به گزارش خبرنگار مهر، کتاب قرارداد اجتماعی ژان ژاک روسو، بی‌شک یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین آثاری است که تاکنون در فلسفه‌ی سیاسی نگاشته شده است. این کتاب، هر چند نسبتاً موجز و خوش‌خوان نوشته شده، کتابی نیست که به آسانی درک شود. ایده‌های غامض روسو، علی‌رغم مهارتهای بلاغی او، به سهولت به مخاطبان منتقل نمی‌شوند. برخی از شارحان قرارداد اجتماعی معتقدند ایده‌های سیاسی مطرح‌شده در این کتاب بیش از حد واجد عناصر ناسازگار است، آن قدر که نمی‌تواند قانع کننده باشد.
کتاب راهنمای خواندن قرارداد اجتماعی روسو می‌کوشد با بررسی زندگی شخصی و سیر تطورات فکری روسو و همچنین توجه به دیگر آثار او، ازجمله امیل، گفتار در باب علوم و فنون و گفتار در باب منشأ نابرابری و اعترافات نشان دهد تا چه میزان ایده‌های سیاسی و روان‌شناسانه‌ی روسو از یکدیگر پیروی می‌کنند.
کریستوفر رِیت، نویسنده‌ی راهنمای خواندن قرارداد اجتماعی روسو، با استفاده از استدلال‌ها و نظریات مختلف روسو در فصول مختلف قرارداد اجتماعی و همچنین دیگر آثار روسو، کلیت واحد و منسجمی از ایده‌های او ارائه می‌کند و فراز و نشیب‌های قرارداد اجتماعی را بامعناتر می‌کند.
بیان ساده و آموزشی و همچنین ارائه‌ی خلاصه‌ی مطالب و پرسشهای تمرینی در انتهای هر فصل از جمله مزیت‌های این کتاب است که بدون شک این ویژگی برای دانشجویان بسیار ارزشمند خواهد بود.
کتابهای مجموعه «راهنمای متون کلاسیک» ترجمه مجموعه Reader’s Guide است که انتشارات کانتینیوم آن را با هدف فراهم‌کردن مقدمه‌ای روشن و مختصر برای متون کلاسیک در ادبیات و فلسفه غرب تهیه کرده است. این کتابها نه شرح و تفسیری مفصل‌اند و نه ادعای آسان‌کردن تمام دشواری‌های متن را دارند، بلکه قرار است نقشه‌ای باشند برای گذر از پیچ‌وخم متن‌های کلاسیک.
در تدوین ساختار کتابها از رویه‌ای یکسان پیروی شده است: در بخش اول، به زمینه و زمانه نوشته شدن اثر پرداخته شده است. در بخش دوم، مضامین اصلی اثر به بحث گذاشته شده است. بخش سوم به خواندن بخش به بخش یا بند به بند متن اختصاص دارد و بخش پایانی هر کتاب درباره تاثیرات فکری و تاریخی اثر کلاسیک است. نویسندگان هر کتاب از میان متخصصان اندیشه هر اندیشمند انتخاب شده‌اند و برخی از آنها در زمره نامدارترین شارحان و مفسران آن حیطه هستند. انتشارات ترجمان علوم انسانی به‌تدریج آثار این مجموعه را ترجمه و منتشر خواهد کرد.
در سخن ناشر این اثر آمده است: ابن سینا در زندگی نامه خودنوشتش تعریف می‌کند که چهل بار مابعدالطبیعه ارسطو را خواند و مطلقا از آن چیزی درنیافت، تا اینکه با خواندن رساله بسیار مختصر فارابی با عنوان اغراض مابعدالطبیعه، تمامی زوایای این اثر برای او روشن گشت. کوشش تمثیل‌گونه او حکایت از این می‌کند که خواننده راهی طولانی تا فهم متن کلاسیک در پیش دارد و در این راه نیازمند راهنماست. اما تلاش برای خواندن این متن‌ها و برای ما فارسی زبانان خواندن ترجمه‌های فارسی آنها، اغلب به مسیری بی‌سرانجام کشیده می‌شود و فهم عمیق و دقیق، رفته رفته، جای خود را به ساده‌سازی‌های مبتذل می‌دهد.
