی‌توان نسبت به پوشش یک رخداد بزرگ مثل اربعین سکوت کرد، بنابراین می‌آیند و تنها یک گوشه از آن را به تصویر می‌کشند.

شگرد چهارم ایجاد توازن‌های دروغین است. مثلاً در یک رسانه چند کارشناس در مخالفت با یک موضوع صحبت می‌کنند و در مقابل شما یا صدای موافق را نمی‌شنوید و یا مثلاً تنها یک نفر در مقابل چندین مخالف قرار می‌گیرد.

موضوع پنجم برچسب زدن است، ما شاهد بودیم که مثلاً سعی بسیاری کردند که راهپیمایی اربعین را یک اقدام ایرانی یا حرکتی برای ایجاد اختلاف مذهبی و طایفه‌ای معرفی کنند تا این حرکت از مسیر واقعی خود خارج شود.

** مردم در فضای مجازی سلطه رسانه‌های غربی را شکستند

شگرد ششم که شاید مهم‌ترین شگرد باشد،‌ عدم اشاره به چرایی موضوع است؛ ایجاد این سوال که این 20 میلیون نفر چرا با وجود ناامنی و نبود زیرساخت‌های رفاهی 80 کیلومتر سختی راه و مریضی احتمالی را تحمل می‌کنند، بسیار مهم است که اگر مطرح شود می‌تواند بسیاری از مخاطبین خارجی را به خود مشغول کند. البته ما با یک نهال نوپا به‌نام رسانه‌های مردمی، رسانه‌های نزدیک به مقاومت و  رسانه‌های مقاومت مواجه هستیم که اینها آرام آرام بالا آمده و توانسته‌اند پیام اصلی این مراسم را منتقل کنند.

همان‌طور که پیش از این عرض کردم، حجم انبوهی از فیلم‌ها، عکس‌ها و مطالب گفته‌شده مردم در فضای مجازی کمک کرد تا تلاش غربی‌ها برای کتمان این حقیقت تا حدود زیادی شکسته شود و من فکر می‌کنم در سال‌های آینده ما وضعیت بهتری خواهیم داشت.

** رفتار دوگانه غربی‌ها به موضوعات رسانه‌ای محدود نمی‌شود

فارس: آقای فضایلی! شما در صحبت‌هایتان اصطلاح قدرت نرم را به کار بردید و گفتید که پیاده روی اربعین می‌تواند نوعی قدرت نمایی نرم باشد؛ با توجه به صحبت‌های جناب آقای سیدافقهی و تلاشی که جریان سلطه برای دو قطبی سازی انجام می‌دهد ،قدرت نرم مد نظر حضرتعالی نوعی تاکتیک است یا استراتژیک؟

فضایلی: من نقدی به سخنان جناب آقای افقهی دارم؛ بنده فکر نمی‌کنم جریان شیرازی‌ها که آقای افقهی به آن اشاره کردند، نقش تأثیرگزاری در موضوع اربعین و راهپیمایی اربعین داشته باشد،‌هرچند معتقدم آنها تلاش زیادی برای مطرح کردن خود دارند، اما نفش‌شان کم‌رنگ است.

البته ما باید در مقابل این اقدامات که مورد عنایت سرویس‌های خارجی هستند و امکانات و پول زیادی در اختیارشان قرار داده می‌شود هوشیار باشیم؛ چراکه اینها در صدد هستند ظرفیت خود را گسترش دهند،‌ اما به نظرم در حال حاضر خیلی نقش پررنگی ندارند.

درواقع بیش از 2 میلیون زائر ایرانی که برای راهپیمایی اربعین می‌روند، با انگیزه‌ها و تفکر برگرفته از انقلاب اسلامی این کار را انجام داده‌اند و این ظرفیتی است که انقلاب برای زنده نگه داشتن حادثه بزرگ عاشورا انجام داده است و شبکه‌های این فرقه نقشی در این ماجرا ندارند.

قدرت نرمی که من در خصوص راهپیمایی اربعین از آن تعبیر کردم، درواقع ماجرایی است که امروز دیگر دامنه آن از شیعیان و مسلمانان هم عبور کرده و در کنار بسیاری از مسلمانان اهل سنت ایران و عراق حتی زرتشتی‌ها و مسیحی‌ها و ایزدی‌های عراق هم در این راهپیمایی حضور داشتند، اگرچه ماهیت اربعین به واسطه الهام‌گیری از حرکت امام حسین(ع) در روز عاشورا یک ماهیت شیعی دارد، اما یک پرسش بزرگ ایجاد کرده که این پرسش در واقع همان قدرت بزرگی است که جواب آن ظرفیت بالایی را ایجاد می‌کند و همین موضوع غربی‌ها را به نگرانی و واهمه انداخته است که اگر این سوال ایجاد شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

من معتقدم اربعین به خودی‌خود یک رسانه است که مردم حامل پیام آن هستند و هر رسانه حرفه‌ای که آن را نادیده بگیرد، در مقابل یک سوال بزرگ قرار گرفته و باید پاسخگو باشد.

