خبرگزاری مهر- گروه جامعه: حالا چند وقتی است آمار مرگ و میرهای ناشی از کرونا به زیر ۱۰۰ نفر در روز رسیده است و در مقایسه با روزهایی که این عدد به ۵۰۰ نزدیک می شد و در کنار آمار ابتلای روزانه و کاهش آن در روزهای اخیر، یعنی کنترل نسبی این پاندمی در کشورمان. با اینهمه مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا مدام نگرانی خود را از درگیر شدن با موج چهارم کرونا در بهمن و اسفند در صورت جدی نگرفتن پروتکل ها و محدودیت ها ابراز می کنند. در دنیا نیز واکسیناسیون آغاز شده است و احتمال اینکه در ماه های آتی برخی فعالیت های روزمره زندگی به حالت عادی تری در بیاید بیشتر است. یکی از آن فعالیت ها که بیشترین تاثیر را از کرونا گرفت، آموزش و بازگشایی مدارس بود.
در بسیاری از نقاط دنیا بارها مدارس باز شدند و بعد از شیوع و شدت گرفتن کرونا بسته شدند. سیاست ها نیز در دنیا در قبال این موضوع یکسان نبود. خیلی از کشورها آخرین جایی که تعطیل می کردند مدارس بود و خیلی از کشورها عملاً آموزش مجازی را جایگزین کردند. در هر صورت آنچه مسلم است این است که دنیا نمی تواند از بار این اعتراف شانه خالی کند که در مواجهه با کرونا آموزش بزرگترین چالش اگر نبود، یکی از مهمترین چالش ها بود.
در کشورمان نیز به تبع این موضوع از ابتدای شیوع کرونا دچار چالش های بسیاری شد. هر چند مسئولان آموزش و پرورش خیلی زود آموزش مجازی را راه انداختند و در کنار آن آموزش تلویزیونی را و حتی کمی بعدتر شبکه شاد را برای ارائه یکسان آموزش ها از طریق یک اپلیکیشن مخصوص آموزش راه انداختند اما هیچ کدام از این مسیرها بدون چالش نبود.
آموزش های مجازی خانواده ها را راضی نمی کند و آنها کم کم نگران عدم ارتباط فرزندانشان با این دنیای جدید شدند، فاصله گرفتن بچه ها از یکدیگر چالش دیگر این حوزه بود و آموزش های تلویزیونی که گرچه از ابتدای راه اندازی با رشد کیفیت رو به رو شد اما همچنان تا ایده آل یک آموزش تمام قد و جذاب رسانه‌ای فاصله دارد و غیرتعاملی بودن هم مزید بر علت شد تا بیشتر در مناطق دور افتاده این آموزش ها مورد استقبال قرار بگیرد. آموزش از طریق شبکه شاد نیز داستان های خود را داشت، از مشکلات در ورود کاربران تا کندی سیستم و امکانات محدود زیرساختی مثل دانلود فایل و… که برخی از آنها به مرور رفع شد اما همچنان دانش آموزان و معلمان گلایه هایی از این سامانه دارند و بیشتر ترجیح می دهند در پیام رسانی دیگر فعالیت کلاسی را پیگیری شود که خود همین هم داستان های دیگری دارد از جمله دسترسی دانش آموزان به پیام رسان ها و بعضاً فیلتر شکن ها! به اینها اضافه کنید هزینه های استفاده از اینترنت که به خانواده ها اضافه شده است و از سوی دیگر تهیه تلفن های هوشمند که تا همین امروز هم خیرین برای تهیه آنها و در اختیار دانش آموزان قرار دادن، فعال هستند اما این موضوع هم فراز و نشیب های خود را طی یک سال گذشته طی کرده است.
اما شاید بزرگترین چالشی که بارها از آغاز شیوع کرونا آموزش و پرورش را وارد مسیر چالش جدی اولیا و مربیان کرده است بازه هایی است که حرف ها و تصمیم هایی درباره بازگشایی مدارس گرفته می شود.