رفتن به سراغ این متون دشوار و گاهی سهل ممتنع، استیصالی به بار می آورد که ای بسا خواننده را به بازنگری و تردید درباره فهم پذیری این متون بیندازد. خواننده پرتلاش اگر از دام این تردیدها بیرون آید، به مطالعه متون درجه دوم روی می آورد و به آثار شارحان و مفسران رجوع می کند و مدت‌ها در میان شروح مطول و پرجزئیات سرگردان می شود و از قضا خود این شروح را نیازمند راهنما می بیند. سرانجام پس از دل‌کندن از این تلاشهای مدرسی و روشمند و دردسرهای بی حاصل، نوبت به تفرج در آثار درجه سومی می رسد که بیان شسته رفته و ساده ای از سیر تفکر یک متفکر می دهند و اغلب حاصلی جز فروکاستن وجوه اندیشه او در قالب کلیشه های ساده انگارانه ندارند، آثاری که به جای قدم اول بودن، مهر ختامی بر جست و جوی فکری خواننده می زنند. بدین ترتیب خواننده یا از صرافت خواندن متن کلاسیک می افتد یا خود را از خواندن آنها بی نیاز می بیند.
درس‌گفتارهای دانشگاهی، مقالات علمی پژوهی و تألیفهای به اصطلاح انتقادی، همگی در رجوع به این آثار درجه دوم و سوم و در تظاهر به رجوع به آثار اصلی ـ که عمدتا رونوشتی از استنادات شرح‌ها و مقدمه‌هاست ـ با یکدیگر شریک اند. حاصل آنکه آثار کلاسیک هرگز خوانده نمی شوند و این منابع اصلی بازخوانی های مؤلفانه یا منتقدانه به مرور فراموش می شوند.
کتابهای مجموعه راهنمای متون کلاسیک، چیزی است در میانه این دو شیوه تقرب به متن؛ نه شرح و تفسیری مفصل است و نه ادعای آسان کردن تمام دشواری های متن را دارد، بلکه قرار است نقشه ای باشد برای گذر از پیچ و خم متن. این مجموعه در انتشارات کانتینیوم با عنوانReader’s Guides و با هدف فراهم کردن مقدمه ای روشن و مختصر برای متون کلاسیک در زمینه ادبیات و فلسفه غرب تهیه شده است.
نویسندگان این مجموعه هر یک در زمینه کاری خود شناخته شده و صاحب اعتبار هستند و مخاطب کتابها نیز دارای دانی در حد کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته های مرتبط در نظر گرفته شده اند. این کتابها خواننده را دعوت می کنند به خواندن کتاب اصلی و به رفت و برگشت میان کتاب راهنما و کتاب اصلی. بنابراین خواننده باید پس از خواندن بخشهای مقدماتی کتاب راهنما، به سراغ متن اصلی برود و ابتدا با داشته های ابتدایی خود با متن مواجه شود، سپس کتاب راهنما را باز کند و توضیحات مربوط به آن بخش را بخواند؛ این توضیحات مقاصد اصلی را اندیشمند را توضیح می دهند و پیوندهای هر بخش را با نظام تفکر او مشخص می سازند و به ندرت وارد تفسیری خاص از متن می شوند. در مرحله آخر نیز خواننده دوباره به متن اصلی رجوع می کند و با دانشی روزافزون دوباره برای خل معماهای متن می کوشد.
کتابهای این مجموعه از ساختاری واحد پیروی می کنند. در بخش اول هر کتاب به زمینه و زمانه نوشته شدن اثر پرداخته شده است، یعنی تلاش شده است تا متن در درون بافتار فکری و تاریخی خود قرار گیرد تا نسبت اثر با آثار گذشتگان و پیوست و گسست آن با منظومه معرفتی پیشینیان مشخص گردد.
در بخش دوم مضامین اصلی اثر به بحث گذاشته شده است تا خواننده فهمی اجمالی از موضوعات و مطالب کتاب پیدا کرده و آماده ورود به متن اصلی شود. در بخش سوم، نویسنده از مقدمات عبور کرده و وارد خود متن می شود. در این بخش، نویسنده با تفکیک متن اصلی به فصلها، بخشها، قسمتها، بندها و حتی جمله ها گام به گام خواننده را با خود همراه می کند و می کوشد تا هم روایتی تکوینی از چگونگی شکل گیری و بسط ایده ها به دست دهد و هم ربط و نسبت منطقی آنها را بکاود.
در بخش چهارم نویسنده به تأثیرات فکری و تاریخی کتاب مورد نظر می پردازد. در انتهای هر بخش از کتاب، پرسهایی پژوهشی نیز طرح شده اند تا هم خواننده بتواند مطالب فصل را جمع بندی کند و هم خود در آینده به نحو مستقل این پرسش ها را مبنای تحقیقش قرار دهد. در انتهای هر کتاب نیز راهنمای مطالعه آثار مرتبط آمده است که خواننده می تواند آن را مبنای مرحله بعدی مطالعه و تحقیقات خود قرار دهد.
