با این حساب معلوم میشود این موضوع نهتنها به دور از دغدغههای مردم نیست، بلکه دقیقا مسئلهای است که خیلی از خانوادهها بهشدت پیگیر آن هستند. با این همه، ماجرای فرزندخواندگی یا همان سرپرستی، پیچوخمهای حقوقیای دارد که بهتر است قبل از اقدام برای این امر خیر و خداپسندانه، با آن آشنا شوید تا کارتان راحتتر پیش برود. دانستن برخی از نکات حتما به شما کمک خواهد کرد تا مبادا دچار سردرگمی و ابهام در قصدتان شوید. در صفحه پیشرو سعی کردهایم مهمترین نکات حقوقی که دانستن آنها کار راهانداز است را برایتان ذکر کنیم.
- برای گرفتن سرپرستی یک کودک کجا برویم؟
باید همراه با تقاضانامهای مبنی بر درخواست سرپرستی، به سازمان بهزیستی بروید. این سازمان مکلف است حداکثر پس از 2ماه، نظر کارشناسی خود را به یک دادگاه بدهد. دادگاه با احراز شرایط مقرر در قانون و با لحاظ نظریه سازمان بهزیستی، نسبت به صدور حکم سرپرستی آزمایشی که 6ماه است، اقدام میکند. این حکم که اجازه سرپرستی موقت را صادر کرده است به دادستان، متقاضی و سازمان بهزیستی ابلاغ میشود.
- شرایط متقاضیان سرپرستی چیست؟
اعم از اینکه مقیم ایران یا خارج باشند.
سن بیش از 30سال: در مورد زن و شوهری که درخواست سرپرستی کنند، کافی است یکی از آنان بیش از 30سال داشته باشد.
تقاضای مشترک زن و شوهر یا درخواست زن یا دختر بیشوهر برای سرپرستی دختران: زن و شوهر اگر دارای فرزند باشند، کافی است حداقل یکی از آنان بیش از 30سال سن داشته باشد ولی اگر دارای فرزند نباشند، باید حداقل 5سال از ازدواج آنان گذشته باشد و یا به تشخیص پزشکی قانونی امکان بچهدار شدنشان وجود نداشته باشد؛ البته شرط اینکه حداقل یکی از آنها بیش از 30سال سن داشته باشد همچنان پابرجاست. همچنین دختران و زنان بدون شوهر درصورتی که حداقل 30سال سن داشته باشند، میتوانند سرپرستی کودکان و نوجوانان دختر را درخواست کنند.
تقید به انجام واجبات و ترک محرمات: البته اقلیتهای دینی و مذهبی باید طبق دین یا مذهب خود، این تقید را داشته باشند.
عدممحکومیت جزایی مؤثر: محکومیت مؤثر، محکومیتی است که محکوم را از حقوق اجتماعی محروم میکند. محکومیت به جرائم غیرعمدی و جزای نقدی، محکومیت مؤثر محسوب نمیشود.
تمکن مالی: دادگاه درصورتی حکم سرپرستی صادر میکند که درخواستکننده، سرپرستی بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی واگذار کند. تشخیص نوع و میزان این مال با دادگاه است. البته اگر دادگاه تشخیص دهد چنین کاری ممکن یا به مصلحت نیست، از متقاضی تعهد کتبی میگیرد که بخشی از اموال یا حقوق را در آینده به نفع کودک واگذار کند.
عدمحجر: یعنی متقاضی توانایی گرفتن حق خود را داشته باشد. بنابراین مجنون (دیوانه) و اشخاص دیگری که خود نیاز به سرپرستی دارند، نمیتوانند تقاضای سرپرستی کنند.
صلاحیت اخلاقی و سلامت جسمی و روانی لازم و همچنین توانایی در نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی هم لازم است.
متقاضی نباید هیچ نوع اعتیادی به انواع موادمخدر، مواد روانگردان و الکل و... داشته باشد. همچنین عدمابتلا به بیماریهای واگیردار و یا صعبالعلاج لازم است.
اعتقاد به یکی از ادیان مورد تأیید در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شامل ادیان مسیحی، کلیمی و زرتشتی بهعلاوه دین مبین اسلام.
- آیا فرزندخواندگی رسمیت دارد؟
با وجود تأکید بسیار اسلام در رعایت حال یتیمان و افراد بیسرپرست، در احکام شرعی اسلام چیزی به نام فرزندخواندگی وجود ندارد و منشأ اثر نیست؛ مثلا فرزندخوانده از پدرخوانده یا مادرخوانده ارث نمیبرد و بالعکس، الزامی برای نفقه دادن بین آنان وجود ندارد و همچنین احکام شرعیای که در مورد ازدواج و منع ازدواج با محارم وجود دارد، در مورد فرزندخواندگی بیان نمیشود؛ مثلا چنین منعی وجود ندارد که فرزند نباید با پدرخوانده خود ازدواج کند. البته در قوانین حقوقی ما موردی مشابه فرزندخواندگی به نام سرپرستی وجود دارد که جهت حمایت از کودکان بیسرپرست و بدسرپرست تعریف شده. طبق قانون حمایت از کودکان بیسرپرست و بدسرپرست، برای سرپرستی کودک یا نوجوانی که سن او از 16سال کمتر باشد و به تشخیص دادگاه عدمرشد یا نیاز آنان به سرپرستی احراز شود، میتوان اقدام کرد.