اولین بازگشایی مدارس بعد از کرونا؛ اردیبهشت
اولین بار در اردیبهشت بود که اعلام شد مدارس در پایان سال تحصیلی قبل برای مراجعه دانش آموزان جهت رفع اشکال بازگشایی می شوند و حضور در مدارس اجباری نیست. در آن زمان اعلام شد نزدیک به ۱۵ درصد دانش آموزان در آن ایام به مدارس مراجعه کردند. هر چند دانش آموزان روستایی و عشایری که یا کرونا کمتر به محل زندگی آنها رفته بود و یا میزان دسترسی آنها به آموزش های مجازی کمتر بود بیشترین استقبال کنندگان از این موضوع بودند. از سوی دیگر آن بازگشایی چندان هم محل بحث نشد چرا که بیشتر سال تحصیلی قبل گذشته بود تا به کرونا رسیدیم و دروس کمی در زمان کرونا از طریق آموزش مجازی تدریس شد.
چالش های برگزاری امتحانات حضوری پایه نهم در خرداد
اما در خردادماه برگزاری حضوری امتحانات نهایی و پایه نهم به صورت اجباری و حضوری اولین محل رویارویی ذی نفعان آموزش و پرورش با هم بود. امتحانات نهایی امکان غیرحضوری برگزار شدنش نبود اما خیلی ها معتقد بودند اصرار به برگزاری حضوری امتحانات پایه نهم در آن شرایط که ترس از کرونا نیز تازه بود، زیاده روی است اما آموزش و پرورش به دلیل اینکه آن نمرات در تعیین سرنوشت انتخاب رشته دوره دوم متوسطه دانش آموزان اثرگذار است بر آن تاکید داشتند. در همان زمان اولین مساله جدی بر سر اینکه برخی مدارس در پایه هایی غیر از نهم و دوازدهم نیز دانش آموزان را برای امتحانات اجباری حضوری به مدرسه خوانده اند، مطرح شد و در گزارش های متعددی به آن پرداخته شد که آموزش و پرورش در این زمینه راه را برای اعتراض اولیا از مدرسه باز گذاشت. از سوی دیگر از ابتدا وزیر آموزش و پرورش تاکید داشت مدارس پروتکل های بهداشتی را رعایت می کنند و بازگشایی مدارس تاثیری در شدت شیوع کرونا ندارد و در نهایت اولیا بر رعایت این شیوه نامه ها نظارت کنند؛ شیوه نامه های بهداشتی که از روز اول چندان هم تغییر نکرد، درباره میزان هزینه کرد بودجه آن اطلاع رسانی کافی نشد و خیلی از مدارس بارها اعلام کردند از این بودجه چیزی ندیده اند و حتی برای تهیه وسایل مورد نیاز بهداشتی از اولیا هزینه دریافت کردند. تهیه ماسک هم که از ابتدا بر عهده والدین بود.
کش و قوس های روزهای آغاز سال تحصیلی در شهریور
همه اینها گذشت تا به شهریور ماه رسیدیم. شهریور ۹۹ که توانست تابوی بازگشایی مدارس در اول مهرماه را بشکند و ۱۵ روز زودتر بازگشایی رسمی مدارس کلید بخورد. این بار اما زمانی بود که بر عکس اردیبهشت و خرداد، شیوع کرونا در کشور نگران کننده بود و هشدارهایی برای ورود به پیک سوم به گوش می رسید. اما وزیر آموزش و پرورش در یک هفته به صورت مستمر تاکید بر این داشت که مدارس حتماً در تمام کشور بازگشایی می شود و تاکید آموزش و پرورش بر حضور دانش آموزان است که باعث شد مدارس نیز حداکثر فشار را به خانواده ها برای حضور در روز بازگشایی مدارس بیاورند و اولیا نیز که از آموزش مجازی به تنگ آمده بودند این بار به نسبت بیشتری با این تصمیم همراه شدند.