البته این‌گونه رفتارهای دوگانه در فرهنگ‌های غربی به وفور دیده می‌شود که تنها محدود به حوزه رسانه هم نیست و موضوعات دیگر مانند مسائل سیاسی و حقوق بشر را هم شامل می‌شود.

غربی‌ها در حوزه رسانه ادعاهایی دارند ولی وقتی بر عملکرد خودشان متمرکز می‌شویم می‌بینیم چقدر دارای رفتار متناقض هستند.

** نیازمند یک نگاه راهبردی در موضوع اربعین هستیم

در خصوص عملکرد رسانه‌های داخلی هم بنده معتقدم به هر حال بخشی از این شور و انگیزه در میان مردم که با یک شیب تند در حال جریان است، برگرفته از همین عملکرد رسانه‌هاست.

به عنوان مثال رادیو اربعین که حدود 2سال است راه اندازی شده توانسته است مخاطبان زیادی را به خود جذب کند، شبکه‌های تلویزیونی برنامه‌های زیادی داشتند و مطبوعات ما هم با محصولات خبری مانند یادداشت، عکس، خبر و گزارش توانسته‌اند عملکرد قابل توجهی داشته باشند، اما وقتی ما در مقابل این عملکرد آن ظرفیت‌های بالقوه عظیم را می‌بینیم، متوجه می‌شویم که جا برای کار کردن بسیار زیاد است که یک زمینه آن عمق بخشیدن به این حرکت است.

درواقع ما باید هم بعد عاطفی و هم بعد فکری این ماجرا را تعمیق دهیم که مسیر آن از عمق دادن به مفاهیم است. ما نباید به برخوردهای سطحی و لایه‌های اولیه بسنده کنیم و کسانی هم که می‌خواهند در این حوزه عمل کنند باید خودشان از یک میزان تفکر عمیق برخوردار باشند. در زمینه هنری هم ما باید تلاش بیشتری کنیم؛ چراکه به نظر می‌رسد برخی از موضوعات در حال تکراری شدن است که البته بعضی از آنها چاره‌ای ندارد اما مثلاً ساخت مستندهای هوشمند و خلاق و برنامه‌سازی‌های تصویری می‌تواند شکل کار را به نحو مطلوبی ارتقا دهد که البته این حرکت شروع شده، اما باید گسترش پیدا کند.

** زیرساخت ها ما با حجم استقبال مردم از اربعین تناسب ندارد

بنده معتقدم در کنار این موضوعات یکسری تحرکات هم باید در فضای دیپلماسی رسانه‌ای شکل گرفته و دستگاه‌هایی مانند وزارت خارجه در این حوزه فعال شوند، به هر حال آنچه احساس می‌شود فقدان یک نگاه راهبردی به حادثه اربعین است که باعث شده دستگاه‌ها و نهادهای حاضر در این موضوع هر کدام بنا به تشخیص خود عمل کنند اما اگر این نگاه راهبردی به وجود بیاید هر دستگاه دارای تکالیف و وظایفی می‌شود که طبق آن عمل می‌کند.

 وقتی نگاه راهبردی وجود ندارد می‌بینیم که زیرساخت‌ها و خدمت‌رسانی با جمعیتی که سعی دارد خود را به پیاده‌روی اربعین برساند هیچ تناسبی ندارد. به عنوان مثال در طول این سال‌ها هیچ اتفاق و تغییر عمده‌ای در مرزهای خروجی رخ نداده است،وضعیت جاده‌ها، پارکینگ‌ها، محل اسکان و... اصلاً مناسب نیست؟

از سویی دیگر نیروی انتظامی 20 هزار نیروی خود را در حوزه‌های مختلف مانند مرزداری، راهنمایی و رانندگی و... درگیر موضوع اربعین کرده اما برخی دستگاه‌های دیگر که در این خصوص وظیفه‌ هم دارد تنها به چند ده نفر یا چند صد نفر بسنده کرده‌اند و هیچ تناسبی بین دستگاه‌های مرتبط نیست.

** بُعد مردمی بودن پیاده روی اربعین نباید کمرنگ شود

نکته دیگری که در پایان قصد دارم به آن اشاره کنم بعد مردمی بودن اربعین است که باید مراقبت زیادی کنیم تا از این حالت خارج نشود. البته نه‌اینکه حکومت وظیفه‌ای ندارد، بلکه باید زمینه را هم برای تسهیل این حرکت فراهم کرده و موانع را بردارد؛ موضوعی مانند امنیت، اصولاً وظیفه دولت است اما این را هم باید اشاره کرد که نباید این توقع را داشت که مثلاً مرزها را باز کنند و مردم بدون رعایت مقررات خارج شوند، البته شاید گاهی بین دو دولت این توافق ایجاد شود که با رعایت همه پیش‌فرض‌ها چنین اقدامی صورت گیرد، اما در هر حال همه باید با یک رفتار ضابطه‌مند در این خصوص عمل کنیم.