- وقتی دادگاه حکم سرپرستی داد چه میشود؟
دادگاه حکم قطعی خود را به اداره ثبت احوال و اداره بهزیستی ابلاغ میکند. اداره ثبت احوال مکلف است نام و نامخانوادگی کودک یا نوجوان تحت سرپرستی و همچنین مفاد حکم سرپرستی را در اسناد سجلی و شناسنامه سرپرستها وارد کند. پس از آن شناسنامه جدیدی برای کودک تحت سرپرستی با درج نام و نامخانوادگی سرپرست صادر و در قسمت توضیحات، مفاد حکم سرپرستی و نام و نام خانوادگی والدین واقعی وی (درصورت مشخص بودن)، قید میشود.
البته از آنجا که نباید حقوق طبیعی کودک از بین برود، اداره ثبت احوال سوابق هویت و نسبت واقعی طفل را در پرونده وی حفظ میکند و او میتواند پس از رسیدن به سن 18سالگی، صدور شناسنامه جدیدی را برای خود با درج نام والدین واقعی (درصورت معلوم بودن)، یا نامخانوادگی مورد نظر خودش (درصورت معلوم نبودن نام والدین واقعی)، درخواست کند.
- چیزهایی که باید درباره سرپرستی بدانیم؟
1- درخواستکنندگان نمیتوانند بیش از 2کودک یا نوجوان را سرپرستی کنند مگر در مواردی که آن کودکان اعضای یک خانواده باشند؛ مثلا میتوان سرپرستی 3برادر و خواهری که بدون سرپرست در بهزیستی هستند را قبول کرد.
2- اداره اموالی که در مالکیت صغیر تحت سرپرستی قرار دارد درصورتی به سرپرست سپرده میشود که طفل ولی قهری نداشته و یا ولی قهری وی برای اداره اموال او شخصی را تعیین نکرده باشد و دادگاه قیمومیت طفل را برعهده سرپرست قرار داده باشد.
3- درخواستکنندگان سرپرستی باید متعهد شوند که تمامی هزینههای مربوط به نگهداری و تربیت و تحصیل افراد تحت سرپرستی را تأمین کنند. این حکم حتی پس از فوت سرپرست نیز تا تعیین سرپرست جدید، برای کودک یا نوجوان جاری است. برای تحقق این موضوع، سرپرستان موظفند با نظر سازمان بهزیستی، خود را بهنفع فرد تحت سرپرستی، بیمه عمر کنند.
4- درست است که سرپرست و نوجوان تحت سرپرستی از نظر شرعی، احکام والد و فرزند را ندارند اما تکالیف قانونی سرپرست نسبت به کودک یا نوجوان از لحاظ نگهداری، تربیت و نفقه، نظیر تکالیف والدین نسبت به اولاد است. همچنین کودک یا نوجوان تحت سرپرستی مکلف است نسبت به سرپرست، احترامهای متناسب با شأن وی را رعایت کند.
5- اگر به موجب قانون مبلغی به کودک یا نوجوان تعلق گرفته یا میگیرد، صدور حکم سرپرستی موجب قطع پرداخت این مبلغ یا مستمری نمیشود.
6- درصورت فوت سرپرستانی که مشمول یکی از صندوقهای بازنشستگی بودهاند، افراد تحت سرپرستی در حکم افراد تحت تکفل او محسوب شده و تا تعیین سرپرست جدید از مزایای مستمری وظیفه بازماندگان برخوردار خواهند شد.
7- شخصی که سرپرستی افراد را برعهده میگیرد از مزایای حمایتی حق اولاد و مرخصی دوره مراقبت برای کودکان زیر 3سال (معادل مرخصی دوره زایمان) بهرهمند میشود. کودک یا نوجوان تحت سرپرستی نیز از مجموعه مزایای بیمه و بیمههای تکمیلی براساس مقررات قانونی برخوردار خواهد شد.
8- صدور گذرنامه و خروج فرد تحت سرپرستی از کشور منوط به موافقت سرپرست و دادستان است. دادستان براساس نظر کارشناسی بهزیستی و با رعایت مصلحت، تصمیم میگیرد. چنانچه خروج از کشور در دوره آزمایشی سرپرستی باشد، سرپرست باید تضمینی مناسب جهت بازگشت کودک به دادستانی بسپارد، البته درصورتیکه مسافرت کودک یا نوجوان به خارج بر وی واجب باشد (مانند سفر حج تمتع) این موضوع اجرا نخواهد شد. اما درهرحال باید موضوع به سازمان بهزیستی و دادستان اطلاع داده شود.
8708553