انتشارات ترجمان علوم انسانی امیدوار است با ترجمه و انتشار این آثار قدمی در مسیر اندیشیدن سنجیده به اندیشه های سنجیده را برداشته باشد. هر چند کتابهای این مجموعه و نیز ترجمه های آنها عاری از نقص نیستند، اما تلاش مان این بوده است که پژوهشگران علوم انسانی را از طرفی به خواندن متن های اصلی متفکران و از طرفی به تلاش برای تفکر به زبان فارسی تشویق کنیم و امیدواریم مخاطبان این آثار نیز با نگاهی نقادانه ما را همراهی کنند.
در بخشی از مقدمه این اثر به قلم مؤلف آمده است: کتاب قرارداد اجتماعی یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین آثاری است که تاکنون در فلسفه سیاسی نگاشته شده است. این کتاب از زمان انتشارش، سال 1762، مخاطبانش را همان قدر که سر شوق آورده، خشمگین کرده، رنجانده، الهام بخشیده و ناامید ساخته است. قرارداد اجتماعی هر چند نسبتا موجز و خوش خوان نگاشته شده، اما کتابی نیست که به آسانی درک شود. علی رغم مهارتهای بلاغی روسو و استعداد او در خلق عبارتهای به یادماندنی، ایده هایی که او به بحث گذاشته ایده هایی عمیق و غامض اند.
مسئله اصلی روسو جایگاه مناسب فرد در اجتماعی و به طور خاص این موضوع است که چگونه می توان نهادهای سیاسی را به بهترین نحو برای شکوفایی شهروندان و کامیابی آنها سامان داد. همان طور که خواهیم دید، روسو در پاسخ به این سؤال از نظریه ای دقیق و بدیع در باب ماهیت انسان و روان شناسی بهره می برد که درک استدلالهای سیاسی او بدون توجه به آن نظریه دشوار است. اهداف روسو بلندپروازانه است: او می خواهد نشان دهد چگونه انسانها می توانند راه رو رسمی از زندگی پیدا کنند که به واسطه آن استعداد طبیعی، برای نیل به رضایت اخلاقی هم محقق شود و هم افزایش یابد. اگرچه پاسخ هایی که او بیان می کند به هیچ وجه همه مخاطبان را قانع نمی کند، متن کتاب مشحون از بصیرتهایی درباره وضعیت بشر و نیروهای حاکم بر آن است و به همان اندازه که آموزنده است چالش انگیز و دشوار است.
فهرست تفصلی کتاب عبارت است از:
سخن ناشر
مقدمه
[1]
زمینه
فضای سیاسی و فکری
زندگی و آثار
[2]
شرح مختصر موضوعات
سرشت بشر
روان شناسی و جامعه
[3]
مطالعه متن
کتاب یک
از آزادی به قید و بندها
زاده شده برای حکمرانی
قدرت حق است
بردگی
یک پیمان اجتماعی
هیئت حاکمه
آزادی واقعی
مالکیت
چکیده مطالب
پرسشهای تمرینی
کتاب دو
ماهیت هیئت حاکمه
ماهیت اراده عمومی
تشخیص اراده عمومی (کتاب چهارم فصل 1- 2)
قانون
قانونگذار
شایستکی ملتها
چکیده مطالب
پرسشهای تمرینی
کتاب سه و پهار
حکومت(ک3، ف 1-2)
انواع حکومت(ک 3، ف 3-8)
زوال و سقوط (ک 3، ف 9 ـ11)
به جای منازعه(ک 3، ف 12 ـ 18)
چکیده مطالب
پرسشهای تمرینی
[4]
تفسیرها و تأثرها
پاسخ های سیاسی
عصر روشنگری، رومانتیسم و پس از آن
پی نوشتها
کتابنامه و منابعی برای مطالعه بیشتر
واژه نامه
نمایه
علاقه مندان برای خرید کتاب «راهنمای خواندن قرارداد اجتماعی روسو» یا دیگر کتابهای این انتشارات می‌توانید به وب سایت فروشگاه اینترنتی کاروژ به آدرس www.karoj.comمراجعه کنید. همچنین برای آشنایی بیشتر با سایر کتابهای ترجمان علوم انسانی به وب سایت www.tarjomaan.com صفحه انتشارات مراجعه کنید.
راهنمای قرارداد اجتماعی روسو، نوشته‌ی کریستوفر ریت با ترجمه‌ی محمدمهدی ذوالقدری به همت انتشارات ترجمان علوم انسانی در سال گذشته در ۲۱۶ صفحه به بهای ۲۰۰۰۰ تومان عرضه شده است.