در شهریور وزیر آموزش و پرورش در یک هفته به صورت مستمر تاکید بر این داشت که مدارس حتماً در تمام کشور بازگشایی می شود و تاکید آموزش و پرورش بر حضور دانش آموزان است که باعث شد مدارس نیز حداکثر فشار را به خانواده ها برای حضور در روز بازگشایی مدارس بیاورند و اولیا نیز که از آموزش مجازی به تنگ آمده بودند این بار به نسبت بیشتری با این تصمیم همراه شدند
هر چند زمان حضور در مدارس محدود بود و دانش آموزان گروه بندی شدند. باز هم دیری نگذشت که وزیر آموزش و پرورش تاکید خود را بر عدم اجبار حضور دانش آموزان گذاشت. تصاویر و گزارش هایی از عدم رعایت پروتکل ها در بسیاری از مدارس و اینکه دانش آموزان و معلمان به قدر کافی برای رعایت این پروتکل ها آموزش ندیده اند منتشر شد. باز هم گلایه مدارس از در اختیار نداشتن وسایل ضدعفونی به قدر کافی و اعتراض خانواده ها به عدم برنامه ریزی برای رفت و آمد بچه ها به مدرسه و خطرناک شدن شدت شیوع کرونا در کشور و اعمال محدودیت ها عملاً مدارس را به صورت کامل به تعطیلی کشاند و بار دیگر صفر تا صد آموزش ها به دنیای مجازی رفت.
بسته شدن کامل مدارس به دنبال اعمال محدودیت ها
بار دیگر در دی ماه موضوع امتحانات و برگزاری حضوری یا مجازی آنها مطرح شد. در نهایت به جز امتحانات نهایی همه امتحانات غیرحضوری شد و حتی در خصوص ارزشیابی دروس عملی هنرستان ها و پایه اولی ها نیز تجدید نظر شد تا آنکه بار دیگر وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد که رایزنی ها صورت گرفته است و از اول بهمن ماه بار دیگر مدارس باز خواهند شد. اعلام شد حضور پایه های اول و دوم در مدارس اجباری است و کادر مدرسه حتماً باید در مدرسه حضور پیدا کنند. همین صحبت ها باعث شد مدارسی که معلمانش هم خسته از آموزش های مجازی بودند و با گذشت ۴ ماه از شروع سال تحصیلی این حس را داشتند که یادگیری در سطح قابل انتظاری رخ نمی دهد و نگرانی برای یادگیری وجود دارد شروع کنند به وارد کردن فشار به خانواده ها برای حضور دانش آموزان در مدرسه و تعطیلی آموزش های مجازی.
کدام ستاد ملی مبارزه با کرونا حضور پایه اولی ها و دومی ها را تایید کرده بود؟
۲۱ دی بود که وزیر آموزش و پرورش بابیان تصمیم اول ستاد ملی کرونا گفت: از ابتدای بهمن‌ماه، کادر اداری و اجرایی تمام مدارس کشور به‌استثنای مدارسی که در مناطق قرمز قرار دارند، موظف به حضور در مدارس هستند. مدارس به‌عنوان حلقه‌های ارتباطی بین آموزش‌وپرورش و خانواده‌ها می‌باشند و تنها از طریق برقرار شدن این ارتباط است که می‌توانیم از کیفیت آموزش در کشور مطمئن شویم. دومین تصمیم ستاد ملی کرونا در رابطه با نحوه آموزش پایه‌های اول و دوم مقطع ابتدایی بود. آموزش مجازی عملاً برای پایه‌های اول و دوم مقطع ابتدایی، آموزش مناسبی نیست به همین منظور تمام مدارس این دوپایه در شهرهای زرد و آبی به‌صورت حضوری برگزار می‌شوند.
