به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از پایگاه اطلاع رسانی محیط زیست (پام)، سید مجید خرازیان مقدم مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان آب های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به طرح سرشماری و تخمین جمعیت تمساح مردابی که همزمان با دهه فجر (بهمن ماه) امسال برای چندمین سال متوالی متوالی با همکاری بخش خزندگان و دوزیستان دفتر حیات وحش و آبزیان آب های داخلی سازمان و کارشناسان، محیط بانان و همباران  اداره کل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان انجام شد، گفت: با توجه به اینکه تمساح مردابی، گونه شاخص خزندگان کشور است، اجرای این طرح سرشماری از اهمیت بسیاری برخوردار است.

وی، دستیابی به آمار حداقل جمعیت موجود گونه در مناطق تحت مدیریت سازمان، آگاهی از نحوه پراکنش گونه، آگاهی از وضعیت زیستگاه ها و کمبودها و نارسایی ها، شناسایی عوامل تهدید گونه در منطقه و تاثیر تغییرات ایجاد شده بر روی جمعیت ها و سرانجام تجزیه و تحلیل داده ها و ارائه راهکارهای بهبود مدیریت با توجه به نتایج به دست آمده را از جمله اهداف این طرح دانست.

خرازیان مقدم با بیان اینکه در این عملیات چهار تیم سرشماری با استفاده از ابزارهای دقیق مانند تلسکوپ، جی پی اس و دوربین عکاسی مدرن به مناطق از پیش تعیین شده عزیمت کردند و سرشماری صورت گرفت، اظهار کرد: مناطق شمالی و شمال غرب منطقه حفاظت شده گاندو در اولویت قرار گرفته و ابتدا مورد پایش قرار گرفتند.

مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان آب های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: سپس تیم ها عازم مناطق جنوب و جنوب شرقی منطقه شده و تمام برکه ها و مسیر رودخانه ها مورد بررسی و آماربرداری به روش مشاهده مستقیم قرار گرفتند.

این مقام مسئول ادامه داد: در این ماموریت دریاچه های سدهای زیردان و پیشین با قایق موتوری مورد پایش قرار گرفتند. همچنین در دریاچه سد پیشین هنگام شب نیز سرشماری انجام شد. برای اطمینان از صحت آماربرداری تمساح ها در دریاچه سد پیشین از ضلع شمالی و جنوبی بطور همزمان با دو تیم،   بازشماری صورت پذیرفت تا خطای مشاهدات به حداقل برسد.

خرازیان مقدم با اشاره به اینکه در سال جاری در مجموع تعداد ۵۶ برکه و هوتک (استخرهای دست ساخت که از آب باران تغذیه می شود) مورد بررسی واقع شده و این در حالی است که طی سال های گذشته تعداد ۷۵ برکه و هوتک شناسایی و ثبت مختصات و شناسنامه دار شده اند، گفت: موقعیت این برکه ها با توجه به پراکنش تمساح ها، بیشتر در شمال و شمال غربی منطقه حفاظت شده گاندو قرار دارد و وابستگی شدید تمساح به آب را نشان می دهد. از آنجا که گاهی  تعدادی از این برکه ها با فاصله چند متری نسبت به یکدیگر قرار دارند، در عملیات سرشماری این برکه ها با یک نام و یکجا سرشماری شدند چرا که در نقشه ها بدلیل فاصله کم، نقاط هم پوشانی دارند.

خشکسالی عامل کوچ اجباری تمساح پوزه کوتاه مردابی

مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان آب های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: با توجه به اطلاعات موجود برکه ها از سال های گذشته و شرایط زیستگاهی مناطق و خشکسالی چند ساله اخیر، تعداد زیادی از هوتک ها و برکه های پائین دست رودخانه های کاجو، باهوکلات و سرباز خشک شده و یا بسیار کم آب بودند که این عامل باعث کوچ اجباری تمساح پوزه کوتاه مردابی شده است لذا برخی از هوتک هایی که در سرشماری سال های قبل دارای تمساح بودند در زمان سرشماری سال جاری هیچ آثاری از وجود تمساح در آن ها مشاهده نشد.

