پس از یک دوره تنش های ممتد و دائمی میان اعراب محافظه کار و ایران در منطقه خلیج فارس ، سیگنال هایی ضعیف اما ممتد از تبادل اطلاعات و رایزنی ها میان تهران و پایتخت های عربی دریافت می شود که شاید نتوان محتوای دقیق آنها را کشف رمز کرد ،اما به خودی خود وجود تحرکات دیپلماتیکی در منطقه را تایید می کند.

اظهارات حیرت آور علی شمخانی ارشد ترین مقام امنیتی ایران مبنی بر حمایت ازحکومت عربستان سعودی در برابر آنچه وی آن را تلاش برای سرنگونی ریاض توصیف کرد، وجود رایزنی هایی برای نزدیک کردن دیدگاه های دو کشور و نیز خواست تهران برای حل مشکلات را تایید می کند. دبیر شورای عالی امنیت ایران که ظاهرا دیپلماتی حرفه یی و نزدیک به حسن روحانی ست و فردی کاملا شناخته شده یی در محافل عربی منطقه خصوصا عربستان به شمار می رود همچنین گفته""سرنگونی پادشاهی عربستان هیچگاه به معنای جایگزینی یک حکومت حکومت مطلوب در این کشور نخواهد بود"".

سخنان این مقام کلیدی تنها سیگنال ار سالی از سوی تهران نبود و نشان می دهد مقامات ایرانی صرف نظر از تحرکات مخفی دیپلماتیک ،آشکارا رویکردی متفاوت و عملگرایانه تر در قبال اعراب منطقه خصوصا سعودی ها در پیش گرفته اند. محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران هفته گذشته در داووس سوییس به صراحت گفت"" با توجه به وضعیت منطقه دلیلی برای خصومت میان تهران و ریاض نمی‌بیند"".

در نقطه مقابل عادل جبیر، اما نه آنچنان که عادت او طی 2 سال گذشته بوده،با آرامش بیشتری با مواضع تهران برخورد کرد و گفت ""حل مشکلات تهران و ریاض نیاز به میانجی گر ندارد . تهران خود بهتر می داند چکار باید انجام دهد"". سخنان وزیر خارجه عربستان واکنشی بود به اظهارات مقامات عراقی خصوصا حیدر عبادی نخست وزیر، که اولا خواستار دور ماندن کشورش از منازعات تهران و ریاض شده بود. ثالثا به طرفین یاد آوری کرد آماده میانجیگری برای حل اختلافات آنهاست.از طرفی برخی دیپلمات های مقیم مسقط و کویت گفته اند گزارش های متعددو مشابهی از تلاش های مقامات عمانی و کویتی در یافت کرده اند که در همه آنها تهران آمادگی خود را برای حل و فصل اختلافات با ریاض اعلام کرده .یک مقام ارشد وزارتخارجه عمان می گوید"" مسئله تا حدی به مقامات عربستانی مربوط می شود.از یک طرف مذاکرات در حال انجام است و از طرف دیگر وزیر خارجه می گوید نیازی به میانجی نیست"".

اینکه دقیقا مدل تهران (میانجیگری) یا مدل سعودی ها(بی واسطه گری)کدامیک بن بست موجود در دو طرف خلیج فارس را خواهد شکست!؟بسته به سطح انتظارات هر یک از طرف مقابل پاسخ متفاوت خواهد بود.بسیاری معتقدند فعال سازی میانجی گرها نتیجه بهتری خواهد داشت. قبول این مکانیزم احتمالا و تا اندازه یی برای تهران راحت تراست (حال به هردلیل )اما برای سعودی ها موضوع به همین راحتی نیست.ریاض که طی 2سال گذشته تقریبا هیچ دستاورد ملموسی در سیاست خارجی خود نداشته کوشش می کند با دستی پرتر و موضعی بهتر در برابر تهران ظاهر شود. اما مشکل این است که شرایط منطقه چنین امکان مستقلی را به او نمی دهد.مگر آنکه میانجی گر ها وضعیت را با هماهنگی تهران برای سعودی ها راحت تر و قابل تحمل کنند.آنگاه برون رفت از وضعیت کنونی فرض کاملا محتملی به نظر می رسد.

برخی تحلیل گران غیر عرب امور منطقه معتقدند به دلیل پیچیدگی شرایط و نیز شکاف بزرگ میان تهران و ریاض طرح مذاکرات مستقیم مورد نظر عادل جبیر فعلا امکان تحقق ندارد. اما پروژه فعال سازی واسطه ها که سیاست خارجی ایران عادت دیرینه و عجیبی به آن دارد،تئوری قابل قبول تری به نظر می رسد. تا آنجا که به شرایط امروز مربوط می شود فکر می کنم دریافت حسی از آمادگی و همکاری تهران، پس از نشست سی و هفتم شورای همکا ری در منامه در ششم ماه دسامبر سال گذشته، اعراب عضو شورا را متقاعد کرد ه که با محوریت کویت به سوی تهران معطوف شوند. در این نشست مقرر شد کویت به نمایندگی از سوی اعضای شورای همکاری خلیج فارس پاسخ نامه حسن روحانی به امیر کویت را بدهند، که احتمالا موضوع عربستان از محور های اصلی آن است.دیروزاعلام شد، فردا یا پس فردا خالد حمد الصباح وزیر خارجه کویت عازم تهران خواهد شد.او که گفته می شود دیپلمات کارکشته یی ست به احتمال زیاد بیش از جنبه های بورکراتیک سفرش، در پی دریافت این شناخت خواهد بود که تهران تا چه میزان اولا، در پی حل مشکلات خود با اعراب همسایه خصوصا عربستان است. ثانیا ،به طور مشخص انتظار مقامات ایرانی از اعراب منطقه چیست؟. چه پاسخی مقام ارشد کویتی دریافت خواهد کرد؟ نمی دانیم!،باید قدری صبور بود!.اما این موضوع که تهران وریاض به این نتیجه برسند سیاست حذف طرف مقابل کمکی به حل مشکلاتشان نمی کند کافی به نظر نمی رسد. درک متعادل و پذیرش متقابل آنها از منافع یکدیگر و قبول واقعیات دوجانبه می تواند کمک زیادی به حل مشکلات آنها بکند. باید دید کیف وزیر خارجه کویت دقیقا حامل چه پیامی برای مقامات ایران است.آفتاب یزد-matinmos@gmail.com