حاجی میرزایی ادامه داد: در مدارسی که دانش آموزان در کلاس‌های درس این دوپایه بالاتر از ۱۰ نفر هستند، لازم است دانش آموزان با برنامه‌ریزی مدیران مدارس، در روزهای هفته توزیع شوند. مدیران دقت کنند تا همه دانش آموزان از آموزش حضوری بهره‌مند شوند.
وی با اشاره به سومین تصمیم ستاد کرونا در بازگشایی مدارس گفت: در مدارسی که کمتر از ۵۰ نفر دانش‌آموز دارند، تصمیم بر این است که تمام مقاطع به‌صورت حضوری و با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی برگزار شود. مهمترین نکته در بازگشایی مدارس، رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی و برگزاری کلاس‌های حضوری با تعداد تنها ۱۰ نفر از دانش آموزان است. مدیران مدارس موظف هستند از امروز تا اول بهمن‌ماه در این زمینه برنامه‌ریزی کنند و با آگاه کردن خانواده‌ها، نحوه برگزاری کلاس‌های حضوری را به اطلاع آنان برسانند.
اما درست بعد از این اعلام که گفته شد مصوب ستاد ملی مبارزه با کرونا هم هست اعلام نگرانی های کارشناسان وزارت بهداشت برای عدم رعایت ها و ورود به پیک چهارم کرونا خصوصاً با توجه به سفرهای اخیر مردم به این نقطه رسید که ستاد ملی کرونا هر نوع اجبار برای حضور دانش آموزان در مدرسه را ممنوع کرد. خصوصاً اینکه زالی رئیس ستاد ملی مقابله با کرونای تهران اعلام کرد تغییری در سن درگیری با بیماری کرونا رخ داده و گفت: گروه سنی پنج تا ۱۷ سال و همچنین زیر ۱۰ سال در حوزه مرگ و میر با افزایش مواجه بودند که با بحث بازگشایی مدارس می تواند این موضوع با خطر بیشتری مواجه شود. در طول روزهای گذشته هفته قبل با توجه به حجم گسترده خروجی های تهران و همچنین ورود بیش از ۵۰ هزار نفر به جزیره‌ای کوچک و مسافرت به شهرهای قرمز ممکن است با بازگشت به تهران فرم های جدیدی از بیماری را شاهد باشیم.
فرمانده ستاد مقابله با کرونا استان تهران در خصوص بازگشایی مدارس گفت: نهایتاً در ستاد ملی مقابله با کرونا مقرر شد حضور دانش آموزان در همه شهرها بدون توجه به رنگ آنها اختیاری باشد. با توجه به اصرار دوستان در آموزش و پرورش که می خواستند کادر اداری و کادر مدارس مانند سایر ادارات باشند این تصمیم اتخاذ شد. بی تردید در تهران شرایط متفاوت است. چرا که با آغاز فعالیت مشاغل آموزشی بار غیر متعارفی به حمل و نقل عمومی وارد می شود که موجب نگرانی ماست. بی تردید حتی پنج تا ۱۰ درصد افزایش استفاده از حمل و نقل عمومی موجب نگرانی ما خواهد بود. از سوی دیگر معلمین با توجه به وقت و توان خود نمی توانند آموزش حضوری و مجازی را با هم به پیش ببرند و به نظر می آید که این کار غیر ممکن است. لذا با توجه به صحبت های رئیس جمهور می توان حضور دانش آموزان در مدارس را اختیاری در نظر گرفت و این به والدین بستگی دارد که امیدواریم مردم در این موضوع نیز همکاری لازم را داشته باشند.
به این حرف های زالی اضافه کنید نگرانی های روزهای اخیر درباره آلودگی هوای تهران و بسیاری از کلانشهرها را که گفته می شود بر شدت بیماری کووید اثر گذار است و حتی اگر نباشد خود آلودگی هوا برای گروه سنی کودک و نوجوان نگران کننده است.