وی اظهار کرد: از طرفی با برنامه های زنده گیری و انتقال تمساح توسط ادارات شهرستان های نیکشهر، سرباز و چابهار این امر بیشتر مشهود بود. جمعیت تمساح در سال جاری را با توجه به مشاهده مستقیم و خطای ۲۰ درصد می توان ۵۰۳ سر تخمین زد که بزرگترین تجمع آن در منطقه حوزه سد پیشین و بند آبی شیرگواز قرار دارد .

در ۲۰ سال گذشته جمعیت تمساح مردابی با رشد بسیار کمی نسبتا ثابت بوده است

خرازیان مقدم خاطرنشان کرد: با مروری بر وضعیت جمعیتی تمساح مردابی در ۲۰ سال گذشته در می یابیم که جمعیت تمساح مردابی با رشد بسیار کمی نسبتا ثابت بوده است و شاید بتوان گفت ظرفیت زیستگاه بیش از این نیست هرچند تصرفات و تخریب برکه ها و برداشت آب باعث شده تجمع جمعیتی را شاهد باشیم اما از نظر تعداد چندان تغییر قابل ملاحظه ای نداشته است از طرفی آمار تخمینی تلفات جاده ای یا خشکسالی در حد ۱۰ تا ۱۵ سر در این چند سال نبوده است.

وی با تاکید بر اینکه کنترل جمعیت نیاز به برنامه ریزی و اجرای پایش مداوم هرساله دارد و مطالعه ناشناخته ها از قبیل تهاجم، بیماری و نحوه بقاء گونه الزامی است، تصریح کرد: به همین منظور بخش خزندگان و دوزیستان دفتر حیات وحش و آبزیان آب های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست در سال های اخیر با تهیه و تدوین و اجرای برنامه عمل (Action Plan) حفاظت و مدیریت تمساح مردابی (که انجام سرشماری سالیانه گونه بخش مهمی از آن محسوب می شود)، علی رغم تمامی مشکلات و کمبودهای موجود بویژه از لحاظ اعتبارات، اقدام به تکمیل اطلاعات سالیانه در راستای حفاظت و مدیریت بهینه در خصوص این گونه ارزشمند ملی کرده است.

فرهنگ اهالی بومی در حفاظت و بقاء گاندو نقش بسیار مهمی دارد

مدیر کل دفتر حیات وحش و آبزیان آب های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: البته با توجه به فرهنگ اهالی بومی این مناطق که وجود این زیستمند را مایه برکت می دانند، حمایت آن ها در حفاظت و بقاء این گونه نقش بسیار مهمی دارد چرا که بلوچ‌ها معتقدند هر جا آب هست، تمساح هم هست. این‌دو در نگاه مردم بلوچ لازم و ملزوم یکدیگرند که اگر یکی برود دیگری هم به قهر، سرزمین را ترک می‌کند.

خرازیان مقدم گفت: لیکن با توجه به وسعت زیاد منطقه حفاظت شده گاندو و پراکنش تمساح در خارج از آن و کمبود پرسنل اجرایی سازمان، حفاظت کامل از این گونه غیر ممکن بوده و لذا سهیم کردن مردم بومی در امور حفاظتی اجتناب ناپذیر است. انجام آموزش های لازم و مداوم و توانمند سازی جوامع محلی در این رابطه می تواند تهدیدات را به حداقل خود برساند.

تمساح مردابی یا پوزه کوتاه (Crocodylus palustris) با نام انگلیسیMugger به عنوان یک گونه در شبه قاره هند شناخته شده و حوزة پراکنش آن در ایران غربی ترین نقطة پراکنش جهانی این گونه به حساب می‌آید.

پراکنش این گونه در ایران محدود به قسمتی از ناحیة مکران در استان سیستان و بلوچستان در حوزة شهرستان های چابهار، سرباز، نیک شهر و نیز سراوان است. این جانور به عنوان تنها گونه حاضر از راسته تمساح ها در ایران و بزرگترین خزنده درسطح کشور محسوب می شود. این گونه در آخرین طبقه بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در سال ۲۰۱۷ جزء گروه آسیب پذیر (VU) طبقه بندی شده است و عمده ترین عامل تهدید کنندة آن خشکسالی، تخریب و تصرف زیستگاه ها است.