مدارس به هیچ وجه به صورت اجباری بازگشایی نخواهد شد و اختیاری خواهد بود. در شهرهای زرد و آبی برای کلاس های اول و دوم، خانواده‌ها می‌توانند تصمیم بگیرند. اما حضور کادر مدرسه با خود مسئولین آموزش و پرورش است
در نهایت هم هفته گذشته علیرضا رئیسی سخنگوی ستاد مل، مقابله با کرونا گفت: تجربه تلخ اردیبهشت و خرداد را داریم و اگر رعایت نکنیم، دوباره محدودیت‌ها باز خواهد گشت. مدارس به هیچ وجه به صورت اجباری بازگشایی نخواهد شد و اختیاری خواهد بود. در شهرهای زرد و آبی برای کلاس های اول و دوم، خانواده‌ها می‌توانند تصمیم بگیرند. اما حضور کادر مدرسه با خود مسئولین آموزش و پرورش است.
اینها باعث شد بار دیگر این پرسش مطرح شود که بالاخره کدام مقام مسئول در ستاد ملی مبارزه با کرونا از بازگشایی مدارس و حضور پایه اولی ها و دومی ها به وزیر آموزش و پرورشی که خود عضو این ستاد است گفته است و چگونه بار دیگر تصمیم ها دوباره برگشته است؟
تاکید بر اینکه آموزش های مجازی ادامه دارد
با این سخنان حالا نوبت وزیر آموزش و پرورش بود که مشخص کند تکلیف این حضور و آموزش های مجازی چه خواهد شد؛ خصوصاً کلاس اولی ها و دومی ها که پیش از این از حضور اجباری آنها سخن گفته شده بود سرگردان شدند. چرا که بسیاری از والدین در تماس با خبرگزاری مهر گزارش دادند که مدارس همچنان والدین را برای گرفتن تعهد برای حضور دانش آموزان کلاس اولی و دومی به مدرسه فرا می خوانند و اعلام می کنند آموزش های مجازی در کار نخواهد بود.
این در حالی است که وزیر آموزش و پرورش در گفتگو با رسانه ملی اعلام کرد که با توجه به مصوبه ستاد کرونا مبنی بر اختیاری بودن حضور دانش آموزان در مدرسه معلمان موظف هستند برای دانش آموزانی که در مدرسه حضور نمی یابند آموزش های مجازی را ادامه دهند.
حقیقت های غیرقابل جمع درباره آموزش مجازی و کرونا
واقعیت این ۱۰ ماه گذشته که کرونا آموزش را کاملاً تحت فشار گذاشته است نشان می دهد که حقیقت های گاه غیرقابل جمعی همزمان در جریان است. والدین به تنگ آمده از حضور همیشگی فرزندانشان در خانه و زیاد شدن مسئولیتشان در قبال آموزش به فرزندان هستند و در عین حالغیرموثر بودن برخی از این آموزش ها و اثرات نامطلوبی که بر جای می گذارد از جمله اثرات جسمی و روانی و همچنین در خطر ابتلای به دنیای مجازی توسط کودکان و نوجوانانی که باید زندگی در دنیای حقیقی را بیاموزند، این روزها نگرانی عمده خانواده هاست. این مساله در کنار واقعیت غیرقابل انکار شیوع جدی کرونا در کشور در صورت عدم رعایت فاصله گذاری مناسب اجتماعی و اعمال محدودیت ها و این واقعیت دیگر که مدارس در رعایت پروتکل ها حداقل در سه نوبت قبلی بازگشایی آنقدر موفق نبودند که اعتماد عمومی را جلب کنند، تنها بخشی از حقیقت های گاه غیرقابل جمعی است که مسئولان را برای رسیدن به یک تصمیم درست که کمترین آسیب و بیشترین همراهی را از سوی اولیا و مربی داشته باشد، ناکارآمد جلوه می دهد.
هیچ گاه آموزش و پرورش این گزینه جدی را پیش روی خود ندید که مهر استاندارد صلاحیت برای رعایت پروتکل ها برای مدارس تعریف کند تا در این مواقع بتوان صفر و صدی به مساله بازگشایی مدارس نگاه نکرد و مدارسی که توانسته اند ثابت کنند نهایت دقت را در پروتکل ها دارند و گزارش عملکرد از عدم درگیری معلمان و دانش اموزانشان به کرونا در زمان بازگشایی ارائه داده اند این استاندارد را دریافت کنند
در عین حال شاید مهمترین مساله‌ای که در این ماه ها مسئولان در آموزش و پرورش می توانستند برای آن برنامه ریزی جدی تری داشته باشند یکی رشد آگاهی جامعه مخاطبان خود برای رعایت پروتکل های بهداشتی و نظارت جدی بر آن بود به طوریکه در تمام کشور بتوان با اطمینان یک خروجی مطلوب از اجرای این پروتکل ها در صورت نیاز به حضور دانش آموزان در مدرسه در این شرایط داشت. متاسفانه نه سطح این آگاهی در جامعه مخاطبین دستگاه تعلیم و تربیت یکسان است و نه دسترسی آنها به مواد بهداشتی. از سوی دیگر هیچ گاه آموزش و پرورش این گزینه جدی را پیش روی خود ندید که مهر استاندارد صلاحیت برای رعایت پروتکل ها برای مدارس تعریف کند تا در این مواقع بتوان صفر و صدی به مساله بازگشایی مدارس نگاه نکرد و مدارسی که توانسته اند ثابت کنند نهایت دقت را در پروتکل ها دارند و گزارش عملکرد از عدم درگیری معلمان و دانش آموزانشان به کرونا در زمان بازگشایی ارائه داده اند این استاندارد را دریافت کنند. متاسفانه عدم پیگیری وضعیت ابتلای دانش آموزان و معلمان به کرونا و داشتن یک دستورالعمل اجرایی جدی و کاربردی برای اعمال محدودیت ها در صورت مشاهده یک مورد ابتلا در یک مدرسه و رهگیری وضعیت سایر دانش آموزان، اولیای آنها و یا کادر مدرسه را نیز در این میان شاهد نیستیم و این در حالی است که این کار در بسیاری از کشورهایی که مدارسشان را بازگشایی کردند و مورد ارجاع مسئولان است برای دفاع از بازگشایی مدارس وجود دارد.
گزارشی از رصد کیفیت آموزش های مجازی ارائه نشده است
مساله جدی بعدی تمرکز بر بالا بردن کیفیت آموزش های مجازی و رصد جدی فعالیت های معلمان است. معلمانی که گرچه به شاد پیوسته اند اما همچنان عمده تدریسشان در این فضا نیست. راهنمایی معلمان برای استفاده از امکانات دیگری به جز فضای مجازی برای رصد و پیگیری یادگیری دانش آموزان مثل دیدار چهره به چهره در صورت احساس نیاز دانش آموزی به آموزش بیشتر و یا صحبت تلفنی و آموزش به والدین که این روزها بیشترین درگیری را در آموزش فرزندان دارند و ارائه مدل های آموزش مجازی موثر و در دسترس برای معلمان تنها بخشی از این راهبردهاست.
واقعیت این است کرونا بیش از انتظار در وضعیت هشدار جامعه را نگه داشته است و هنوز هم قابل پیش بینی نیست که در کشورمان تا چه زمان درگیر این بیماری خواهیم بود و چه زمانی آموزش به شکل عادی خود باز می گردد. حتی ممکن است سال تحصیلی جاری دانش آموزان رنگ آموزش حضوری را به معنای واقعی به خود نبینند. آموزش و پرورش در کنار توجه جدی به برنامه های کاربردی کوتاه مدت، به برنامه‌ای درازمدت برای پساکرونا نیز نیازمند خواهد شد. امید این است این اهتمام مورد توجه قرار گیرد.
